به گزارش پردیسان آنلاین؛ وقتی صحبت از طرح های بازآفرینی شهری می شود برای بسیاری از افراد جای سئوال دارد که این بازآفرینی چیست ؟ و چه اهمیتی برای بافت های تاریخی از جمله قم دارد طرح بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی‌های اصلی و کالبدی منجر می‌شود به عبارتی این طرح به اقداماتی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری است تا در نهایت به یک پیشرفت اقتصادی، کالبدی و یا اجتماعی و محیطی انجام خواهد شد.
در گوشه گوشه هسته مرکزی به ویژه اطراف حرم مطهر بافت های تاریخی و محلات تاریخی با اصالتی وجود دارد که در برخی هنوز ساکنان اصیل آن زندگی می کنند اما در بسیاری از این محلات به دلیل محرومیت از حداقل ترین خدمات شهری که می بایست به صورت عادلانه در این محلات باشد محله های خود را ترک کرده و جای خود را به افراد غیر بومی داده اند افراد محلی ساکن در این بافت ها برای نجات محلات خود از مدیریت شهری تقاضا دارند تا برای بهسازی محله های خود طرح های بازآفرینی را اجرا کنند.
این طرح ملی در استان قم از سال ۹۶ آغاز شد در حالی که این استان دارای محله‌های تاریخی مهمی است که می‌توانست با بهسازی به ویترینی برای بازدید گردشگران تبدیل شود ولی با گذشت چند سال تنها به تشریح اهداف این طرح ختم شده است در حالی که استان‌های مجاور توانسته‌اند با کمک این طرح بافت‌های فرسوده خود را احیا و برای رونق گردشگری مهیا کنند استان‌هایی مانند یزد، اصفهان در این زمینه کارکردهای مطلوبی داشتند.
طرح بازآفرینی شهری در قم از سال ۹۶ شروع شد و با توجه به گذشت چند سال از این طرح هنوز در حال تشریح اهداف مورد نظر است در حالی که باید برای این امر از سایر استان های موفق که دارای بیشتین بافت تاریخی و فرسوده هستند تجربه و الگو بگیریم هرچند در ساخت و سازها هنوز هم به بلوغ فکری مناسبی نرسیده ایم.
یکی از محلات قدیمی و با اصالت قم محله خاکفرج است محله ای ک قدمت بسیاری دارد در این محله جاذبه های شاخصی از جمله امامزاده حمد و علی بن الحارث (ع) معروف امامزاده احمد وجود دارد که بین سالهاى ۴۰۵ تا ۴۱۰ هـ . ق وفات یافته باشد علاوه بر آن قبرستان خاکفرج یا همان وادی السلام از دیگرجاذبه های این محله می توان نام برد که در سال های بین ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰ با الگو گرفتن از وادی السلام نجف در زمان پهلوی دوم ساخته شده است .
وادی‌السلام به‌عنوان مجموعه‌ای تاریخی، مورد کم‌توجهی و آسیب قرار گرفته و دیوارهای اطراف و قبور آن تخریب شده و حتی برخی کاشی های آن به سرقت رفته این گورستان تاریخی مدفن بزرگان دین و شهیدانی از دوره قبل از انقلاب است.
این منطقه مهم شهر قم در محدوده شمال شرقی شهر قم قرار دارد از شمال با بلوار صفوی و از شرق بلوار امام موسی صدر و از غرب به خیابان مدنی نوزدهم و محله حاج زینل مجاورت دارد اگر قدمی در این محله برداریم عمق بی توجهی ها را لمس خواهیم کرد در این منطقه بیشتر معابر آن ۶ متری و از حداقل ترین امکانات شهری نیز محروم هستند بیشتر خانه های آن فرسوده و دیوارهای آن سست و برخی ریزش دارد در این محله ساکنان محلی از فضای سبز و امکانات درمانی و فرهنگی نیز محروم هستند.

سایه ای از بی توجهی و محرومیت در منطقه بزرگی به نام خاکفرج
با گذر در هر کدام از خیابان و معابر این محله به عمق بی توجهی ها می رسیم یکی از سوپری هایی که در یکی از کوچه های این محله است و خود بیش از ۲۰ سال در این منطقه ساکن می باشد می گوید: این منطقه انگار جزیی از شهر قم نیست ما حداقل ترین امکانات را هم نداریم بسیاری از اهالی با اصالت آن که می توانستند در محلات با کیفیت قم ساکن شوند خانه های خود را زیر قیمت فروخته و در محلات دیگر ساکن شدند.
حاج عباس مختاری می افزاید: این درست نیست محله ای که با اصالت است و در هسته مرکزی شهر قرار دارد از دید و توجه مسئولان دور باشد سال گذشته استاندار و جمعی از مسئولان در یکی مساجد این محله با اهالی دیداری چهره به چهره داشتند و بر حل مشکلات قول مساعد دادند اما هیچ کاری در این محله صورت نگرفته است.
یکی از بانوان محله که عمری در این محله ساکن است بیان می کند: اینجا ما حداقل ترین امکانات را داریم خانه های ما فرسوده است خیابان ها نامماسب با کمترین بارندگی برخی معابر با آبگرفتگی روبرو می شوند مسئولان پشت تریبون های خود همیشه از حفظ اصالت محلات قدیمی می گویند اما دریغ از اندکی توجه به این محله ها که زمانی برای خود تاریخ و اصالتی داشتند برخی دیوارها در قسمت قدیمی تر منطقه فروریخته و می تواند مشکلاتی برای ساکنان به وجود بیاورد.
به گفته سیده سکینه محمدی ؛ در این منطقه کم تر از مناطق دیگر تاکسی رو است و حتی اتوبوس هم خیلی کم می آیند اگر بخواهیم تردد کنیم باید یا دربست بگیریم و یا تاکسی اینترنتی که برای خود مشکلاتی دارد در این منطقه ما امکانات درمانی هم نداریم بیمارستانی در این منطقه سالیانی ساخته شده و به حال خود رها شده است میدانی که روبروی آن تالار شهرداری است بسیار خطرناک است و در این محدوده تصدفات زیادی داریم.

قول هایی که هیچ کدام عملی نشد
یکی دیگر از اهالی قدیمی منطقه خاکفرج که در محدوده خیابان شهید مدنی زندگی می کند ضمن یادآوری گفته های مسئولانی که برای بازدید از این منطقه آمده بودند و قول هایی را برای رفع مشکلات داده بودند می افزاید: قرار بود در اسرع وقت ممکن بافت های فرسوده در این محله احیا و بهسازی شود هم چنین مسیرهایی هم بازگشایی کنند در حالی که این منطقه در هسته مرکزی و به اطراف حرم و میدان مهم مطهری هم ختم می شود جای تاسف دارد حداقل برای این که چهره شهر قم در برابر چشم زائران مخدوش نشود فرسودگی این محله را در دستور کار شهرداری قراردهند.
به گفته این بانوی سالمند؛ اهالی این منطقه حتی از کم ترین امکانات رفاهی محروم هستند فضای سبز و بهسازی معابر و با توجه به این که در مسیر تردد زائران هستیم اگر خودشان کاری نمی توانند انجام دهند حداقل تسهیلاتی را به اهالی ارائه دهند تا خود برای احیای خانه های فرسوده خود اقدامی کنند چون قدرت خرید و انتقال به محلات بهتر را نداریم.
در این گزارش و مصاحبه های میدانی که از هرکدام از اهالی این منطقه صورت گرفته همه آنها به اتفاق از عدم اجرای طرح هایی برای احیا و بهسازی منطقه ؛ معابر و خانه های فرسوده و هم چنین بی توجهی به قبرستان وادی السلامی که مدفن بزرگان مهمی است گلایه و خواستار توجه بیشتری به این منطقه هستند آنها از قول و قرارهایی که در بازدید در شهریور ماه سال ۱۴۰۱ برخی مسئولان برای منطقه داده شد و هیچ کدام اجرا نشده است شاکی هستند.
از سویی مشکلات فاصلاب و وجود جوندگانی مانند موش و تعیین تکلیف بیمارستان الهادی و فضای سبز اندک برای محله را خواستار بودند.

احداث فضای سبز در کوچه ۴۳ خاکفرج
مدیرمنطقه هفت شهرداری قم درارتباط با طرح های بازآفرینی در منطقه خاکفرج می گوید: برای فضای سبز شهری در منقه خاکفرج اقدامات تملکی صورت گرفته است و اگر این تملکات با سرعت صورت گیرد فضای سبز مطلوب شهری در این منطقه برای اهالی آن احداث می شود که به منظور ساخت این فضای سبز طرح تفضیلی هم دیده شده است.
محمد رمضانی می افزاید: برای اجرای طرح های بازآفرینی محله خاکفرج که از مناطق مهم و مطلوب برای اجرای طرح های بازآفرینی است برای واحدهای فرسوده ه و احیای آن نیز مشوق های خوبی در نظر داریم که ساکنان با بهره گیری از این طرح های تشویقی می توانند به ساخت و ساز بپردازند.

ارائه تسهیلات و مشوق هایی برای ساخت و ساز در بافت های فرسوده
معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران می گوید:۱۲۰ هزار بنای ناپایدار در قم داریم در سفر رئیس جمهور شهید سید ابراهیم رئیسی به استان قم مجموعه واحد‌هایی که توسط مردم و با حمایت دولت و شهرداری در حوزه بازآفرینی شهری و بافت فرسوده به بهره‌برداری رسید بیش از ۱۵۰۰ واحد بود که بیشترین حجم آن به شهر قم اختصاص دارد.
محمد آیینی می افزاید: از کسانی که در این ۳۷۰۰ هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد شهری زندگی می‌کنند می‌خواهیم هرچه سریعتر به فکر نوسازی واحد‌های خود باشند دریافت پروانه با ۵۰ درصد تخفیف، استفاده از تسهیلات مختلف نهضت ملی مسکن، ساخت یک طبقه تشویقی، استفاده از تسهیلات ویژه در خصوص پارکینگ و یک درب اضافه از جمله بسته تشویقی ویژه مالکان ساکن در بافت فرسوده است.
به گفته وی؛ شرکت بازآفرینی شهری در این خصوص بیش از ۱۷۵ میلیارد تومان زمین برای تهاتر با املاک در اختیار شهرداری قرار داد و با همکاری شهرداری قم این فاز به مرحله بهره‌برداری رسید.

مالکان، شهرداری و دیگر دستگاه‌ها ۳ گانه نوسازی بافت فرسوده در قم هستند
مهرداد روحانی وزیری با اشاره به وجود ۲۷۰ هکتار بافت فرسوده در سطح منطقه ۳ قم اظهار داشت: ساماندهی این بافت اقدامی بین‌سازمانی و بین وزارتخانه‌ای است و تنها یکسری اختیارات را شهرداری در بحث صدور پروانه و تراکم دارد.
وی با بیان اینکه صدور پروانه در این محدوده رایگان بوده و شهرداری هزینه‌ای دریافت نمی‌کند و حتی یک طبقه تشویقی برای بافت فرسوده داشتیم، ابراز کرد: در سال جاری نیز با همتی که شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی داشتند دوطبقه مازاد بر دیگر نقاط شهر تراکم ارائه می‌شود.
مدیر منطقه سه شهرداری قم یادآور شد: در بخش‌های دیگر، برای ساخت‌وساز ارگان‌هایی مثل راه و شهرسازی، سازمان نظام‌مهندسی، بانک‌ها، بنیاد مسکن و… باید ورود داشته باشند و البته ۵۰ درصد کار هم به مشارکت مردم وابسته است.
وی با تأکید بر اینکه در بافت فرسوده امکان ارائه برخی خدمات مانند سرانه‌های فرهنگی، ورزشی و فضای سبز وجود ندارد، مطرح کرد: برای پیشبرد این اهداف نیاز به تملک بوده و شهرداری اقداماتی در این زمینه را در دست دارد.
روحانی وزیری خاطرنشان کرد: از لحاظ شهرداری امکانات و تسهیلات خوبی برای نوسازی بافت فرسوده ارائه می‌شود، اما گاهی مالکین، تمایلی به نوسازی ندارند و مشکلاتی از قبیل میانگین سنی مالکین نیز اثرگذار است.

احداث مراکز ورزشی در دست اقدام است
رئیس گروه مطالعات و برنامه ریزی شهری شهرداری قم در ارتباط با طرح های بازفرینی خاکفرج می گوید: بازآفرینی محله حاکفرج از سال ۹۴ مورد بررسی قرار گرفت و به دلیل شاخص های فرسودگی که داشت و به دلیل شاخص های نفوذ ناپذیری و هم چنین وجود معابر ۶ متری وناپداری محله مورد مناقصه ودر محدوده مصوبه بافت شهر قم قرار گرفت در این محله شرایط مهمی برای اسکان وجود نداشت و برای آن فضای سبزی مورد پیگیری قرار گرفت و با مشاور مطالعات آن صورت گرفته است.
فرهاد یا مولا می افزاید: در سال ۹۹ در جلسات کمیته فنی ماده ۵ پیگیری و مصوباتی را در سال ۱۴۰۰ اخذ کرد اکنون به طور موضعی اقداماتی صورت گرفته است برای این محله مراکز آموزش فنی و حرفه ای و هم چنین امکانات ورزشی هم لحاظ شده است .
وی در ادامه در پاسخ به گلایه هایی که از مردم بابت عدم بی توجهی بیان شده عنوان می کند: گلایه مردم منطقه به جا است برای این منطقه مانند بهسازی میدان مطهری و دیگر پروژه ها یک سری بازگشایی هایی در دست اقدام است.