پناهگاه حیات وحش میاندشت در خراسان شمالی با گستره ۸۴ هزار و ۴۳۵ هکتاری در ۱۰ کیلومتری شرق شهرستان جاجرم قرار دارد که حدود ۱۶ هزار هکتار از پهنه آن ۲ سال پیش، به دلیل ازدیاد جمعیت آهو، به عنوان پارک ملی ضامن آهو اعلام شد.

پناهگاه میاندشت با پارک ملی گلستان ۱۰۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان ۸۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده خار توران شاهرود ۷۵ کیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوک اسفراین ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

در سال های گذشته، با تلاش محیط بانان، اقدامات آموزشی مناسبی برای جوامع محلی اطراف این زیستگاه منحصر به فرد انجام شد و به گفته دوست داران محیط زیست، سبب افزایش جمعیت آهو و رشد زاد و ولد یوزپلنگ در این منطقه بوده اما در سال های اخیر، این پتانسیل ها در حال از بین رفتن است. 

میاندشت جاجرم، تنها زیستگاه مولد یوز، خوانده می شود، منطقه ای که در آن، حیات و ممات این گونه ارزشمند و زیبا، دستخوش تغییرات نگران کننده شده است. دوست داران محیط زیست می‌گویند این منطقه به سوی بیابانی شدن، پیش می رود، این در حالی است که در سال های پیش، حال و روز این منطقه، بسیار بهتر از حال بود.

در این میان، انگشت ملامت حال ناخوش میاندشت جاجرم، به سمت مسوولان و بی توجهی آنان نشانه رفته است، مسوولانی که به محیط‌بانان بی توجه بوده و آنان را بی انگیزه کرده اند.

دوست داران محیط زیست می گویند، محیط بانان این منطقه کم است، همان تعداد اندک محیط بان که کار حفاظت از میاندشت را بر عهده دارند، به خوبی حمایت نمی شوند و بی توجهی ها به آنان سبب شده تا انگیزه و رغبتی برای انجام تکالیف نداشته باشند.

یکی از دوست داران در این باره گفت: وضعیت میاندشت جاجرم نگران کننده است، حال و روز این منطقه که قلمرو یوزها به شمار می رود، خوب نیست، در این سال ها، هیچ یوزی در میاندشت مشاهده نشده است، و این نشان از نبود امنیت در این زیستگاه است.

وضعیت میاندشت جاجرم نگران کننده است، حال و روز این منطقه که قلمرو یوزها به شمار می رود، خوب نیست، در این سال ها، هیچ یوزی در میاندشت مشاهده نشده است، و این نشان از نبود امنیت در این زیستگاه است

محمد یزدانی اظهار داشت: اداره کل محیط زیست سرمایه گذاری مناسبی در این منطقه انجام نداده و وضعیت آن نسبت به سال های گذشته، نامناسب شده است. اداره کل حفاظت محیط زیست استان اعلام کرده است که مشاهده نشدن یوز، دلیل بر کاهش جمعیت این گونه ارزشمند و زیبا نیست، این در حالی است که مشاهده شدن گونه وحشی توسط افراد محلی، خود ملاکی برای امن بودن زیستگاه و پویایی آن دارد.

وی خاطرنشان کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست، هیچ آماری از مشاهدات یوز به وسیله دوربین های تله ای در سال گذشته و امسال ارائه نکرده است، معلوم نیست دوربین تله ای در این منطقه کارگذاشته شده است یا نه، اگر کار گذاشته شده و تصویری از یوز ثبت نشده، فاجعه برای این گونه وحشی است و اگر هیچ دوربینی کارگذاشته نشده، نشان از نبود اهمیت و توجه به این گونه ارزشمند است.

نگرانی از بیابانی شدن میاندشت

مدیرعامل جمعیت دوست داران طبیعت سبز کره زمین هم در این باره گفت: پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم که تا قبل از سال ۸۱ به علت تخریب و بهره برداری های غیراصولی و نامتعارف دستخوش پدیده ویرانگر بیابان شدن غیرطبیعی شده بود، در سال ۸۱ تا ۸۴ به خاطر اجرای پروژه زیست محیطی بازسازی و قرق، مبتنی بر مشارکت مردم و جوامع محلی، نجات یافت و در زمره زیستگاه های برجسته طبیعی قرار گرفت.

سیدحمید کشمری اظهار داشت: اما اکنون چند سالی است که به خاطر ضعف مدیریت و بی توجهی ها و بی مهری ها، به ظرفیت های فراوان این منطقه شاهد عقب گرد میاندشت به سوی بیابان شدن غیرطبیعی هستیم.  

چند سالی است که متاسفانه به خاطر ضعف مدیریت و بی توجهی ها و بی مهری ها، به ظرفیت های فراوان این منطقه شاهد عقب گرد میاندشت به سوی بیابان شدن غیرطبیعی هستیم

وی افزود: برای برون رفت از این مشکل، استفاده از توانمندی های ممتاز جوامع محلی ساکن در پیرامون پناهگاه حیات وحش میاندشت و جلب همکاری و همراهی و مشارکت دادن آنان در احیا و حفاظت منطقه و کمک به نجات گونه های نادر و جلوگیری از انقراض، ضروری است.

کشمیری گفت: تقویت جایگاه مشارکت ذی نفعان اصلی یعنی ساکنان در زیستگاه های پروامون منطقه، به حداقل رساندن تعارض موجود در منطقه، افزایش نیرو و امکانات حفاظتی در منطقه و تلاش برای تقویت روحیه جهادی محیط بانان، از دیگر راهکارها است.

مدیرعامل جمعیت دوست داران طبیعت سبز کره زمین با بیان اینکه میاندشت جاجرم، ظرفیت های بسیار برای توسعه گردشگری دارد، گفت: برنامه ریزی برای برقراری صنعت گردشگری و اکوتوریسم در این منطقه با رعایت تمام شرایط منطبق بر اصل توسعه پایدار، می تواند سود و منفعت زیادی را برای مردم به همراه داشته باشد.

بی توجهی به میاندشت 

رییس هیات مدیره جمعیت دوستداران طبیعت سبز کره زمین هم در این باره گفت: ضعف مدیریت و بی توجهی به میاندشت جاجرم، به عنوان یک منطقه حساس، سبب شده تا تمام زیسمندان این منطقه بویژه مردم ساکن در محل و حتی گونه های نادر و منحصر بفرد نظیر یوزپلنگ آسیایی با مشکلات جدی روبه رو باشد و شاهد کاهش جمعیت و حرکت در مسیر انقراض روبه رو شوند.

دکتر محمدحسین انصاری مود اظهار داشت: حفاظت از پناهگاه حیات وحش میاندشت مورد توجه جدی دست اندرکاران و مسوولان نیست و این رویه سبب شده تا این اکوسیستم ارزشمند حال و روز خوبی نداشته باشد و شمارش معکوس برای برگشت به وضعیت نابسامان و مخاطره انگیز ۲ دهه قبل آغاز شود.

حفاظت از پناهگاه حیات وحش میاندشت مورد توجه جدی دست اندرکاران و مسوولان نیست و این رویه سبب شده تا این اکوسیستم ارزشمند حال و روز خوبی نداشته باشد و شمارش معکوس برای برگشت به وضعیت نابسامان و مخاطره انگیز ۲ دهه قبل آغاز شود

وی افزود: چنانچه این روند پیش رود، در آینده نه چندان دور شاهد بروز مخاطرات ناگوار زیست میحطی خواهیم بود، به دنبال  آن بحران های اجتماعی اقتصادی و بر هم خوردن امنیت زیستی در منطقه و به هم ریختگی پیوست اجتماعی و رفاه روستاییان و مهاجرت آنان رخ خواهد داد.

شکارچیان در لباس شکاربان

یکی از دوستداران محیط زیست در شهرستان جاجرم هم در این باره گفت: متاسفانه دست پنهان که در محیط زیست نفوذ دارند، سبب شده تا وضعیت این پناهگاه نامناسب باشد، افرادی روی کار آمده اند که خود، در تخلف های زیست محیطی، دست دارند و این امر لطمه جبران ناپذیر به محیط زیست زده است.

محرم شاهوردی اظهار داشت: بی توجهی محیط زیست، تاحدی است که افرادی سال های پیش، توله یوزپلنگ را به سرقت بردند و برای فروش به تهران بردند، اما آب از آب، تکان نخورد. 

بی توجهی محیط زیست، تاحدی است که افرادی سال های پیش، توله یوزپلنگ را به سرقت بردند و برای فروش به تهران بردند، اما آب از آب، تکان نخورد

وی افزود: در این سال ها، یوزی در میاندشت مشاهده نشده است، فسادهای هست اما کسی نیست پیگیری کند، در این سال ها هم تعداد آهوان منطقه کم شده و اثری از یوز هم نیست، آمار در دست خودشان است، شمار آهوان را بیش از هزار راس عنوان می کنند اما در عمل، تعداد کمتر از این است.

بی مهری به محیط بانان

دیگر دوست دار محیط زیست هم در این باره گفت: وضعیت میاندشت جاجرم اصلا رضایت بخش نیست، مدیر محیط زیست شهرستان، به جای اینکه با خود محیط بانان،تعامل داشته باشد با شخصی تعامل دارد که پرونده تخلف دارد.

محمد پوررضوان اظهار داشت: محیط زیست شهرستان، محیط بان را می رنجاند، و شخصی که سابقه شکار دارد و گوشت مورد نیاز بسیاری از تامین می کند، همراهی دارد، معلوم نیست، چطور بها می دهد و چگونه وارد عرصه شده اند این افراد، شکارچی قهار منطقه هستند، که وارد عرصه شده اند. 

محیط زیست شهرستان، محیط بان را می رنجاند، و شخصی که سابقه شکار دارد و گوشت مورد نیاز بسیاری از تامین می کند، همراهی دارد، معلوم نیست، چطور بها می دهد و چگونه وارد عرصه شده اند این افراد، شکارچی قهار منطقه هستند، که وارد عرصه شده اند

وی افزود: دامداران منطقه میاندشت می گویند، در ۲ سه سال قبل یوز دیده می شد اما در این مدت، نه یوز هست و نه آهو مثل سابق دیده می شود. 

شمار محیط بانان در میاندشت جاجرم اندک است

مدیرکل اسبق حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این باره گفت: میاندشت جاجرم، منطقه بسیار مهم زیستی است که در سال های قبل پیگیر آن به پارک ملی  بودیم اما هنوز محقق نشده است.

محسن شهریاری اظهار داشت: در صورت ارتقای منطقه، می توان اقدامات بهتری برای حفاظت و صیانت از آن محل انجام داد.

وی افزود: منطقه میاندشت در جاجرم، زیست گاه امن برای زادآوری یوزپلنگ بوده و زیستگاه مهم برای زیست آهوان است اما در این سال ها، به علت برداشت های زیاد از منابع آب زیرزمین، دچار مشکل شده است، کشاورزان منطقه به دلیل ایجاد باغ در حاشیه منطقه میاندشت، آب زیادی برداشت می کنند و این امر سبب شد تا گیاهان که ریشه های کم عمق دارند، تحت تاثیر قرار گیرد.

وی با اشاره به این تغییرات آب و هوایی سبب شده تا منطقه به سمت بیابان شدن پیش برود گفت: بیابان زایی در منطقه گرمه، جاجرم و ناحیه توران استان سمنان زیاد شده است، که در این زمینه، برداشت آب از منابع زیر زمینی، تغییرات آب و هوایی، حضور دام و چرای بی رویه، چرای قبل موعد، سبب می شود که پوشش گیاهی از بین می رود. 

 بیابان زایی در منطقه گرمه، جاجرم و ناحیه توران استان سمنان زیاد شده است، که در این زمینه، برداشت آب از منابع زیر زمینی، تغییرات آب و هوایی، حضور دام و چرای بی رویه، چرای قبل موعد، سبب می شود که پوشش گیاهی از بین می رود

وی افزود: محیط بان در منطقه میاندشت، کم است، حفاظت بهتر نیاز به افزایش نیروهای محیط بان دارد.

زایشگاه یوز ایران محیط‌بان کم دارد 

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: شمار محیط‌بانان در پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم، هشت نفر است که برای رسیدن به وضعیت مطلوب و استاندارد باید این میزان به سه برابر فعلی افزایش یابد.

حسین هراتی اظهار داشت: اگر حتی چهار نفر محیط بان به شمار نیروها در میاندشت جاجرم اضافه شود، بخش زیادی از مشکلات در این پناهگاه حل می شود.

وی در باره نگرانی ها از وضعیت میاندشت جاجرم اظهار داشت: یکی از نگرانی های دوست داران محیط زیست این است که در سال های اخیر، یوزی در این منطقه مشاهده نشده است.

هراتی خاطرنشان کرد: البته یوز در میاندشت جاجرم حضور دارد زیراکه این گونه زیبا و قلمرو طلب همواره بین استان های سمنان و این منطقه در رفت و آمد است.

وی در باره کارگذاشتن دوربین های تله ای در میاندشت گفت: مردادماه پارسال دوربین های تله ای در آن منطقه کارگذاشته شد و تا سه ماه فعال بود اما این دوربین ها، تصویری از یوز ثبت نکردند.

مردادماه پارسال دوربین های تله ای در آن منطقه کارگذاشته شد و تا سه ماه فعال بود اما این دوربین ها، تصویری از یوز ثبت نکردند

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: حفاظت از قلمرو یوزها در میاندشت جاجرم، نیاز به تقویت نیروهای محیط بان دارد و علاوه بر آن، باید جوامع محلی در طرح های سرمایه گذاری و گردشگری مشارکت داده شوند.

وی گفت: برای پایش منطقه میاندشت با کمبود تجهیزات همچون موتورسیکلت و یا سوخت مورد نیاز خودروها روبه رو هستیم. 

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی خاطرنشان کرد: یکی از دغدغه ها در میاندشت جاجرم، حضور دام و چرای بیش از حد در مراتع این منطقه است، حضور سگ های چوپانان هم سبب ناامن شدن زیستگاه یوزپلنگ می شود که در این زمینه برنامه هایی در دست پیگیری است تا از شمار دام ها کاسته شود. 

به گزارش پردیسان نوین، منطقه حفاظت شده میاندشت با گستره ۸۵ هزار هکتار، از امن ترین زیستگاه های یوز ایرانی است که در سال ۱۳۵۲ زیر حفاظت قرار گرفته است.

این منطقه پوشیده از دشت های وسیع با اقلیمی خشک، نیمه خشک و تراکم گیاهی نسبتا مطلوب است و عبور کالشور از آن سبب شده تا این منطقه حتی در خشکسالی ها چندان مشکل کم آبی را احساس نکند.

پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم یکی از قدیمی ترین مناطق چهار گانه کشور به شمار می رود. میاندشت دارای یکی از غنی ترین و متراکم ترین گونه های جانوری در بین زیستگاه های استپی کشور است.

پناهگاه میاندشت با پارک ملی گلستان ۱۰۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان ۸۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده خار توران شاهرود ۷۵ کیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوک اسفراین ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.