به گزارش پردیسان آنلاین، روابط تجاری بین ایران و پاکستان، به عنوان دو کشور همسایه با ریشه‌های تاریخی، فرهنگی و مذهبی مشترک، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. این روابط نه تنها یک اهرم اقتصادی محسوب می‌شوند، بلکه پلی برای تقویت پیوندهای فرهنگی و سیاسی بین دو ملت به شمار می‌آیند. در سال‌های اخیر، با وجود فراز و نشیب‌های متعدد، این روابط شاهد تحولات مثبتی بوده‌اند که نشان‌دهنده پتانسیل بالای همکاری‌های اقتصادی دوجانبه است.
پیشینه تاریخی روابط تجاری
روابط تجاری ایران و پاکستان سابقه‌ای طولانی دارد و به دوران قبل از استقلال پاکستان بازمی‌گردد. پس از استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷، این روابط به صورت رسمی و در قالب توافق‌نامه‌های تجاری دوجانبه ادامه یافت. در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، ایران و پاکستان به عنوان دو عضو پیمان سنتو (سازمان پیمان مرکزی) همکاری‌های نزدیکی در زمینه‌های مختلف، از جمله اقتصادی، داشتند.
پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۹۷۹ و ایجاد تغییرات سیاسی و اقتصادی متعاقب آن، روابط تجاری دو کشور با چالش‌هایی مواجه شد. با این حال، با گذشت زمان و تلاش‌های مشترک، این روابط به تدریج بهبود پیدا کرد و در سال‌های اخیر شاهد رشد قابل توجهی بود.
توسعه بازارچه‌های مرزی: دروازه‌ای به سوی تجارت پایدار
یکی از مهم‌ترین عوامل در تقویت روابط اقتصادی ایران و پاکستان، ایجاد و توسعه بازارچه‌های مرزی است. این بازارچه‌ها نه تنها به عنوان مراکز تبادل کالا و خدمات عمل می‌کنند، بلکه به بهبود معیشت مرزنشینان و تقویت امنیت مرزی نیز کمک می‌کنند. در حال حاضر، چندین بازارچه مرزی بین ایران و پاکستان فعال است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
بازارچه مرزی میرجاوه-تفتان، به عنوان قدیمی‌ترین و مهم‌ترین گذرگاه مرزی بین ایران و پاکستان، نقش بسزایی در تبادلات تجاری دو کشور ایفا می‌کند و حجم قابل توجهی از این مبادلات از طریق آن انجام می‌شود. در سال‌های اخیر، بازارچه مرزی پیشین-مند نیز با هدف توسعه تجارت مرزی و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مرزنشینان ایجاد شده است تا به رونق اقتصادی منطقه کمک کند. همچنین، بازارچه مرزی ریمدان-گبد که در سال ۱۳۹۹ به طور رسمی افتتاح شد، امید می‌رود نقش مهمی در توسعه روابط تجاری بین ایران و پاکستان ایفا نماید و به تسهیل و گسترش همکاری‌های اقتصادی دوجانبه کمک کند.
رئیس‌جمهور ایران در دیدار با نخست‌وزیر پاکستان، بر اهمیت توسعه این بازارچه‌ها و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تسهیل تجارت مرزی تأکید کرد. وی همچنین از آمادگی ایران برای تبادل برق با پاکستان خبر داد که می‌تواند به رفع کمبود انرژی در مناطق مرزی پاکستان کمک کند.
افزایش حجم مبادلات تجاری: نشانه‌ای از تعمیق روابط
حجم مبادلات تجاری بین ایران و پاکستان در سال‌های اخیر روندی صعودی داشته است. بر اساس گزارش‌های رسمی، در ۱۰ ماهه نخست سال جاری، ایران ۳.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۱.۷ میلیارد دلار به پاکستان صادر کرده و ۴۴۶ هزار تن کالا به ارزش ۵۲۷ میلیون دلار از این کشور وارد کرده است. تراز تجاری در این مدت به ۱.۱۴ میلیارد دلار رسیده است و عمده‌ترین اقلام صادراتی ایران به پاکستان شامل محصولات پتروشیمی، مواد معدنی، محصولات کشاورزی و مواد غذایی است. در مقابل، عمده‌ترین اقلام وارداتی ایران از پاکستان شامل برنج، موز، دام زنده و محصولات نساجی است.
مقامات دو کشور بر این باورند که با توجه به ظرفیت‌های بالقوه موجود، حجم مبادلات تجاری بین ایران و پاکستان می‌تواند به ۲۰ میلیارد دلار در سال برسد. برای دستیابی به این هدف، لازم است که موانع موجود بر سر راه تجارت برداشته شود و زیرساخت‌های لازم برای تسهیل تجارت فراهم گردد.
ظرفیت‌های بالقوه برای توسعه تجارت: فراتر از آمار و ارقام
ظرفیت‌های تجاری بین ایران و پاکستان بسیار گسترده‌تر از آن است که در آمار و ارقام فعلی منعکس شده است. دو کشور دارای مزیت‌های نسبی متعددی هستند که می‌توانند مکمل یکدیگر باشند و به توسعه تجارت دوجانبه کمک کنند. برخی از این ظرفیت‌ها همچون ایران و پاکستان به دلیل داشتن مرز مشترک طولانی، از مزیت نزدیکی جغرافیایی برخوردارند که این امر به کاهش هزینه‌های حمل و نقل و زمان تحویل کالاها کمک می‌کند.
وجود اشتراکات فرهنگی و زبانی بین دو کشور، ارتباطات تجاری و فعالیت‌های بازاریابی را تسهیل می‌کند. همچنین، ایران با داشتن منابع غنی نفت و گاز و پاکستان با داشتن منابع کشاورزی و معدنی فراوان، می‌توانند از این مزیت در توسعه تجارت در زمینه انرژی و مواد خام بهره‌مند شوند. در نهایت، هر دو کشور دارای بازارهای بزرگ و رو به رشدی هستند که می‌توانند تقاضای قابل توجهی برای کالاها و خدمات یکدیگر ایجاد کنند و فرصت‌های تجاری گسترده‌ای را فراهم آورند.
نقش مناطق آزاد در تقویت همکاری‌ها: بستری برای سرمایه‌گذاری و نوآوری
ایجاد مناطق آزاد مشترک در مرزهای دو کشور، یکی دیگر از راهکارهای مؤثر در توسعه روابط تجاری است. مناطق آزاد با ارائه مشوق‌های مالیاتی و گمرکی می‌توانند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی، انتقال فناوری و ایجاد فرصت‌های شغلی کمک کنند.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، ایجاد منطقه آزاد مشترک با پاکستان در مرز ریمدان را گامی مهم در راستای توسعه روابط تجاری بین دو کشور دانست. وی تأکید کرد که این اقدام می‌تواند به تسهیل تجارت، جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال در مناطق مرزی کمک شایانی کند.
چالش‌ها و راهکارها: مسیری پر فراز و نشیب
با وجود پیشرفت‌های حاصل شده، هنوز چالش‌هایی در مسیر توسعه روابط تجاری بین ایران و پاکستان وجود دارد همچون کمبود زیرساخت‌های حمل و نقل مناسب، شامل جاده‌های ناکافی، خطوط ریلی توسعه‌نیافته و بنادر مجهز نبودن، منجر به افزایش هزینه‌های حمل و نقل و طولانی شدن زمان تحویل کالا می‌شود.
وجود موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای، به دلیل تعرفه‌های بالا و مقررات دست و پاگیر، تجارت بین دو کشور را محدود می‌کند. مشکلات بانکی ناشی از عدم وجود سیستم‌های بانکی کارآمد و دشواری‌های مربوط به انتقال پول، نیز مانع دیگری بر سر راه توسعه تجارت است. همچنین، ناامنی در مناطق مرزی، فعالیت‌های تجاری را تهدید کرده و سرمایه‌گذاران را از سرمایه‌گذاری در این مناطق منصرف می‌کند.
برای رفع این چالش‌ها، لازم است که دولت‌های ایران و پاکستان اقدامات مختلفی همچون برای بهبود روابط تجاری، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل از طریق ساخت جاده‌های جدید، توسعه خطوط ریلی و تجهیز بنادر ضروری است تا هزینه‌ها کاهش و زمان تحویل کالا کوتاه‌تر شود. کاهش تعرفه‌ها و تسهیل مقررات تجاری نیز به رونق تجارت کمک شایانی می‌کند. ایجاد سیستم‌های بانکی کارآمد و تسهیل انتقال پول، مشکلات مربوط به پرداخت‌ها را برطرف می‌سازد.
تقویت امنیت در مناطق مرزی نیز فعالیت‌های تجاری را تسهیل کرده و سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری تشویق می‌کند. علاوه بر این، توسعه همکاری‌های گمرکی از قاچاق کالا جلوگیری کرده و تجارت قانونی را تسهیل می‌کند. برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های تجاری فرصت‌های جدیدی برای تجارت ایجاد می‌کند و تشکیل کمیته‌های مشترک تجاری به حل مشکلات و موانع موجود کمک خواهد کرد. همچنین، توسعه گردشگری می‌تواند به افزایش درآمد ارزی و توسعه اقتصادی کمک کند.
به گزارش پردیسان آنلاین، روابط تجاری ایران و پاکستان، با توجه به اشتراکات فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی، پتانسیل بالایی برای توسعه دارد. اقدامات اخیر دو کشور در زمینه توسعه بازارچه‌های مرزی، افزایش حجم مبادلات تجاری و ایجاد مناطق آزاد مشترک، نشان‌دهنده عزم جدی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی است.
با رفع موانع موجود و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بالقوه، می‌توان به آینده‌ای روشن در روابط تجاری دو کشور امیدوار بود. این روابط نه تنها به توسعه اقتصادی دو کشور کمک می‌کند، بلکه به تقویت صلح و ثبات در منطقه نیز کمک می‌کند.
روابط تجاری ایران و پاکستان، داستانی از تلاش، امید و همکاری است. با وجود چالش‌ها، دو کشور مصمم هستند که این روابط را به سطحی بالاتر ارتقا دهند و از مزایای آن برای توسعه اقتصادی و رفاه مردم خود بهره‌مند شوند.
