این روزها کمتر کسی است که اسم سریال نون خ به گوشش نخورده و یا حتی قسمت‌هایی از آن را ندیده باشد. سریالی داستانی به کارگردانی سعید آقاخانی و نویسندگی امیر وفایی که سال گذشته و در بهار ۹۸ از شبکه یک سیما پخش شد و چنان با اقبال و استقبال مردمی مواجهه شد که عنوان پربیننده‌ترین سریال نوروز را در همان سال کسب کرد.

نون خ هم مانند سریال پایتخت یک برگ برنده و یک تفاوت برجسته در مقایسه با سایر تولیدات این سال‌ها داشت و آن فاصله گرفتن از تهران و تولیدات آپارتمانی بود. ضمن این که به سراغ یکی از قومیت‌های کمتر پرداخته شده در تولیدات تلویزیونی یعنی قوم کرد رفته و با بهره‌گیری از آدم‌هایی از همان دیار داستانی باورپذیر و روایتی خوش ساخت را به تصویر کشیده بود. موضوعی که نه تنها باعث شد که این سریال به ساخت فصل دوم برسد بلکه این بار نیز رکورد خویش را تثبیت کرد و بار دیگر موفق شد تا آمار مخاطب قابل توجهی را از آنِ خود کند.

مرکز تحقیقات رسانه ملی در گزارش اخیر خود اعلام کرده است که سریال نون خ ۵۶ درصد از مردم را پای تلویزیون نشانده است که بیش از ۸۰ درصد از آنها از این سریال، رضایتی در حد زیاد داشته اند. مجموعه تلویزیونی نون خ ۱ که نوروز سال ۹۸ از شبکه یک سیما روی آنتن رفت، ۳۵ درصد مخاطب داشت که این نشان می دهد فصل دوم این سریال ۲۱ درصد افزایش مخاطب داشته است.

این آمار و ارقام و افزایش مقبولیت در فصل دوم به خوبی نشان می‌دهد که موفقیت و اقبال مردمی نسبت به این سریال اتفاقی نبوده است؛ ضمن این که نشان می‌دهد این سریال هدفمند تولید و موفق شده است تا همراهی مخاطب را به دست آورد.

فاصله گرفتن از تهران و داستان‌های آپارتمانی، ترسیم فضای زندگی روستایی با تمام مولفه‌های آن از مظاهر مادی مانند لباس و معماری ساختمان تا مظاهر غیرمادی همچون زبان و آداب و رسوم، استفاده از بازیگران بومی که بر مختصات فرهنگی قوم کرد آشنایی داشته‌اند، تسلط کارگردان کردزبان بر جنبه‌های جغرافیایی، اقلیمی، ذهنی و فرهنگی مردم مناطق کردنشین، استفاده از یک فیلمنامه قوی که در آن به بسیاری از نکات روز جامعه (از نقد جشنواره فیلم فجر تا رفتار سیاسیون و حتی مجریان تلویزیونی) با زبان طنز اشاره می‌شود و نمایش سختی‌های زندگی و محرومیت مناطق کردنشین در دسترسی به امکانات و رفاه، از جمله برجسته‌ترین مولفه‌هایی است که نون خ را در نزد مخاطبان به محبوبیت و اقبال رسانده است.

ترکیب زیبایی‌ها و ناملایمات در پس‌زمینۀ کمدی

کاظم نوربخش بازیگر نقش سلمان در سریال نون خ در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی پردیسان نوین و در تشریح علل اقبال این مجموعه در بین مخاطبان، بیان کرد: تا پیش‌ازاین کارهایی که روی قوم کرد تمرکز کرده و تهیه‌شده بود، نتوانسته بودند تا همه جنبه‌های آداب رسوم، موسیقی، لباس و فولکلور کردی را پوشش بدهند (چون این فولکلور برای خودش دنیایی است) و کار ما به نسبت جدید بود و به همۀ این مسائل فرهنگی پرداختیم؛ ضمن این‌که مشکلات این مردم را هم نشان دادیم. چیزی که برای همه کردها قابل‌درک و ملموس بود و مورد استقبال قرار گرفت.

وی در واکنش به این موضوع که این سریال بر چه مشکلاتی تمرکز داشت، بیان کرد: مشکلاتی چون زلزله کرمانشاه و حل نشدن مسائلی از این دست جزو نکاتی بود که نون خ بر آن دست گذاشت (این‌که هنوز این مردم خانه ندارند و بعضاً در چادر زندگی می‌کنند و مسئولینی که به این مناطق آمدند، فقط وعده دادند و کاری نکردند؛ کاری هم اگر صورت گرفت، توسط خود مردم صورت گرفت). این منطقه جزو محروم‌ترین مناطق است و مردم آن از زمان جنگ تا امروز سختی‌های بسیاری را پشت سر گذاشته‌اند.

کار ما برای ماه رمضان تهیه شده و بنا بود تا در ۲۵  قسمت باشد و ابعاد مختلفی داشت که کرونا نگذاشت به همه این‌ها بپردازیمقشنگ‌ترین قسمت کار ما این است که ضمن استفاده از نوعی طنز سیاه، آداب‌ورسوم و مناطق دیدنی و زیبایی‌ها مناطق کردنشین را نشان می‌دهیم. شاید خیلی‌ها اورامانات نیامده باشند و این سریال زیبایی‌های این مناطق را نشان می‌دهد و این موضوع با اقبال مردم روبرو شده است.

نوربخش در تاکید بر کارکردی که تولیداتی چون سریال نون خ در فهم فرهنگی و شناخت مردم نسبت به سایر اقوام دارد، تصریح کرد: در ایران برای هر منطقه که کار کنید، چون به آداب‌ورسوم آن منطقه می‌پردازید، برای مردم دیگر شهرها و فرهنگ‌ها جذابیت دارد که این‌ها چه آدم‌هایی هستند. ضمن این‌که چنین تولیداتی می‌تواند تصور و ذهنیت مردم نسبت به فرهنگ‌ها را تصحیح کند. خود من شنیده بودم که تصور خوبی نسبت به کردها وجود ندارد، درصورتی‌که بعدازاین سریال دیدگاه مردم نسبت به مردم کرد عوض شده است.

ما تولید را دیر شروع کردیم چون مجوز دیر داده شد و نتوانستیم برای ساخت به استان کردستان هم برویم ولی لوکیشینی که انتخاب کردیم دقیقاً شبیه کردستان بود؛ چه به لحاظ ظاهری و خانه‌هایی که با سنگ ساخته شده است و چه ازنظر آب‌وهوا.وی افزود: یکی از سخت‌ترین روزهای زندگی‌مان در فصل دو بود که اوج سرما بود. آن شبی که طوفانی شد، ما در دومتر برف بودیم و برای این کار بسیار سختی کشیدیم تا مسائل و موضوعات را نشان دهیم به‌جای آن‌که صرفاً از آن حرف زده باشیم.

یک داستان روستایی

نوربخش در واکنش به انتقادی که بعضا در باب عدم حضور این سریال در شهر و ارائه تصویری از بافت شهری مناطق کردنشین، مطرح شده است، گفت: خود داستان در منطقه روستایی رخ می‌دهد. در فصل اول همه در کار تولید تخمه آفتابگردان بودند و محوریت توجه داستان به سنقر کرمانشاه بود که همه کشاورز بودند؛ در قسمت دوم هم شهرنشین نیستیم و همه روستایی و حاشیه شهر هستند.

بازیگرانی که پیش‌ازاین فقط در شبکه‌های استانی‌شان کار کرده بودند، برای بازی در این سریال و دیده شدن در شبکۀ سراسری مدیون آقای آقاخانی هستند. همه ما کسانی که از استان کردستان و کرمانشاه بودند مدیون ایشان هستیم و تشکر می‌کنیم که به بازیگران کرد بها داد تا خودشان و قابلیت‌هایشان را نشان دهند؛ یکی از عوامل درجه‌یک ما آقای مهدی فرجی بودند (که خودش مدیر شبکه یک بوده‌) و از ایشان و آقای آقاخانی به خاطر چیزهایی که یاد گرفتیم ممنونم.

خداراشکر بازخورد مردم و پیام‌هایی که حضوری و تلفنی از آنها می‌گیریم، خیلی خوب بوده است و این سریال از تمام نقاط ایران، با مردم ارتباط برقرار کرده، چون با کارگردانی کار کردیم که خودش کرد و با این فرهنگ آشناست. ضمن این‌که اکثر بازیگران کرد هستند و به‌درستی توانسته‌اند که آن زبان و فرهنگ و آداب‌ورسوم را برسانند.بازیگر نقش سلمان در واکنش به این سئوال که آیا برای رسیدن به اجماعی از پوشش و لهجه که دربرگیرنده تنوع قوم کرد باشد، مشاور کردزبان داشته‌اند، افزود: در تمام فرهنگ و رسوم کردی لباس کردی همین است یعنی لباس و شلوار و شال. آقای آقاخانی مشاور کردی داشته‌اند و در کل عصاره فرهنگ کردی را جمع کرده‌ایم که به همه مربوط باشد. آقای آقاخانی در قسمت اول مشاور داشتند و انتقادات زیاد بود که برخی از چیزها درست نبوده است؛ بر این اساس در فصل دوم حتی برای نگارش فیلمنامه هم مشاور کردزبان هم از کرمانشاه و از کردستان داشتند.