جمعیت اندکی گرداگرد تابوت جمع شده‌اند، با این وجود صدایی بلند توصیه می‌کند که از هم فاصله بگیرند، تشییع‌کنندگان که به شمارش انگشتان دست هم نمی‌رسند ماسک‌هایی به صورت زده‌اند و از ترس کرونا نزدیک هم نمی‌شوند.  

صاحبان عزا اما در دلشان غوغاست، دختر جوانی در تابوت آرام گرفته و مادر، خواهر و برادران گرداگرد تابوتش را گرفته‌اند تا به خانه ابدی رهسپارش کنند.  

برادران هر کدام تکیه به دیواری کرده و در فراغ خواهری که با مرگ ناگهانی‌اش، اهل خانه را برای همیشه تنها گذاشته بغض‌هایشان را در گلو فرو می‌خورند.  

شیون مادر و دختر، سکوت غریبانه فضای آرامستان را می‌شکند تشییع‌کنندگان از دور به ناله‌هایشان گوش می‌دهند اما کسی را یارای نزدیک شدن به آنها نیست تا با آغوشی یا کلامی تسلای دل داغدیده‌شان باشد.  

 برگزاری آیین عزاداری در خراسان جنوبی یکی از مناسک جدایی‌ناپذیر زندگی است اما در این روزهای همراه با ترس از کرونا؛ سوگواری‌ها در خلوت و تنهایی خانواده‌ها برگزار می‌شود.

در خراسان جنوبی مرسوم هست که علاوه بر آیین تشییع جنازه، روز سوم، هفتم و چهلم آیین‌های جداگانه‌ای برگزار می‌شود و مردم برای تسلی خاطر بازماندگان و آرامش روح درگذشتگان شرکت می‌کنند.  

اما در شرایط پیش آمده هیچ آیینی برگزار نمی‌شود و تشییع جنازه نیز غریبانه و با بدرقه‌کنندگان اندک همراه است.  

در این اوضاع که هیاهوی کرونا بر سکوت مرگ غلبه کرده اما آنچه که اهمیت دارد توجه به آلام و دردهای خانواده‌های داغدار است.  

گفتمان‌های مجازی برای کاهش اختلالات سوگ

از نظر دکترای روانشناختی بالینی، سوگ و اختلال پیش آمده بعد از مرگ نیاز به اقداماتی دارد که آنچه نقش مهمی در مهار هیجانات می‌تواند ایفا کند عزاداری است.  

علی عرب نژاد در گفت و گو با خبرنگار پردیسان نوین با اشاره به شرایط پیش آمده و ممنوعیت آیین‌های عزاداری به صورت تجمعی افزود: این موضوع گرچه پروسه سوگ را دچار مشکل می‌کند اما برای تخلیه هیجان افراد سوگوار باید به دنبال راهکار مناسب بود.  

وی صحبت کردن با نزدیکان را یکی از عوامل موثر در کاهش اختلالات سوگ دانست و گفت: گفتمان و ارتباط اطرافیان با افراد داغدار باعث می‌شود که ذهن آنها تا حدودی از مسئله سوگ دور شده و کمتر از این موضوع آسیب ببینند.  

این دکترای روانشناسی بر کنترل افکار منفی به عنوان تبعات سوگ هم تاکید کرد و ادامه داد: برخی از افراد داغدار دچار پروسه خودمقصری شده و با غلبه افکار منفی تمایل به مرگ و پیوستن به فرد متوفی در آنها شدت می‌گیرد.  

وی بیان کرد: درچنین شرایطی خطر خودکشی وجود دارد که باید مورد توجه اطرافیان باشد لذا آسیب وارد شده از سوگ امر طبیعی است اما نباید مشمول زمان شود.  

عرب نژاد حضور و مداخله اطرافیان در زمان سوگ را اثرگذار دانست برای اینکه پروسه شرایط روحی افراد داغدار کوتاه مدت شود و گفت: کرونا این شرایط را تحت تاثیر گذاشته و در این زمان حتی فرصت آغوش گرفتن و همدلی کردن هم سلب شده است.  

وی افزود: اگر مداخلات کوتاه مدت به شکل مجازی تداوم پیدا کند و با ایجاد موقعیت‌هایی کمک شود که فرد داغدار از شرایط تنش‌زا فاصله بگیرد شاید بتواند اثرات سوگ را کنترل کرد.  

مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی یادآور شد: روند و پروسه انتقال از وضعیت سوگ به سلامت چهار مرحله دارد که مرحله اول انکار و شوک است لذا سوگواری به باور و پذیرفتن موضوع کمک می‌کند.  

وی خشم را مرحله دوم این پروسه دانست که حضور نزدیکان در این شرایط برای کنترل خشم اهمیت دارد و افزود: پس از باور مرگ و گذشتن از خشم افراد سوگوار دچار افسردگی می‌شوند که باید توجه داشت این اختلال سوگ طولانی مدت نشود.  

عرب نژاد تاکید کرد: باید به دنبال راهکاری برای انتقال همدلی و همدردی بود که می‌توان با استفاده از فضای مجازی ختم قرآن برگزار کرد و یا با تماس‌های تصویری در کنترل افکار منفی به افراد سوگوار کمک کرد.  

وی عنوان کرد: پروسه سوگ طبیعی است و همه افرادی که عزیزی از دست می‌دهند درگیر این پروسه می‌شوند اما ماندن در این پروسه مرز اختلال است که باید بستگان کمک کنند تا فرد دچار آسیب‌های جدی نشود.  

این دکترای روانشناختی بالینی تشکیل گروه‌های همدردی در فضای مجازی، نذر کردن و هدیه‌های معنوی برای روح فرد متوفی در این شرایط می‌تواند برای بازماندگان مفید واقع شود چرا که آنها احساس می‌کنند گروه عظیمی پشتشان هستند و از آنها حمایت کنند.  

وی سامانه ۱۴۸۰ در سازمان بهزیستی را یک فرصت خوبی برای ارایه مشاوره‌های رایگان دانست و یادآور شد: در شرایط پیش آمده ناشی از شیوع کرونا ساعت فعالیت این سامانه از هشت صبح تا ۲۴ افزایش یافته و مردم می‌توانند از صدای مشاور به خصوص در زمان سوگ استفاده کنند.
 
برچسب کرونا داغی مضاعف بر خانواده‌های داغدار

یک دکترای جامعه‌شناسی نیز با بیان اینکه برگزاری آیین‌ها و مناسک‌های فرهنگی برای فوت‌شدگان عرف جامعه است تا منجر به تسلی دل بازماندگان شود گفت: در آغوش کشیدن افراد داغدار و سوگواری برای متوفی کنش سنی معطوف به ارزش بود که منجر به تسلی خاطر می‌شود.  

دکتر محمد علی طالبی افزود: این مهم شرایط را برای بازگشت به زندگی عادی فراهم می‌کند اما در این وضعیت فعلی اجازه برگزاری این قبیل مراسم داده نمی‌شود و از طرفی مردم هم به خاطر حفظ سلامتی تمایل کمتری به شرکت در این آیین‌ها دارند لذا در واقع حفظ سلامتی را بر حفظ کرامت دوستی و التیام زخم‌های دیگران ارجح می‌دانند.  

وی با اشاره به درگیری جهان با ویروس کرونا ادامه داد: شرایط فعلی به گونه‌ای است که به علت واگیر بودن بیماری امکان شرکت در آیین‌های تدفین و تشییع و عزا وجود ندارد.

وی عنوان کرد: از طرفی معمولا شیوع بیماری‌های اپیدمی دارای انگ هستند و افراد برچسب می‌خورند که مثلا به این دلیل بیماری کرونا گرفته‌اند که نکات بهداشتی را رعایت نکرده‌اند.  

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور خراسان جنوبی تاکید کرد: داغ و برچسب بیماری بر پیشانی همراهان فرد کرونایی و رنجی که ناشی از فوت خانواده‌ها دچار آن می‌شوند از لحاظ روانی و جامعه شناختی حایز اهمیت است.  

وی گفت: در این شرایط مسایل مختلفی مطرح می‌شود و یکی از چه باید کردها این است که انگ و برچسب را نباید به افراد زد زیرا بیماران کرونایی و خانواده آنها برچسبی است که به افراد زده و مانع از تعامل می‌شود.  

طالبی بر فراهم کردن شرایط برای تسلی خاطر بازماندگان بیماران کرونایی تاکید کرد و افزود: مراکز مشاوره تلفنی در این زمینه می‌تواند کمک خوبی به خانواده‌های داغدار باشد.  

وی با بیان اینکه  کنش مربوط به عزاداری همیشه در جامعه ما ارزشمند بوده به گونه‌ای که گاهی مردن ارزشمندتر از زنده بودن است گفت: این کنش دارای اهمیت را نمی‌توان با تشییع جنازه‌های چند نفری هدایت کنیم لذا بسترهای فضای مجازی باید ایجاد شود تا افراد بتوانند سوگواری کنند یا به قرائت قرآن و فاتحه بپردازند.  

عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران عنوان کرد: در موقعیت فعلی به خاطر جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس حتی برای سایر اموات هم شرایط عزاداری وجود ندارد لذا باید همبستگی اجتماعی در حین رعایت فاصله‌گذاری حفظ شود تا بتوان این مسئله را حل کرد.  

وی افزود: بعد از خاتمه این بحران در اولین فرصت باید شرایطی فراهم شود که افراد بتوانند سوگواری کنند اما در حال حاضر که سوگواری فیزیکی باعث انتشار بیماری می‌شود فضای مجازی قابلیت استفاده برای عبور این بحران را دارد تا بتوان بخشی از آلام را به حداقل رساند.  

طالبی با بیان اینکه مشاوره‌های تلفنی هم باید در نظر گرفته شود گفت: لذا رسانه‌ها با معرفی صداهای مشاور می‌توانند به کاهش مشکلات روحی و روانی کمک کنند.  

  ویروس کرونا یا کووید ۱۹ به بیشتر کشورهای جهان سرایت کرده است و سازمان بهداشت جهانی را برآن داشته است تا وضعیت فوق‌العاده اعلام کند.

شست‌وشوی دست‌ها با آب و صابون، رعایت بهداشت فردی، خودداری از دست دادن‌های مکرر و منع سفر و اجتماعات از جمله نکاتی است که پزشکان متخصص برای پیشگیری از شیوع این ویروس توصیه می‌کنند.

کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت ایران در اعلام آخرین آمار مربوط به ویروس کرونا تا ظهر دوشنبه (یکم اردیبهشت) در ایران گفت: با شناسایی ۱۲۹۴ بیمار جدید مبتلا به کووید-۱۹ مجموع کل بیماران به ۸۳ هزار و ۵۰۵ نفر رسید و تعداد کل بیماران فوت شده ۵ هزار و ۲۰۹ نفر ثبت شده است.