پردیسان آنلاین / یکی از شخصیت‌های برجسته قرن سوم هجری که حضورش در ایران تأثیر به‌سزایی بر نشر معارف اهل بیت(ع) گذاشت، حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) بود. او سال‌ها در زیر فشار خفقان حکومت عباسی قرار داشت و به این سبب به ایران مهاجرت کرد.

برپایه نوشته تاریخ نویسان، حضرت عبدالعظیم(ع) در زمان خود، دارای موقعیت و جایگاه برجسته‌ای بود و به دلیل بهره گیری از محضر و وجود امامان جواد(ع) و هادی(ع) از آن‌ها احادیث فراوانی نقل کرده است. شیخ مفید نیز بر این امر تأکید می‌کند که این بزرگوار به محضر امام رضا(ع) رسیده و احادیثی از ایشان را ثبت کرده است.

همچنین ایشان با بزرگان شیعه و راویان درجه اول حدیث، ارتباط کامل داشتند و با شمار زیادی از اصحاب حضرت امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) معاصر و همنشین بودند. شیخ صدوق در کتاب «کمال الدین»، ایمان، مقام علمی و فضایل اخلاقی عبدالعظیم(ع) را از زبان ائمه معصوم(ع) این گونه بیان می‌کند: «وقتی که حضرت عبدالعظیم(ع) خدمت امام هادی(ع) مشرف شد و عقاید خود را اظهار کرد، امام(ع) فرمود: تو از دوستان حقیقی ما هستی.»

صوت | زیارت‌نامه حضرت عبدالعظیم(ع)

برای بررسی سیره شخصی ایشان و به مناسبت ۱۵ شوال سالروز رحلت این سلاله عظیم الشأن امام حسن مجتبی(ع) با حجت‌الاسلام حجت عبدالهی گفت‌وگو کرده‌ایم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

حضرت عبدالعظیم حسنی علیه‌السلام چه شخصیتی بودند؟

پانزدهم شوال المکرم سالروز وفات عالم بزرگوار تشیع جناب عبدالعظیم حسنی است. از نظر نسب جناب عبدالعظیم(ع) با چهار واسطه به امام دوم شیعیان، امام حسن مجتبی(ع) می‌رسند.

در کتاب‌های معتبره نسب ایشان را اینگونه بیان کرده‌اند، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن المجتبی(ع)، ایشان محضر تعدادی از ائمه معصومین(ع) مثل امام جواد و امام هادی را درک کرده است و از این بزرگواران روایات و احادیثی نقل کرده‌اند که در تراث و منابع روایی ما موجود است.

از دلایل سفر و آمدن حضرت عبدالعظیم علیه‌السّلام به ایران، اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما به خاطر روحیات مبارزاتی و جهادی خاندان امام حسن مجتبی(ع) و شخص حضرت عبدالعظیم(ع) و جایگاه علمی ایشان، ممکن است موجب شده که ایشان در سال‌های پایانی زندگی، تحت تعقیب حکومت وقت قرار گرفته باشد، لذا برای ترویج دین و قرآن و مکتب اهل‌بیت(ع) به ایران سفر کرده و به صورت ناشناس وارد ایران و ری شده باشد.

در علت وفات حضرت عبدالعظیم(ع) اختلافی در منابع وجود دارد و عده ای بیماری و مرگ طبیعی را علت وفات آن حضرت می‌دانند ولی در برخی دیگر از منابع مثل کتاب الشجره المبارکه، مسمومیت از جانب دستگاه جور را دلیل شهادت و وفات وی دانسته‌اند. با توجه به جایگاه علمی و مبارزاتی آن حضرت و خاندان ایشان، شهادت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) خیلی بعید نمی‌باشد.

دلیل برابری فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) با زیارت حضرت سیدالشهدا(علیه‌السلام) چیست؟

شیخ صدوق(ره) روایتی را در فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام در کتاب ثواب الاعمال این‌گونه آورده است: شخصی از اهل ری می‌گوید محضر امام هادی علیه‌السلام رسیدم، امام علیه‌السلام فرمودند: کجا بودی؟ گفتم: به زیارت امام حسین علیه‌السلام رفته بودم. امام علیه‌السلام فرمودند: اگر قبر عبدالعظیم که نزد شماست را زیارت کرده بودی، مانند این بود که قبر حسین بن علی علیه‌السلام را زیارت کرده باشی.

چنین تعابیری در مورد ثواب زیارت هیچ کدام از بزرگان دین و امام زادگان نیامده یا بدست ما نرسیده است. پس این تعابیر و احادیث نشان دهنده عظمت و بزرگی و حاکی از شخصیت ویژه ایشان است.

هر چند ممکن است نتوان به فلسفه دقیق این مقایسه دست یافت، ولی می‌شود برای آن دلایلی ذکر کرد. از جمله‌ی آنان می‌توان به این مورد اشاره کرد که در دوران خفقان حکومت عباسیان و محاصره و زندانی کردن معصومین، دین حق و اعتقادات شیعیان و مسلمانان را تحت شعاع قرار می‌داده است و در چنین فضایی باید معصومین توجهات را به سمت و سویی معطوف بدارند تا مردم بتوانند از وجود آنان در اصلاح دین و دنیای خود استعانت داشته باشند، لذا چنین تعابیری برای چنین هدفی دور از ذهن نمی‌باشد.

خلاصه اینکه ویژگی‌های علمی و شخصیت مبارزاتی ایشان، می‌تواند دلیل این مقایسه در ثواب زیارت این حضرت با ثواب زیارت امام حسین علیه‌السلام باشد.

آیا حضرت عبدالعظیم(علیه السلام) فقط یک محدّث و راوی احادیث اهل‌بیت علیهم السّلام بوده اند؟

یکی از روایاتی که نشان دهنده‌ی عظمت و بزرگی شخصیت جناب عبدالعظیم حسنی(ع) می‌باشد، روایتی است که در کتاب شریف وسایل الشیعه آمده است. روایتی است منقول از حضرت هادی(ع) که به یکی از شیعیان ری می فرماید: «إِذَا أَشْکَلَ عَلَیْکَ شَیْءٌ مِنْ أَمْرِ دِینِکَ بِنَاحِیَتِکَ فَسَلْ عَنْهُ عَبْدَ العظیم بن عبد اللهِ الحَسَنِ وَ اقْرَأْهُ مِنِّی السَّلامَ». هرگاه مشکل شد بر تو چیزی از امر دین تو در ناحیه خودت سؤال کن از آن از عبدالعظیم بن عبدالله الحسنی و از طرف من به او سلام برسان.

چنین تعابیری از حضرات معصومین(ع) و ارجاع دادن مومنین برای دریافت مسائل دین و دنیای خود به فردی مانند حضرت عبدالعظیم(ع)، نشان دهنده‌ی این است که این فرد مورد اعتماد کامل معصومین(ع) و دارای عقیده‌ای صحیح می‌باشد.

این تعبیر به روشنی نشان می‌دهد که حضرت عبدالعظیم(ع) در عصر خود، مجتهد و عالم توانمندی بوده که براساس اصول و قواعدی که از اهل بیت علیهم‌السّلام در اختیار داشته، می‌توانسته دیدگاه‌های اسلام ناب محمدی را در زمینه‌های مختلف اعتقادی و عملی، استخراج و استنباط کند و به پرسش‌های مردم پاسخ دهد.

بنابراین، ایشان تنها یک محدّث و راوی احادیث اهل‌بیت علیهم السّلام نبوده است، بلکه از علمای بزرگ خاندان رسالت بوده که پس از معصومان، توان پاسخگویی به مسائل علمی را داشته و توانمندی علمی‌اش مورد تأیید و تصدیق امام هادی(ع) قرار گرفته است.

درس حضرت عبدالعظیم حسنی علیه‌السلام برای جامعه امروز؟

در روایتی که به روایت “عرض دین” معروف شده است، حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) به محضر امام هادی نائل می‌شود و اعتقادات خود را جهت صحت سنجی به ایشان عرضه می‌کند و امام هادی(ع) در انتها می فرماید: یَا أَبَا الْقَاسِمِ هَذَا وَ اللَّهِ دِینُ اللَّهِ الَّذِی ارْتَضَاهُ لِعِبَادِهِ فَاثْبُت‏ عَلَیْهِ ثَبَّتَکَ اللَّهُ‏ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَهِ؛ یعنی ای ابو القاسم به‌خدا سوگند که این دین، دین خدا است که آن را از برای بندگانش پسندیده پس بر آن ثابت باش، خدا تو را ثابت بدارد بقول ثابت در زندگی دنیا و در آخرت.

موقعی که مثل حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) با آن همه علم و آگاهی از کتاب و سنت و تألیف کتاب خطب امیر المؤمنین(ع) و با عقایدی که صد درصد و به یقین جزمی و قطعی به آنها معتقد بوده است باز لازم می‌داند که این عقاید را حضور مبارک امام عرضه بدارد تا از امام تصدیق و صحت آن عقاید را دریافت کند، دیگران و خصوص امثال این حقیر به طریق اولی باید به عرض دین خود مبادرت کنند و برای اطمینان بیشتر و بیشتر نه فقط به یک نفر بلکه به اشخاص متعدد از رجال عالم به قرآن و حدیث و معارف اهل بیت(ع) و آنهایی که علمشان را از آن بزرگواران گرفته عرضه بدارند.

بیشتر بخوانید:

شناخت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السّلام

انتهای‌پیام