پردیسان آنلاین، گروه سیاست- زهرا علیدادی: در نخستین روزهای کاری مجلس یازدهم بود که محمدباقر قالیباف توضیحاتی درباره بسته‌ای پنج محوری برای حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم ارائه کرد که محور پنجم آن مربوط به برنامه مجلس شورای اسلامی در عرصه سیاست خارجی بود.

رئیس مجلس شورای اسلامی بر «اتخاذ راهبرد سیاست خارجی متعادل» تاکید کرد و تعامل عزتمندانه با اروپا و ایجاد روابط قوی راهبردی با شرق به ویژه چین و روسیه را راه فعال شدن کانال‌های اقتصادی کشور به منظور تأمین کالاهای اساسی، مواد اولیه و صادرات محصولات داخلی به کشورهای حوزه جنوب غرب آسیا، آسیای میانه، شبه‌قاره و شرق آسیا معرفی کرد.

قالیباف در راستای عمل به این سیاست، هفته گذشته در رأس یک هیئت پارلمانی و با دعوت همتای ازبکستانی خود به این کشور سفر کرد.

توسعه روابط پارلمانی

وی پیش از سفر هیئت پارلمانی مجلس شورای اسلامی به ازبکستان در تشریح اهداف این سفر، گفت: به دعوت رسمی نورالدین‌جان اسماعیل اف، رئیس مجلس قانون گذاری و همچنین رئیس مجلس عالی جمهوری ازبکستان، به این کشور سفر می‌کنم. هر دو رؤسای مجلس تأکید دارند که روابط دوجانبه در حوزه پارلمانی، مسائل اقتصادی، تجاری، سیاسی و فرهنگی را با سرعت توسعه دهند. امیدواریم بتوانیم روابط پارلمانی خود را توسعه دهیم که این روابط پارلمانی بدون شک در روابط بین ملت‌ها و دولت‌های دو کشور تأثیر خواهد داشت.

غلامرضا نوری قزلجه، رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و ازبکستان نیز درباره این سفر، گفت: آسیای میانه یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های مغفول در حوزه تجارت خارجی کشور است که به دلیل اشتراکات کشورها و نیز فعالیت سازمان‌های همکاری‌های شانگهای و اکو در آن و نیز استفاده از ظرفیت مجمع مجالس آسیایی می‌تواند نقش مهمی در توسعه صادرات کشور، افزایش درآمدهای پایدار ارزی و نیز دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر برای تولیدکنندگان ایرانی در پی داشته باشد.

سیاست مشترک دولت و مجلس

محمدباقر قالیباف در نخستین دیدار خود در ازبکستان، با بازرگانان و تولیدکنندگان ایرانی مقیم این کشور دیدار کرد و خطاب به آنان، گفت: مجلس و دولت یک سیاست قطعی دارند و این است که افزایش تبادلات با کشورهای منطقه و همسایگان را در اولویت سیاست خارجی خود قرار دهند. ما در برنامه هفتم توسعه نیز به دنبال افزایش تبادلات با کشورهای منطقه هستیم. این موضوع مورد تأکید رهبر معظم انقلاب بوده و در اسناد بالادستی هم قید خواهد شد.

وی با بیان اینکه باید نیازمندی‌ها و محدودیت‌های خود را بشناسیم، تصریح کرد: در برخی اوقات تحریم‌ها موجب شده برخی از شرکای تجاری ما دست به عصا رفتار کنند که می‌توان برای این موضوع چاره‌اندیشی کرد و با اولویت قرار دادن موضوعاتی از جمله افزایش تبادلات دوجانبه، این مسائل را حل و فصل کرد.

برتری ایران نسبت به رقبا

قالیباف با اشاره به اینکه مطالعات نشان می‌دهد در بسیاری از حوزه‌ها مزیت‌های بیشتری نسبت به کشورهای رقیب در بازار کشورهای همسایه داریم، افزود: بر اساس مطالعاتی که صورت گرفته، ما می‌توانیم ۲۱۶ میلیارد دلار در سال ظرفیت تجاری جهت تبادلات اقتصادی با کشورهای همسایه داشته باشیم.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه سفر خود با رئیس مجلس قانون‌گذاری ازبکستان دیدار کرد و گفت: کشور ایران تجربه یکصد سال تشکیل پارلمان را دارد و ما با همه وجود درک کردیم که پارلمان‌ها چقدر می‌توانند در توسعه روابط بین دولت‌ها و ملت‌ها تأثیرگذار بوده و روابط را استحکام ببخشند. راهبرد اصلی مجلس یازدهم و دولت سیزدهم در جمهوری اسلامی ایران، توسعه همکاری‌های همه جانبه با همسایگان، کشورهای منطقه و کشورهای مسلمان است. امروز شاهدیم که شرایط ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیکی جهان نیز ما را وادار به افزایش ارتباطات بین کشورهای منطقه کرده است.

همکاری با همسایگان برای ثبات منطقه

محمدباقر قالیباف در ادامه برنامه‌های سفر به ازبکستان با حضور در مجلس سنای این کشور، دیدار دوجانبه‌ای با «تنزیله ناربای آوا» رئیس مجلس سنای ازبکستان داشت.

رئیس مجلس شورای اسلامی در آن دیدار به سفر دو ماه آینده رئیس جمهور کشورمان به این کشور برای شرکت در اجلاس شانگهای اشاره کرد و اظهار داشت: همه این اتفاقات نشان می‌دهد که رخدادی جدید در روابط ایران با ازبکستان در حال شکل‌گیری است و پارلمان‌های ایران و ازبکستان می‌توانند این روابط را ارتقا دهند. لازم است در ادامه راه و ارتقای همکاری‌ها، روابط تجاری بین دو کشور از ۵۰۰ میلیون دلار به دو میلیارد دلار افزایش یابد.

قالیباف با بیان اینکه تلاش می‌کنیم همکاری‌های نزدیکی در حوزه پارلمانی و اقتصادی داشته باشیم، افزود: همکاری‌های پارلمانی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. ایران و ازبکستان می‌توانند برای امنیت و ثبات منطقه و آسیای میانه همکاری نزدیک داشته باشند.

رئیس مجلس شورای اسلامی با شوکت میرضیایف، رئیس جمهوری ازبکستان هم دیدار و گفتگو کرد و با اشاره به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های کلان دو کشور، گسترش روابط همه جانبه، امضای موافقتنامه تجارت ترجیحی و لغو روادید میان دو کشور را گام‌های مهم برای جهش در همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی دوجانبه دانست.

محمدباقر قالیباف و هیئت پارلمانی همراه وی از مراکز فرهنگی و تاریخی ازبکستان هم بازدید کردند که قالیباف در این زمینه، اظهار داشت: یکی دیگر از فرصت‌های پیش رو در حوزه ارتباط با کشور ازبکستان، افزایش ارتباطات در حوزه‌های فرهنگی است. با توجه به اینکه دو کشور به لحاظ تاریخی و فرهنگی دارای اشتراکات بسیاری هستند، ما سفری به شهرهای «سمرقند» و «بخارا» داشتیم که این نشان می‌دهد دو کشور دارای اشتراکات بسیاری بوده و به لحاظ فرهنگی، مذهبی، قومی و دینی با یکدیگر اشتراک بالایی دارند، لذا باید از این فرصت برای افزایش ارتباطات استفاده کرد.

دستاوردهای سفر به ازبکستان

رئیس مجلس شورای اسلامی پس از سفر سه روزه به ازبکستان درباره دستاوردهای این سفر، بیان کرد: در هر سه نشست با رؤسای مجالس قانون‌گذاری، سنا و رئیس جمهور ازبکستان به توافقات بسیار خوبی دست یافتیم و مقرر شد به ویژه در حوزه‌های اقتصادی ظرف چند ماه آینده خصوصاً در نیمه دوم شهریور ماه که رئیس جمهور برای شرکت در اجلاس پیمان شانگهای در ازبکستان حاضر می‌شود، نسبت به لغو روادید تجار، رانندگان ترانزیتی و همچنین تسهیل حضور مردم در دو کشور به صورت سفرهای گردشگری توافقات لازم صورت گیرد.

وی تأکید کرد: مطمئن هستیم با تدوین یک برنامه مدون می‌توان حجم مبادلات اقتصادی بین دو کشور را از ۵۰۰ میلیون دلار فعلی به دو میلیارد دلار ارتقا داد. در مجموع ارزیابی ما از این سفر بسیار مثبت بوده و امیدواریم اثر آن در آینده نزدیک برای مردم کشورمان و تأثیر آن در اقتصاد به ویژه تبادلات اقتصادی با کشورهای همسایه نمایان شود.

توسعه تجارت خارجی

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با اشاره به سفر رئیس مجلس به ازبکستان، گفت: ایران و ازبکستان دو کشور در جغرافیایی واحد به عنوان همسایگان پیرامونی و در یک حوزه تمدنی مشترک با ضرورت و همچنین مطلوب بودن گسترش روابط جامع دوجانبه مواجه هستند. در این میان سفر رئیس مجلس شورای اسلامی به ازبکستان بر شناخت متقابل تهران و تاشکند از لزوم رفع کاستی‌ها و ارتقای سطح روابط فی‌مابین دلالت دارد.

وی با بیان اینکه ایران و ازبکستان دارای ظرفیت‌های متقابلی جهت ارتقای سطح مناسبات هستند، اظهار داشت: آسیای مرکزی و کشورهای منطقه به ویژه ازبکستان یکی از مهمترین حوزه‌های مغفول در حوزه تجارت خارجی کشورمان محسوب می‌شوند، این در حالی است که علاوه بر ظرفیت‌های اقتصادی، متغیرهای دیگری چون اشتراک‌های دینی، فرهنگی و تاریخی و نیز عضویت مشترک در نهادهای منطقه‌ای همچون سازمان همکاری شانگهای، اکو و مجمع مجالس آسیایی می‌توانند در توسعه تجارت خارجی دو کشور مؤثر واقع شوند.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح کرد: خوشبختانه در جریان سفر رئیس مجلس، تصمیمات مشترک مهمی درباره همکاری‌های اقتصادی در بخش‌های تجاری، سرمایه‌گذاری، انرژی، کشاورزی، حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری مشترک در بنادر جنوبی ایران به ویژه منطقه آزاد چابهار و همچنین متقابلاً در مناطق آزاد در ازبکستان اتخاذ شد.

در این میان ذکر این نکته مهم است که سفر اخیر رئیس مجلس شورای اسلامی به جمهوری ازبکستان در شرایطی انجام شد که تثبیت سیاست خارجی متوازن، توسعه منطقه‌گرایی و تثبیت سیاست همسایگی به عنوان ارکان اصلی رفتار فرامرزی کشور در دستور کار قرار گرفته است و دولت و مجلس به صورت توأمان در این راستا گام برمی‌دارند. البته ازبکستان تنها سفر خارجی محمدباقر قالیباف نبود و رئیس مجلس شورای اسلامی در دیگر سفرهای خارجی خود نیز اتخاذ راهبرد سیاست خارجی متعادل را به خوبی دنبال کرده است که برای اثبات این مدعا، گذری کوتاه به سفرهای خارجی رئیس مجلس شورای اسلامی از بدو مجلس یازدهم تاکنون می‌زنیم.

ایجاد روابط قوی با روسیه

رئیس مجلس شورای اسلامی در اولین سفر خارجی خود به روسیه سفر کرد. آن سفر از این جهت حائز اهمیت بود که بعد از روی کار آمدن بایدن در آمریکا، عده‌ای دوباره بر طبل مذاکره و اعتماد به آمریکا می‌کوبیدند و باید چنین سفری انجام می‌شد تا بر همگان اثبات شود که ایجاد روابط قوی راهبردی با شرق به ویژه چین و روسیه در دستورکار کشورمان است.

محمدباقر قالیباف در آن سفر با همتایان خود در مجالس دوماً و سنای روسیه و وزیر خارجه این کشور دیدار و همچنین نامه رهبر معظم انقلاب را به نماینده رئیس جمهور این کشور تقدیم کرد.

تعامل اقتصادی با سوریه

یکی دیگر از سفرهای مهم و منطقه‌ای رئیس مجلس شورای اسلامی به سوریه بود که مرداد ماه سال گذشته انجام شد. سفر قالیباف به سوریه هم در راستای توسعه تعاملات اقتصادی منطقه‌ای صورت گرفت.

قالیباف در آن سفر علاوه بر دیدار با رئیس مجلس سوریه، نخست وزیر و وزیر خارجه سوریه و نشست صمیمی با بشار اسد رئیس جمهور این کشور، دیدار ویژه‌ای با تجار و بازرگانان و وزیر تجارت سوریه در خصوص مشکلات و موانع موجود در مسیر تعاملات اقتصادی و تجاری دو کشور برگزار کرد.

تقویت روابط با ترکیه

آذر ماه ۱۴۰۰ بود که محمدباقر قالیباف در راستای تحقق رویکرد مجلس به تقویت روابط کشور با همسایگان و برای شرکت در اتحادیه بین‌المجالس کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی به ترکیه رفت و در دیدار با مقامات این کشور، گفت: در دولت و مجلس اولویت را توسعه روابط با همسایگان و کشورهای اسلامی قرار داده‌ایم و این یک اراده جدی و محکم است و بر این اساس مصمم هستیم که تجارت دوجانبه را در اولویت قرار دهیم.

وی در نخستین برنامه خود در ترکیه با فعالان اقتصادی و تجار ایرانی فعال در این کشور دیدار و تاکید کرد که باید روابط اقتصادی و تجاری ایران و ترکیه توسعه یابد.

تاکنون سفرهای خارجی رئیس مجلس شورای اسلامی بر مبنای اتخاذ راهبرد سیاست خارجی متعادل دنبال شده است. البته همین نگاه در دولت هم به قوت دنبال می‌شود، به گونه‌ای که حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی، گسترش روابط با همسایگان را اولویت نخست سیاست خارجی دولت سیزدهم اعلام کرد و از زمانی که دولت سیزدهم بر سر کار آمده، رویکرد تقویت ارتباط با همسایگان و شرق به طور جدی پیگیری شده است.

عملکرد دولت در سیاست خارجی

سید محمد حسینی، معاون پارلمانی رئیس جمهور درباره عملکرد دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی، می‌گوید: دولت سیزدهم تقویت روابط با همسایگان را رویکرد مهم دیپلماسی اقتصادی و سیاسی خود قرار داده است. کشورهای همسایه و منطقه به دنبال توسعه مبادلات و همکاری‌های اقتصادی و تجاری در زمینه‌های صادرات نفت، گاز و پتروشیمی با کشور ما هستند و باید از این ظرفیت‌ها بهره لازم را ببریم.

وی با اشاره به اینکه نگاه دولتمردان قبل فقط به غرب بود اما دولت فعلی آن مسیر را تکرار نمی‌کند، اظهار داشت: برای مثال، پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای و اتحادیه اوراسیا، از اقدامات مؤثر در جهت توسعه مبادلات اقتصادی با کشورهای همسایه و منطقه و گام مهمی در جهت خنثی‌سازی تحریم‌هاست.

چندجانبه‌گرایی و توجه به همسایگان

تاکید نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز بر این است که برقراری توازن در ارتباط با کشورها اهمیت زیادی دارد و باید از سوی دولت و مجلس به طور جدی دنبال شود.

جعفر قادری، نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت عدم محدودسازی روابط خارجی به کشورهای غربی، گفت: ما امروز نباید خود را محدود به آمریکا و چند کشور اروپایی کنیم چرا که مزیت ما در گسترش روابط با کشورهای مختلف به ویژه کشورهای منطقه است. خوشبختانه چندجانبه‌گرایی و توجه به همسایگان از نکات برجسته و در اولویت دولت سیزدهم است.

محمدحسن آصفری، نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی هم در این زمینه، گفت: باید از ظرفیت پارلمان و گروه‌های دوستی در راستای کمک به دولت، دور زدن تحریم‌ها، توسعه روابط بین‌الملل و همچنین پیشبرد اهداف کشور استفاده کرد. همچنین دولت می‌تواند از ظرفیت گروه‌های دوستی پارلمانی در جهت پیشبرد اهداف کشور نهایت بهره را ببرد چرا که ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای توسعه روابط تجاری و سیاسی هستند و در خنثی‌سازی تحریم‌ها هم تأثیر بسزایی دارند.

در پایان می‌توان گفت دولت و مجلس در عرصه مراودات خارجی یا دیپلماسی در انطباق و هماهنگی کامل با هم هستند و زمانی که دولت و مجلس همسو با یکدیگر رویکرد سیاست خارجی متعادل، منطقه‌گرایی و سیاست همسایگی را دنبال کنند، قاعدتاً مردم تأثیر این رویکرد مشترک در عرصه سیاست خارجی را در بهبود وضعیت کشور خواهند دید. این در حالی است که در دولت روحانی منطقه‌گرایی و سیاست همسایگی به کل فراموش شده بود و همه دیدیم که نگاه یکجانبه گرایانه دولت سابق به غرب و مذاکرات هیچ عایدی برای کشورمان نداشت.