طی سال‌های اخیر پدیده فرونشست زمین در پی خشکسالی‌ها با پیشروی دامنه زبانه‌ها از دشت‌ها به بطن شهرها و حتی مدارس کشیده شده تا جایی که برای ایمنی دانش‌آموزان تعدادی از مدارس از مدار تحصیل خارج شده، اما در دولت سیزدهم اقدامات مؤثری برای مقاوم‌سازی و احداث مدرارس اجرایی شده است که باید تداوم یابد.
به گزارش پردیسان آنلاین، فرونشست زمین یک بحران جهانی است و مهم‌ترین عامل آن بحران منابع آبی است، طبق آمارها ۱۵۰ کشور و صدها شهر سالانه حدود ۱۰ سانتیمتر فرونشست دارند و طبق تحقیقات انجام شده، فرونشست یا غرق تدریجی زمین تا سال ۲۰۴۰ حدود ۱۹ درصد جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
نتایج تحقیقات نشان داده است که فرونشست در کشور ایران، ۴۰ برابر میانگین جهانی است و ۴۰ میلیون نفر از جمعیت در محدوده تحت‌تأثیر این پدیده زندگی می‌کنند، از این‌رو یک مطالعات جهانی در مورد نرخ فرونشست زمین در کشورهای مختلف نشان می‌دهد حدود ۳ تا ۵ درصد پهنه‌های فرونشستی زمین در کل دنیا دارای نرخ فرونشست بین ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است، این میزان فرونشست و پهنه فرونشستی در دنیا به ندرت دیده می‌شود و نرخ فرونشست عمده پهنه‌ها زیر ۱۰ سانتیمتر است، اما در ایران نرخ فرونشست در این پهنه‌ها به بالای ۱۵ سانتیمتر می‌رسد.
بر اساس این مطالعات جهانی، نرخ فرونشست در بعضی از نواحی استان کرمان به ۴۰ سانتیمتر می‌رسد و در جنوب استان البرز و در نزدیکی پایتخت نرخ فرونشست بالای ۳۰ سانتیمتر در سال است، در بعضی از نواحی استان اصفهان نرخ فرونشست به بیش از ۱۵ سانتیمتر در سال می‌رسد، در جنوب تهران نرخ فرونشست بالای ۲۰ سانتیمتر در سال ثبت شده است و بعضی از نواحی ورامین، نرخ فرونشست بالای ۲۰ سانتیمتر در سال دارد، در مناطقی مانند نیشابور و کاشمر هم اعداد به مراتب بالاتر است.
تأثیر فرونشست بر تمام ساختمان‌ها و مکان‌ها به وضوح قابل مشاهده خواهد بود و یکی از مکان‌های تحت تأثیر این پدیده، مدارس هستند که به همین منظور حمیدرضا خان‌محمدی، رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور اظهار کرد: با بروز فرونشست مدارس دچار آسیب جدی می‌شوند که این معضل را باید دستگاه‌های دیگر حل کنند، ما مدارس را تخلیه می‌کنیم، هر مدرسه‌ای که دچار فرونشست شده و خطر تخریب در آن وجود داشته، به صورت کامل تخلیه شده است و دانش آموزان آن مدرسه در مدرسه‌ای نزدیک و در همان منطقه در شیفت عصر مشغول تحصیل هستند تا مدرسه‌ای برای آنها در نظر گرفته، به صورت کامل ساخته شود و در اختیار آنان قرار گیرد.
وی افزود: در سازمان نوسازی مدارس در بهمن سال گذشته ۱۱۰۰ پروژه را در قالب ۵ هزار کلاس درس به دانش آموزان تحویل دادیم و این هدیه هم از سوی رئیس جمهور و با حضور وی صورت گرفت، از همان روز برنامه‌ریزی برای اجرای ۲ هزار پروژه و تحویل در مهر در قالب ۱۰ هزار کلاس درس شکل گرفت و اگر بخواهیم به صورت دقیق اعلام کنیم، در فاصله حدود هشت ماه از بهمن سال ۱۴۰۱ تا مهر ۱۴۰۲ به دانش آموزان ۱۵ هزار کلاس درس تحویل داده خواهد شد.
بر اساس این پیوند؛ مجید عبداللهی، معاون فنی و نظارت سازمان سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور نیز با اشاره به اینکه مدارس پنج استان تهران، اصفهان، خراسان رضوی، یزد، فارس و قزوین بیشترین آسیب‌پذیری را به دلیل فرونشست زمین دارند، اظهار کرد: دو مفهوم مدرسه فرسوده و مدرسه خطرآفرین داریم که این دو را باید از هم تفکیک کرد، وقتی تشخیص دهیم مدرسه‌ای خطرآفرین است و ساختمان جان دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، تحت هیچ شرایطی دانش‌آموز در این مدارس برده نمی‌شود، اما در مدارس فرسوده این چنین نیست.
وی توضیح داد: حدود ۲۰ هزار مدرسه از حدود ۱۰۵ هزار مدرسه در تراز مدارس فرسوده قرار دارند که این یعنی حدود ۲۰ درصد مدارس فرسوده هستند، بنابر بررسی‌های انجام شده، ۱۹ درصد از کلاس‌های درس کشور نیازمند توجه، ۱۳ درصد نیازمند مقاوم‌سازی برای افزایش عمر بنا و ۶ درصد از کلاس‌های درس معادل ۳۳ هزار کلاس تخریب و نیازمند بازسازی هستند.
شناسایی ۴۰۸ کلاس درس و تخلیه ۲۲ مدرسه
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین با بیان اینکه فرونشست زمین به عنوان یک ابرچالش برای اصفهان، تهدیدی جدی به‌شمار می‌رود، می‌گوید: ۴۰ مدرسه با ۴۰۸ کلاس درس تحت تأثیر فرونشست در سطح استان اصفهان در شهرستان‌های اصفهان، برخوار و فلاورجان شناسایی شده که از این تعداد، ۳۱ مدرسه با ۳۰۰ کلاس درس نیازمند بازسازی است.
وی می‌افزاید: فرونشست زمین در دشت اصفهان – برخوار و دشت‌های پرخطر دیگر از جمله مهیار شمالی و جنوبی، کاشان، اردستان، فلاورجان و گلپایگان با استفاده از تکنیک دورسنجی و دستگاه‌های GPS توسط سازمان‌های زمین‌شناسی، نقشه‌برداری و مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی مورد ارزیابی قرار گرفت و نرخ محاسبه شده در دشت‌ها توسط سازمان زمین‌شناسی بین پنج تا ۱۸ سانتیمتر در سال در مناطق مختلف تعیین شد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با بیان اینکه برای بازسازی مدارس مذکور ۳۵۰ میلیارد تومان اعتبار لازم و در حال حاضر، ۲۲ مدرسه تخلیه و بازسازی آنها آغاز شده است، تصریح می‌کند: در مرحله اول و طبق مصوبه کشور، ۲۰۰ میلیارد تومان باید برای نوسازی مدارس اختصاص پیدا کند.
وی با بیان اینکه حدود ۹۱۱۰ کلاس تخریبی فرسوده در اثر فرونشست زمین در استان شناسایی شده است که باید بازسازی شود و نیازمند اعتبارات است، ادامه می‌دهد: گزارش‌هایی از بروز آسیب به بعضی ساختمان‌های اداری و ابنیه تاریخی ارائه شده است و فرونشست در دشت‌های مختلف استان همچنان ادامه دارد، بازگشایی و بستن زاینده‌رود این شرایط را تشدید می‌کند، از همین‌رو، تدبیر بسته اضطراری برای تأمین آب استان توسط وزارت نیرو باید به صورت ویژه در دستور کار قرار گیرد.
شیشه‌فروش اضافه می‌کند: دامنه اثرات فرونشست در مدارس، منازل مسکونی و ابنیه تاریخی قابل مشاهده است و با توجه به شرایط خاص اصفهان از لحاظ فرهنگی، گردشگری و وجود آثار و میراث گران‌بها در آن، میراث فرهنگی، محیط زیست و وزارت نیرو باید به‌منظور تقویت و تأمین اجرای طرح‌های تأمین آب استان، احیای زاینده‌رود و حبران کسری مخازن اقدام کند.
وی تاکید می‌کند: تعیین سطح ایستابی و ضخامت آبخوان، میزان تغییرات افت سطح آب‌های زیرزمینی در دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی و بررسی آن بر روند فرونشست زمین با حفر چاه‌های شناسایی توسط شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با تخصیص اعتبار از وزارت نیرو به استان، جریان دائمی زاینده‌رود تا تالاب گاوخونی برای تعادل‌بخشی به آبخوان و جلوگیری از افت شدید سطح ایستابی به‌خصوص در محدوده کلان‌شهر اصفهان با اقدام ویژه وزارت نیرو برای اجرای طرح‌های تأمین آب و احیای زاینده‌رود، احیای آبخوان و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و جلوگیری از بارگذاری‌های غیرمجاز و انتقال آب به مناطق خارج حوضه و مغایر با مصوبات شورای عالی آب در بالادست زاینده‌رود، سایر اقداماتی است که در خصوص فرونشست باید انجام شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان عنوان می‌کند: اعمال مدیریت یکپارچه زاینده‌رود از سراب تا پایاب توسط وزارت نیرو، شناسایی و مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتورهای هوشمند آب روی چاه‌ها توسط شرکت آب منطقه‌ای و تخصیص اعتبار اجرای طرح توسط وزارت نیرو، انجام مطالعات پهنه‌بندی خطر فرونشست زمین در شهر اصفهان با هدف تعیین مناطق خطر، اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی و جمع‌آوری و هدایت رواناب‌های سطحی و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی از طریق چاه‌های جذبی، تفکیک آب باران ساختمان‌ها و تزریق آن به چاه‌ها از دیگر اقداماتی است که اجرای آنها از ملزومات به‌شمار می‌رود.
وی خاطرنشان می‌کند: لازم است که مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی نسبت به انجام مطالعه و تدوین آئین‌نامه ساخت‌وساز در پهنه‌های متأثر از فرونشست زمین و تدوین آئین‌نامه بهسازی ساختمان‌های آسیب‌دیده از این پدیده در مناطق خطرپذیر اقدام کند، همچنین انتظار می‌رود سازمان برنامه و بودجه کشور برای اجرای طرح‌های کاهش اثرات این پدیده در دشت اصفهان نسبت به تسریع در اختصاص اعتبار مصوب به میزان ۶۰۰ میلیارد ریال به استان اصفهان و وزارت جهاد کشاورزی نسبت به اختصاص اعتبارات و بسته‌های حمایتی اعتباری برای اجرای طرح الگوی کشت و اجرای طرح‌های آب، خاک و آبخیزداری اقدام کند.
روایت ۱۰۷۱ روز فداکاری شهید جمهور برای ساخت فضاهای آموزشی
با توجه به اهمیت و تأثیر حوزه آموزش‌وپرورش در دولت سیزدهم، اقدامات گسترده و مؤثری برای دانش‌آموزان صورت گرفته که تمام آنها به واسطه تلاش و پیگیری شهید جمهور انجام شده است، چراکه شهید آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، آموزش‌وپرورش را مسئله نخست کشور می‌دانست و در راستای این عقیده گام‌های مؤثری برای این حوزه برداشت؛ بر این اساس حمیدرضا خان‌محمدی، معاون وزیر آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس با بیان اینکه ۶۷۶۹ فضای آموزشی در مدت ۱۰۱۷ روز فداکاری رئیس جمهور شهید ساخته شد، اظهار کرده است: ۷۹۸ هزار و ۵۵۰ دانش آموز از این فضاهای آموزشی استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه در مدت ۳۳ ماهه روی کار آمدن دولت سیزدهم، ۳۱ هزار و ۹۵۴ کلاس درس در سطح کشور احداث شد، افزوده است: ۱۴ هزار و ۲۹۷ کلاس درس از منابع دولتی و ۱۷ هزار و ۶۵۷ کلاس درس از منابع مشارکتی ساخته شده است.
معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس با بیان اینکه ۶۷۶۹ فضای آموزشی و به عبارتی ۳۱ هزار و ۹۵۴ کلاس درس در این مدت ساخته شده است، اگفته است: ۲۷۶۵ فضا از منابع دولتی و ۴۰۰۴ فضا از منابع مشارکتی ساخته شده است و در حال حاضر ۷۹۸ هزار و ۵۵۰ دانش‌آموز از این فضاها استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه از این تعداد فضا، ۳۳۷ فضا ورزشی، ۳۷۳ فضا پرورشی و ۶۰۵۹ فضا آموزشی است، خاطرنشان کرده است: در دولت سیزدهم، هفت فضا با ۴۴۰۰ مترمربع زیربنا و ۳۵ کلاس درس به طور میانگین روزانه ساخته و تمام این اقدامات در ۱۰۱۷ روز فداکاری رئیس جمهور در دولت سیزدهم انجام شده است.
فرونشست زمین در مدارس به یک چالش جدی تبدیل شده است
ناصر فتحی، مدیرکل نوسازی مدارس استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین با بیان اینکه موضوع فرونشست زمین در مدارس به یک چالش جدی تبدیل شده است، چرا که ۴۲ مدرسه استان در خطر فرونشست قرار دارد، می‌گوید: برای تخریب و بازسازی این تعداد پروژه آموزشی نیاز به بودجه‌های دولتی و کمک خیران داریم، زیرا این تعداد فضای آموزشی غیرقابل استفاده است.
وی می‌افزاید: تاکنون بهسازی و نوسازی ۹ مدرسه تحت فرونشست در استان توسط خیران اصفهانی اجرایی شده است که باید با تخصیص بودجه دولتی، هزینه به آنها بازگردانده شود.
مدیرکل نوسازی مدارس استان اصفهان با اشاره به اجرای ۴۲۵ پروژه خیران مدرسه‌ساز در استان اصفهان ادامه می‌دهد: از این تعداد نزدیک به ۸۳ درصد توسط خیران احداث خواهد شد و اعتبارات ۱۵۰ پروژه از هزینه‌های منابع دولتی طی سال جاری تأمین می‌شود.
وی تعداد کلاس‌های درس استان اصفهان را ۳۰ هزار کلاس می‌داند و می‌گوید: از این تعداد، نزدیک به ۱۰ هزار کلاس نیازمند بازسازی، نوسازی و بهسازی است، لذا این امر مهم در دستور کار سازمان نوسازی مدارس و مجمع خیران است تا با جمع‌آوری کمک‌های خرد، هزینه‌ها در جهت تجهیز و تعمیر مدارس استفاده شود.
فتحی با تاکید بر اینکه خیران اصفهان منابع مناسبی به منظور ساخت مدارس تأمین کردند، اما محدودیت منابع دولتی و نداشتن تخصیص صددرصدی، جوابگوی منابع مورد نیاز پروژه‌های خیری نیست، تاکید می‌کند: در این مسیر برای جبران عقب‌ماندگی پروژه‌های خیران مدرسه‌ساز سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبارات کسب می‌کنیم.
وی عنوان می‌کند: با مکاتبات انجام شده، استانداران موظف هستند سال جاری حداقل ۱۵ درصد از منابع استانی را به مدیریت مدارس با اولویت تکمیل مدارس خیران اختصاص دهند، سال جاری حدود ۴ هزار میلیارد ریال بودجه برای تکمیل پروژه‌های در تعهد دولت اختصاص یافته است.
فتحی با بیان اینکه سال گذشته ۸۳ پروژه در قالب ۴۵۰ کلاس درس تحویل دانش‌آموزان شد، می‌افزاید: حدود ۱۵۰ پروژه آموزشی خیران در استان اصفهان تکمیل شده است و منتظر تأمین منابع دولتی برای افتتاح آنها هستیم، با پیش‌بینی‌های انجام شده سال جاری ۱۰۰ مدرسه در قالب ۵۰۰ کلاس درس تحویل دانش‌آموزان استان می‌شود.
بر این اساس، فرونشست زمین در مطالعات زمین‌شناسی که از آن به عنوان مرگ پنهان زمین یاد می‌شود و طی پیامدهای متعددی همچون تراکم و از دست رفتن آب در آبخوان، زهکشی خاک‌های آلی، استخراج معدنی زیرزمین، تحکیم طبیعی زمین، فروچاله‌ها و ذوب یخچال پدیدار می‌شود و تنها محدود به ایران نیست و به باور کارشناسان، علت اصلی پیشروی این پدیده در دشت‌های کشور ما به برداشت‌های بیش از حد منابع زیرزمینی آب با حفر چاه‌های غیرمجاز و مدیریت نادرست منابع آبی نسبت به دیگر کشورها بازمی‌گردد که تبعات این فاجعه جبران‌ناپذیر به میزان میانگین سالانه بیش از ۲۵ سانتیمتر فرونشست، ایران را رکورددار رتبه چهارم فرونشست زمین در جهان کرده است.
در این شرایط سازه‌های مختلف شهرها از جمله مدارس تحت تأثیر فرونشست است، به طوری که ترک‌های عمیق در بعضی از مدارس، نشان از فرونشست زمین و خالی شدن زیر پای دانش‌آموزان دارد، فرونشست زمین در مدارس کشور همچنان تداوم دارد و باید برای رفع این خطر چاره‌ای اندیشیده شود و در گام نخست، باید مطابق یک برنامه مشخص، فضاهای در معرض فرونشست و به‌ویژه مدارس که دارای اولویت است، شناسایی شود.
بنابر اعلام مسئولان، ۱۰۴ هزار مدرسه با حدود ۵۴۰ هزار کلاس درس در کشور وجود دارد که مسئولیت پوشش تحصیلی برای ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار دانش‌آموز را در اختیار دارد، در مکان‌هایی نشانگرها یا پیش نشانگرهایی تعبیه شده است که در حوزه مدیریت بحران بسیار اهمیت دارد، این نشانگرها امکان ارزیابی وضعیت مدارس را به مسئولان می‌دهد تا در صورتی که مدرسه‌ای در خطر فرونشست است، اقدامات لازم صورت گیرد.
Wednesday, 27 November , 2024