گوشه حیاط خانه‌شان را به محلی برای خشک کردن زباله‌ها تبدیل کرده است؛ دو کیسه رنگی در گوشه حیاط گذاشته، یکی برای زباله‌های خشک و پلاستیک‌ها و یکی برای زباله‌های تری که خود با دقت هر روز خشک می‌کند.
به گزارش پردیسان آنلاین، از درِ خانه که وارد می‌شویم، گوشه سمت چپ چند سینی بزرگ پر از پوست میوه، تفاله چایی و پوست سیب‌زمینی و پیاز گذاشته شده است، قسمت دیگر هم کیسه‌های رنگی قرار دارد که پوسته‌های خشک شده درون آن قرار دارد.
اینها بخشی از کار روزانه پروانه اسماعیلی بانوی ۶۲ ساله اصفهانی است که از یک سال پیش تصمیم گرفته است تولید زباله منزل خود را به صفر برساند: «یک سال پیش بود که در یک دوره آموزشی تفکیک پسماند در مؤسسه نیک‌اندیشان شرکت کردم، از همان‌جا تصمیم گرفتم تا به شهر و محیط زیست خودم کمک کنم، به همین دلیل کمر همت را بستم و شروع کردم به خشک کردن پوسته میوه‌ها حتی سیب‌زمینی و پیاز… خانواده‌ام اوایل مدام غر می‌زدند که چرا این کارها را می‌کنم، اما برایشان توضیح دادم که چقدر این کارها که شاید وقتم را هم بگیرد به حفظ محیط زیست شهرمان کمک می‌کند.»
در خانه خانم اسماعیلی همه پسماندها جداگانه تفکیک می‌شود. او بطری‌های پلاستیکی، شیشه‌ها، کاغذ و روزنامه و قوطی‌های کنسرو و رب، حتی قوطی پنیر و سطل ماست را هم با آب تمیز و جداگانه جمع‌آوری می‌کند.
او معتقد است: «برای حفظ محیط زیست هر کاری که از دستم برمی‌آید، انجام می‌دهم. مثلاً تفاله‌های چای را خشک می‌کنم و آن‌ها را پای گلدان‌ها می‌ریزم یا بعد از اینکه پوسته‌های میوه را خشک کردم به مأموران شهرداری تحویل می‌دهم.»
شاید تصور اینکه در خانوه‌ای هیچ زباله‌ای تولید نشود، دور از ذهن و سبک زندگی ما باشد، اما هستند خانواده‌هایی که در شهر اصفهان تولید پسماند خود را به حداقل ممکن رسانده‌اند، به‌طوری که به گفته علی قاسم‌زاده شهردار اصفهان، در حال حاضر حدود ۵۰۰ خانوار در اصفهان به سمت «زباله صفر» حرکت می‌کنند؛ این خانوارها برای راه‌اندازی پویشی برای تشویق شهروندان جهت حرکت به سمت زباله صفر و کاهش پسماند نیز اعلام آمادگی کرده‌اند، البته این به معنی مصرف نکردن خوراکی نیست، بلکه مدیریت پسماند و نحوه استفاده از پسماندهای تر به‌نحو مطلوب مطرح است.
پسماند صفر چیست؟
پسماند صفر نوعی سبک زندگی است که بر این اساس هیچ چیزی تحت عنوان زباله از خانه خارج نشود؛ در این راستا می‌توانیم وسایل بازیافتی را از غیرقابل بازیافت شناسایی، مصرف غیرقابل بازیافت‌ها را صفر و با دیگر وسایل جایگزین کنیم، همچنین می‌توانیم زباله‌های قابل بازیافت را هم خودمان بازیافت کنیم.
چشم‌انداز مشارکت ۴۰۰۰ خانوار اصفهانی در طرح «زباله صفر»
مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان در توضیح سبک زندگی «پسماند صفر» به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: این الگوی مدیریت پسماند به دو بخش منازل و شهر تقسیم می‌شود؛ شهرهایی که پسماند صفر دارند برای همه پسماندهایشان برنامه‌ریزی دارند، یعنی هیچ پسماندی رها نیست یا با استفاده از آن‌ها، برق یا کود تولید می‌کنند.
وی با اشاره به مدیریت پسماند منازل اظهار می‌کند: زمانی‌که همه شهروندان پسماندهای تر خود را جداسازی کنند و پسماندهای خشک را نیز به سیستم بازیافت شهری تحویل دهند، می‌توانیم به مرحله پسماند صفر برسیم.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: برای رسیدن به نقطه ایده‌آل پسماند صفر، رعایت بعضی کارها از سوی شهروندان الزامی است، از جمله تفکیک کامل پسماند توسط خود مردم در منازل؛ به‌طوری‌که باید تمام پسماندهای پلاستیکی از پسماندهای تر جدا شود، از طرف دیگر، پسماندهای تر هم نیاز به جداسازی دارند؛ بعضی همچون پوست میوه‌ها در قالب خشکاله تفکیک می‌شوند و بعضی دیگر نیز با کرم‌های «ورمی‌کمپوست» به کود کمپوست تبدیل می‌شوند. نمونه‌های این نوع پسماندها، شامل باقی‌مانده‌های برنج، مرغ و غذاهای چرب می‌شود که قابلیت قرارگیری در بین پسماندهای خشکاله را ندارند.
بقایی با اشاره به اقدامات برنامه‌ریزی شده در راستای گسترش فرهنگ پسماند صفر در ۱۴۰۳ می‌گوید: قرار است تیم‌ها و سازمان‌هایمردم‌نهادی که در حال ترویج فرهنگ تفکیک پسماند هستند را ارتقای ویژه‌ای دهیم، بر این اساس تا پایان ۱۴۰۲، این گروه‌ها موفق به آموزش حدود ۲۰۰۰ خانوار شده‌اند و بنا داریم سال جاری این عدد به دو برابر برسد.
اصفهانی‌ها در فراگیری و گسترش فرهنگ‌های زیست شهری، افراد پیشرو و قابلی هستند
وی در رابطه با اهمیت اجرای طرح پسماند صفر تأکید می‌کند: در صورتی‌که شهروندان با آموزش و شناخت مناسب زباله‌ها را تفکیک کنند، استفاده‌کنندگان مجدد از این پسماندها نیز استقبال بیشتری برای خرید پیدا می‌کنند؛ به‌طور مثال در صورت درست خشک کردن خشکاله‌ها، این مواد برای خوراک دام قابل استفاده است، همچنین ورمی‌کمپوست‌ها نیز کود خوبی داشته است و قیمت بالایی دارد.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان ادامه می‌دهد: ایستگاه‌های ثابتی در شهر مستقر هستند که انواع پسماند را از شهروندان تحویل می‌گیرند.
بقایی درباره تسهیلات طرح پسماند صفر تصریح می‌کند: هم‌اکنون یک کار زیست‌محیطی آغاز شده است؛ افرادی که با شهرداری در حال همکاری هستند و منازل پسماند صفر محسوب می‌شوند، نگاه اقتصادی ندارند، اما دیگر همکاران در سازمان فرهنگی شهرداری و اداره سلامت، تسهیلاتی از جمله اهدای جعبه‌های مخصوص به افراد برای خشکاله کردن و تولید ورمی و همچنین برگزاری کلاس‌های آموزشی را دنبال می‌کنند.
وی درباره زمان رسیدن به نقطه پسماند صفر در شهر اصفهان بیان می‌کند: چنین فرهنگ‌سازی‌هایی به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان احتیاج دارد؛ به‌طوری‌که برای طرح تفکیک زباله هم که هم‌اکنون به این نقطه مطلوب رسیده است، ۱۵ سال زمان صرف شده و در حال حاضر تا حدودی به نتایج خوبی رسیده‌ایم، هم‌اکنون بسیاری از شهرها تفکیک زباله تر و خشک را انجام می‌دهند، در حال حاضر نیز وارد یک مرحله بالاتر شدیم تا با فرهنگ‌سازی عمومی بتوانیم زباله‌های تر را نیز تفکیک کنیم که البته این کار زمان‌بر است؛ به همین علت بعضی از آموزش‌های لازم در مقطع دبستان و متوسطه در حال انجام است.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان تصریح می‌کند: اصفهانی‌ها در فراگیری و گسترش فرهنگ‌های زیست شهری، افراد پیشرو و قابلی هستند، به‌طوری که معمولاً برنامه‌ریزی‌های فرهنگی که در شهرداری انجام می‌دهیم به‌خصوص در حوزه‌های زیست‌محیطی و شهری، زود به نتیجه می‌رسد.
حرکت جهانی به سمت کاهش تولید زباله است
مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌ها و عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان در این باره به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: انتظار وجود مصرف‌کننده‌ای با تولید «پسماند صفر» مطلق شعار است، اما مصرف‌کنندگان بسیاری داریم که تولید پسماندشان به سمت صفر میل می‌کند؛ برای مثال در جلسه‌ای پیرامون محیط زیست یکی از افراد خانواده بدون پسماند را دعوت کردیم و نکته قابل توجه در رفتارشان این بود که حتی حاضر به استفاده از آب معدنی روی میز نشد و از بطری شخصی خود استفاده کرد؛ یعنی به اندازه یک بطری نیز تولید زباله نداشت، البته در زندگی روزمره گاهی به تولید زباله ناچار هستیم، اما حتی‌الامکان باید از آن پرهیز کرد.
وی معتقد است: امروزه حرکت جهانی به سمت کاهش تولید زباله است و لازمه قرار گرفتن جامعه در این مسیر فرهنگ‌سازی، آن هم از نوع روشمند و حرفه‌ای است که از شیوه‌های قدیمی تبعیت نکند؛ روش‌هایی همچون بازی‌سازی، نظام پاداش و تعریف جریمه در کنار پاداش، در کشورهای پیشرفته برای تولید زباله خشک و تر هر شهروند تعریف شده است و بابت تحویل آن از شهروندان هزینه دریافت می‌شود؛ هرچند هزینه‌ای که جمع‌آوری و امحای زباله برای شهر دارد بسیار بیشتر از هزینه‌ای است که شهروندان می‌پردازند، با این حال در بیشتر کشورها هزینه‌ی جمع‌آوری زباله یک خدمت رایگان یا نزدیک به رایگان است.
عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان ادامه می‌دهد: علاوه بر اصلاحاتی که شیوه‌های اجرایی مقصد را در بر می‌گیرد، در مبدأ تولید زباله باید سیاست‌های کنترلی پیش‌گیرنده و مدیریتی، اعمال قانون و جریمه را در پیش گرفت تا زباله کمتری توسط مصرف‌کنندگان تولید شود.
نباتی‌نژاد تصریح می‌کند: موضوع کربن صفر یا تولید نکردن کربن از دیگر مسائل محیط زیستی مطرح است که سیاست‌گذاری‌های کلی آن بیشتر در مبدأ تولید صورت می‌گیرد؛ برای مثال در روند تولید میزان کربنی که مورد استفاده قرار گرفته است، ثبت و ضبط می‌شود و در کشورهای توسعه‌یافته جریمه‌های بالایی برای کالاهایی که سهم زیادی در تولید کربن دارند، اعمال می‌شود؛ در دنیا بازاری موسوم به بازار کربن وجود دارد که تولیدکنندگان کالا با سهم کربن زیاد هزینه‌های آن را می‌پردازند.
رویکرد اصلی و مهم کاهش میزان تولید پسماند است که باید بین مردم به فرهنگ عمومی رایج تبدیل شود
وی ادامه می‌دهد: از دیگر دلایلی که در کشور ما به ازدیاد تولید پسماند و آلودگی محیط زیستی دامن می‌زند، اقتصاد منبع به پایه است که البته بدنه مردمی در شکل‌گیری آن نقش چندانی ندارد و اغلب به سیاست‌های کلان بازمی‌گردد؛ در کشور ما انرژی از یارانه برخوردار است و هزینه تمام‌شده محصولاتی که در خط تولیدشان از انرژی استفاده می‌شود بسیار پایین است؛ برای مثال یک پلاستیک کوچک دستی در کشورهای توسعه‌یافته قیمت بالایی دارد و گاهی از خود کالا هم گران‌تر است تا حدی که بیشتر مردم برای خرید کیسه‌های پارچه‌ای به همراه می‌برند، این در حالی است که ما در بازارهای ایران به وفور کیسه‌ها و وسایل پلاستیکی را با قیمت نازل مشاهده می‌کنیم.
عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: اگر محصولات بر پایه پلاستیک از قیمت بالاتری برخوردار بودند، به‌تبع تقاضا و مصرف آن نیز کاهش می‌یافت، البته در حال حاضر ترجیح اکثر ما به دلیل قیمت اندک این محصولات آن است که حتی در مهمانی‌های خانوادگی نیز به جای ظروف دائمی از ظروف و لیوان‌های یک‌بار مصرف استفاده کنیم، از این‌رو رفتار مصرف‌کننده در بازار خرید تا حد زیادی تابع شیوه قیمت‌گذاری اجناس است، اما به دلیل سنگینی اقتصاد امروز، حفظ محیط زیست در معرض آسیب قرار می‌گیرد.
نباتی‌نژاد تصریح می‌کند: در حال حاضر کشورهایی که به آگاهی رسیده‌اند یا اقتصاد بر پایه فناوری دارند، سیاست‌های پیش‌گیرنده، جریمه و جایگزین را اعمال می‌کنند و شهروندان نیز در مقابل هزینه‌های این پاک‌زیستی را تقبل می‌کنند، اما با وجود شرایط اقتصادی، بیشتر مردم جامعه توان مالی پرداخت این هزینه‌ها را ندارند که تبعات اجتماعی خود را هم به همراه خواهد داشت.
وی ادامه می‌دهد: در حقیقت رویکرد اصلی و مهم کاهش میزان تولید پسماند است که باید بین مردم به فرهنگ عمومی رایج تبدیل تا شهر قابل زیست و شرایط برای نسل‌های بعدی بهتر شود. مدیریت شهری باید برنامه‌ریزی دقیق‌تری در این زمینه داشته باشد و به‌تدریج مخازن کنونی زباله را حذف کند و مخازن سه‌گانه در بیشتر ساختمان‌ها جایگزین آن‌ها شود.
به گزارش پردیسان آنلاین، «زباله صفر» یا همان پسماند سفر در واقع نوعی سبک زندگی است که افراد تصمیم می‌گیرند تولید زباله‌های خود را به صفر برسانند؛ گرچه در ابتدای راه این طرح زباله‌ها را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد، اما در نهایت به دنبال به صفر رساندن میزان منابعی است که دفن یا سوزانده می‌شود، چراکه بسیاری از پسماندها قابل بازیافت است، از این‌رو علاوه بر سازمان‌های دولتی، شهروندان نیز باید نقش خود را در به حداقل رساندن زباله‌ها ایفا کنند.
گزارش از: اعظم زمانی
Saturday, 18 May , 2024