به گزارش پردیسان آنلاین، سرانجام انتخابات پارلمانی عراق روز سه‌شنبه بیستم آبان پس از ماه‌ها تنش، اختلافات حزبی و گمانه‌زنی‌های بی‌پایان، برگزار شد و میلیون‌ها عراقی بار دیگر در صحنه سیاست کشورشان نقش‌آفرینی کردند. بیش از ۲۱ میلیون واجد شرایط رأی از میان ۷۷۰۰ نامزد انتخاباتی، چهره تازه‌ای به پارلمان آینده بخشیدند و باعث شدند عراق وارد یکی از سرنوشت‌سازترین دوره‌های سیاسی خود در دو دهه اخیر شود.
با وجود کارزارهای گسترده تحریم و فشار برخی جریان‌ها برای کاهش مشارکت، حضور ۵۶ درصدی مردم که نسبت به دوره قبل جهشی ۱۵ درصدی محسوب می‌شود، نشان داد جامعه عراق برخلاف پیش‌بینی‌ها بار دیگر سیاست را جدی گرفته است. در پایان رقابت‌ها، ائتلاف «بازسازی و توسعه» به رهبری نخست‌وزیر محمد شیاع السودانی توانست بیشترین کرسی را از آن خود کند و زمینه‌ساز تغییرات عمیق در پیکربندی قدرت شود؛ هرچند هیچ فهرستی به‌تنهایی اکثریت مطلق را به دست نیاورد و چانه‌زنی‌های تشکیل دولت به زودی آغاز خواهد شد.
مشارکت کم‌سابقه؛ بازگشت قدرت اجتماعی به صحنه
انتخابات ۲۰۲۱ یکی از تلخ‌ترین رکوردهای مشارکت را پس از ۲۰۰۳ ثبت کرده بود؛ رکوردی که بسیاری از تحلیلگران آن را نشانه «فروپاشی اعتماد عمومی در عراق» می‌دانستند. اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹، ناامیدی گسترده از احزاب سنتی و وضعیت امنیتی شکننده، بخش قابل توجهی از مردم را از صندوق دور کرده بود.
با این حال چرخه سیاسی در عراق برخلاف انتظار تغییر کرد. مشارکت ۵۶ درصدی در انتخابات امسال که به‌عنوان «بازگشت قدرتمند جامعه» توصیف می‌شود، نتیجه مجموعه عواملی از جمله بهبود نسبی امنیت، ورود چهره‌های تازه با شعارهای ضد فساد، حرکت تدریجی دولت به سمت اصلاحات و نقش انفجاری شبکه‌های اجتماعی در ایجاد احساس مسئولیت مدنی بود. این میزان مشارکت برای نخستین بار پس از سال‌ها توانست تصویر احیاشده‌ای از اعتماد عمومی و امید به بهبود ارائه کند.
تحریم مقتدی صدر، بزرگ‌ترین شکست راهبردی یک دهه اخیر
اصرار مقتدی صدر بر تحریم انتخابات تا آخرین ساعت رأی‌گیری، که برخی آن را تاکتیکی برای فشار سیاسی می‌دانستند، در عمل به «شکستی تاریخی» برای جریان صدر تبدیل شد. صدر که برای سال‌ها یکی از بازیگران بی‌رقیب سیاست عراق بود، اکنون با حذف کامل از پارلمان، مهم‌ترین محور نفوذ خود را از دست داده است.
کاهش وزن سیاسی او تا حدی پیش رفته که برخی تحلیلگران می‌گویند: «اگر صدر راهبرد خود را تغییر ندهد، از بازیگری تعیین‌کننده به جریان حاشیه‌نشین تبدیل می‌شود.» این تحولات بزرگ‌ترین جابه‌جایی قدرت در میان جریان‌های شیعی طی ۲۰ سال گذشته به شمار می‌رود.
پیروزی ائتلاف سودانی، پاداش عمل‌گرایی و کارآمدی کم‌سابقه
ائتلاف «بازسازی و توسعه» نه‌تنها پیروز رقابت شد، بلکه به‌نوعی مشروعیت تازه‌ای برای دولت سودانی ایجاد کرد. سودانی در سه سال اخیر برخلاف بسیاری از دولت‌های گذشته، سیاستی کم‌تنش، تکنوکراتیک و خدمات‌محور را دنبال کرد و توانست تصویر جدیدی از کارآمدی ارائه دهد.
گسترش پروژه‌های عمرانی، مدیریت بحران‌ها، کاهش نسبی تنش‌های سیاسی، اصلاحات اداری و برنامه‌های فقرزدایی، شروطی بودند که به گفته ناظران در دل مردم اثر گذاشت. از سوی دیگر، پراکندگی رقبای سنتی، انزوای جریان صدر و فرسایش پایگاه اجتماعی ائتلاف‌های قدیمی نیز پیروزی سودانی را قطعی‌تر کرد. این پیروزی به‌نوعی «اعلام ورود عراق به دوران دولت‌محوری» توصیف شده است.
شکست تشرینی‌ها؛ پایان یک رؤیای خیابانی
شکست چهره‌های شاخص جنبش تشرین همچون سجاد سالم، پیام روشنی برای جریان‌های اعتراضی داشت: «دوران سیاست خیابانی به پایان رسیده است».
فقدان شبکه انتخاباتی، دوری از بدنه اجتماعی اولیه، اختلافات داخلی و ورود به جدال‌های فرسایشی رسانه‌ای باعث شد تشرینی‌ها از قافله انتخابات عقب بمانند. از سوی دیگر، مردم عراق که در سال‌های اخیر به دنبال ثبات و عملکرد محسوس هستند، بار دیگر به ساختار رسمی قدرت اعتماد کردند و ترجیح دادند به‌جای شعارهای هیجانی، به گزینه‌های دولتی رأی دهند.
تغییر بزرگ در ساختار سیاسی شیعیان، پایان سه‌قطبی و آغاز تمرکز قدرت
با کنار رفتن جریان صدر، معادله سنتی «سه‌قطبی شیعیان» فروپاشید و عراق در عمل وارد ساختاری دوقطبی و متمایل به تمرکز قدرت در چارچوب هماهنگی شد. ائتلاف سودانی اکنون وزنه اصلی تصمیم‌سازی است و این موضوع توازن داخلی میان گروه‌هایی مانند دوله‌القانون، صادقون و بدر را دستخوش تغییر خواهد کرد.
اگرچه اختلافات پشت‌پرده بر سر مناصب همچنان ادامه دارد، اما قدرت در حال حرکت به سوی محور سودانی است؛ محوری که می‌تواند شیعیان را به سمت اصلاح ساختاری، کارآمدی و توسعه سوق دهد. برخی تحلیلگران این تحول را «نقطه پایان سیاست‌ورزی هیجانی و آغاز دوران نهادگرایی» توصیف می‌کنند.
قدرت‌گیری فهرست‌های مقاومت؛ تثبیت نقش امنیت‌محور در سیاست
گروه‌های نزدیک به مقاومت با گفتمان «امنیت، بازسازی و فساد ستیزی» وارد رقابت شدند و توانستند موقعیت خود را در پارلمان تقویت کنند؛ از دوله‌القانون و بدر گرفته تا صادقون، گردان‌های حزب‌الله و فهرست‌های جدید مانند حقوق، همگی موفق شدند کرسی‌های قابل توجهی کسب کنند و اکنون از بازیگران اثرگذار در فرآیند انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل دولت آینده هستند.
این موفقیت نشان داد سیاست امنیت‌محور و توسعه‌گرا همچنان یکی از مؤثرترین گفتمان‌های انتخاباتی عراق است؛ در همین راستا جعفر قنادباشی کارشناس مسائل غرب آسیا در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار کرد: این انتخابات نشان داد مخالفان و دشمنان مردم عراق در جلوگیری از برگزاری یک انتخابات سالم و باشکوه شکست خورده‌اند. مردم عراق هوشمندانه با درصد بالایی در انتخابات شرکت کردند که می‌تواند سرنوشت کشور را به‌ویژه در چهار سال آینده تعیین کند.
وی با اشاره به میزان مشارکت مردم در این دوره، افزود: آمار ۵۶ درصدی مشارکت نشان‌دهنده افزایش قابل توجه نسبت به دوره‌های پیشین است. با توجه به اینکه انتخابات و دموکراسی هنوز در عراق نهادینه نشده‌اند، می‌توان گفت مردم این کشور آزمون و امتحان خوبی را پس داده‌اند.
مسیر عراق از برنامه‌های آمریکا منحرف شد
کارشناس مسائل غرب آسیا ضمن تأکید بر ترکیب انتخاب‌شوندگان تصریح کرد: افرادی که با روند کنونی و محور مقاومت مخالف بودند، در این انتخابات موفق به کسب کرسی نشدند و گروه‌های مقاومت به طور چشمگیری در مجلس قانون‌گذاری افزایش یافتند، این نشان می‌دهد عراق به سمت مسیر مستقلی حرکت می‌کند که آمریکایی‌ها و اسرائیل هیچ‌گاه خواستار آن نبوده‌اند.
قناد باشی گفت: قبل از برگزاری انتخابات تلاش شد یا انتخابات برگزار نشود یا با خشونت همراه باشد تا نتایج برخلاف منافع مردم عراق شکل بگیرد، اما ترکیب پارلمانی جدید به‌طور کامل منطبق با منافع مردم این کشور شکل گرفته است.
افرادی که با روند کنونی و محور مقاومت مخالف بودند، در این انتخابات موفق به کسب کرسی نشدند و گروه‌های مقاومت به طور چشمگیری در مجلس قانون‌گذاری افزایش یافتند
وی افزود: مردم عراق بیش از ۶۵ درصد شیعه هستند و ترکیب پارلمان نیز منعکس‌کننده این واقعیت است. این امر تضمین می‌کند که عراق مواضع مستقل و مستحکمی در برابر فشارهای غربی اتخاذ کند و مجلس قادر به تصمیم‌گیری در زمینه اخراج نیروهای آمریکایی خواهد بود.
کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح کرد: ما خواهان ثبات، آرامش و استقلال کشورهای همسایه هستیم. آنچه در عراق رخ داده منطبق با خواست ما است؛ پارلمانی قوی که توانایی انتخاب دولت مقتدر را دارد و روابط دو کشور را مستحکم می‌کند.
قناد باشی در پایان خاطرنشان کرد: وجود عتبات عالیات و اشتراکات فرهنگی و دینی سبب شده دشمنان تلاش کنند مرزهای جغرافیایی و سیاسی میان دو کشور پررنگ شود، اما این انتخابات نشان داد روند گذشته در دوستی میان ایران و عراق ادامه خواهد داشت و مردم عراق پارلمانی دارند که به روابط با جمهوری اسلامی ایران پایبند است. این امر کمک می‌کند تا عرصه فرهنگی و ترویج آموزه‌های اسلامی با موفقیت بیشتری دنبال شود.
انتخابات ۲۰۲۵، نقطه چرخش سیاست عراق
انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق را باید نقطه چرخش سیاست این کشور دانست؛ انتخاباتی که از یک‌سو جریان صدر را از صحنه تصمیم‌سازی کنار زد و از سوی دیگر، موقعیت سودانی و جریان‌های دولت‌محور را تقویت کرد. با وجود چالش‌هایی مانند فساد، مشکلات اقتصادی و رقابت پشت‌پرده جناح‌ها، عراق امروز بیش از هر زمان دیگری از سال ۲۰۰۳ تاکنون به سمت ثبات، توازن و استقلال در سیاست منطقه‌ای حرکت می‌کند.
این انتخابات، عراق را وارد مرحله‌ای تازه کرده است؛ مرحله‌ای که در آن ثبات، نهادگرایی و دولت‌محوری جایگزین سیاست‌ورزی بحران‌ساز و اعتراض‌محور خواهد شد.
