به گزارش سرویس ترجمه پردیسان آنلاین، در دنیای امروز که بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند، حفظ پاکیزگی و بهداشت محیطی به دغدغه‌ای جهانی تبدیل شده است. تراکم جمعیت، محدودیت منابع، افزایش تولید پسماند، فشار بر زیرساخت‌های بهداشتی و نیاز به مشارکت شهروندان در حفظ سلامت عمومی، شهرها را واداشته است تا به‌سراغ راهکارهای نوآورانه و بر پایه فناوری بروند. نمونه‌های موفقی از حسگرهای هوشمند گرفته تا اپلیکیشن‌های مشارکتی و بازسازی زیرساخت‌های فرسوده، در سراسر جهان شکل گرفته‌اند که می‌توانند الگویی برای سایر شهرها باشند. فناوری‌های نوین، مشارکت مردمی و اصلاح ساختارهای مدیریتی، سه محور کلیدی در ارتقای بهداشت و نظافت شهری هستند. هر شهر با توجه به شرایط ویژه خود، راهکارهایی مؤثر و قابل‌توسعه ارائه می‌دهد.
پاکیزگی در مقیاس میلیون‌ها زائر مکه؛ عربستان سعودی
شهر مکه به‌ویژه در ایام حج، با چالش عظیم مدیریت حجم بالای پسماند تولیدشده توسط میلیون‌ها زائر روبه‌رو است. این مسئله نه‌تنها از نظر لجستیکی پیچیده است، بلکه تأثیر مستقیمی بر سلامت عمومی، کیفیت زندگی و محیط زیست شهری دارد. در پاسخ به این چالش، برنامه‌ای با عنوان «انقلاب بهداشت شهری(TUHR)» در سال ۲۰۲۵ آغاز شد که بخشی از راهبردهای کلان عربستان سعودی در مسیر تحقق چشم‌انداز ۲۰۳۰ محسوب می‌شود. هدف این برنامه، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای بهینه‌سازی فرایند جمع‌آوری، دفع و پایش پسماند شهری در مناطق پرجمعیت و حساس همچون مسجدالحرام است.
اجرای این برنامه با مشارکت چند سازمان کلیدی از جمله شهرداری مکه، وزارت امور شهری و روستایی، مرکز ملی هوشمندسازی شهری و دانشگاه‌های داخلی و بین‌المللی انجام شده است. دانشگاه ام‌القری و دانشگاه علوم مالزی از جمله مراکز علمی مشارکت‌کننده در طراحی و ارزیابی سیستم‌های فنی این پروژه هستند. این همکاری چندجانبه، زمینه‌ساز توسعه زیرساخت‌های فناوری، آموزش نیروی انسانی متخصص و ایجاد سامانه‌های پایش هوشمند شده است که به‌صورت لحظه‌ای وضعیت بهداشت محیطی را رصد می‌کنند.
در قلب این سیستم، مجموعه‌ای از حسگرهای پیشرفته قرار دارد که شامل حسگرهای فراصوت برای اندازه‌گیری سطح پر بودن سطل‌های زباله و حسگرهای گاز برای شناسایی مواد خطرناک همچون گازهای سمی است. این حسگرها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در محیط‌های شلوغ و بسته عملکرد دقیق و بدون اختلال داشته باشند. داده‌های جمع‌آوری‌شده از این حسگرها به‌صورت لحظه‌ای به پلتفرم مرکزی ابری منتقل می‌شود و با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، مسیرهای بهینه برای جمع‌آوری زباله، زمان‌بندی تخلیه و پیش‌بینی الگوهای تولید پسماند محاسبه می‌شود.
نتیجه اجرای این سیستم، کاهش چشمگیر تعداد سفرهای غیرضروری خودروهای جمع‌آوری زباله، صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ارتقای سطح بهداشت عمومی در شهر مکه است. این رویکرد مبتنی‌بر فناوری نه‌تنها به بهبود نظافت شهری کمک کرده، بلکه با حفظ حریم خصوصی، افزایش بهره‌وری و پاسخ‌گویی سریع، الگویی موفق برای سایر شهرهای مذهبی و گردشگری جهان ارائه داده است.
ناگپور؛ بهداشت شهری با تکیه بر مشارکت دیجیتال
در شهر ناگپور هند، یکی از نوآورانه‌ترین ابتکارات در حوزه بهداشت عمومی با طراحی اپلیکیشن «SAAFAI» شکل گرفته است. این این پلتفرم مشارکتی توسط دو شهروند خلاق راه‌اندازی شده و از سال ۲۰۲۲ در قالب برنامه ملی «شهرهای پاک هند» مورد حمایت قرار گرفته است. اپلیکیشن با تمرکز ویژه بر پایش وضعیت سرویس‌های بهداشتی عمومی، بستری برای تعامل مستقیم میان شهروندان و مدیریت شهری فراهم کرده است.
این اپلیکیشن از یک سامانه ترکیبی جمع‌آوری داده بهره می‌برد که شامل ورودی‌های کاربران، حسگرهای محیطی و اطلاعات پایگاه‌های شهری است. کاربران می‌توانند موقعیت مکانی سرویس‌های بهداشتی را روی نقشه مشاهده کنند و وضعیت آن‌ها را بر اساس شاخص‌هایی چون دسترسی به آب، نظافت کف و دیوارها، وجود مواد ضدعفونی‌کننده، تهویه مناسب و شدت بوی نامطبوع ارزیابی کنند. داده‌های ثبت‌شده به‌صورت لحظه‌ای به سرور مرکزی شهرداری ناگپور منتقل و در داشبورد مدیریتی تحلیل می‌شود. در بعضی نقاط پرتردد، حسگرهایی برای اندازه‌گیری رطوبت، دما و کیفیت هوا نیز نصب شده‌اند.
در بخش پردازش داده، الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای تحلیل الگوهای رفتاری کاربران و پیش‌بینی زمان‌های اوج استفاده از سرویس‌ها به‌کار گرفته شده‌اند. این تحلیل‌ها به مسئولان شهری کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای نظافت، تعمیرات و تأمین مواد بهداشتی انجام دهند. پروژه SAAFAI با بودجه‌ای معادل ۱.۲ میلیون روپیه هند (حدود ۱۴ هزار یورو) راه‌اندازی شد که از منابع شهرداری، کمک‌های دولتی و مشارکت مردمی تأمین شده است.
بر اساس آمارهای رسمی، پس از اجرای این طرح، رضایت شهروندان از وضعیت سرویس‌های بهداشتی عمومی تا ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده، شکایات ثبت‌شده در سامانه شهری کاهش چشمگیری داشته و میزان استفاده از سرویس‌های بهداشتی در مناطق کم‌برخوردار تا ۲۵ درصد رشد کرده است. همچنین مشارکت شهروندان در ثبت بازخورد و گزارش مشکلات، به‌طور متوسط سه برابر بیشتر از گذشته شده است. تجربه ناگپور نشان می‌دهد که تلفیق فناوری‌های دیجیتال با مشارکت اجتماعی می‌تواند راهکاری کم‌هزینه، مؤثر و پایدار برای ارتقای بهداشت شهری در شهرهای در حال توسعه باشد.
مراکز چندمنظوره بهداشتی در محله‌های پرتراکم بمبئی؛ هند
در شهر بمبئی، یکی از پرجمعیت‌ترین و متراکم‌ترین کلان‌شهرهای جهان، پروژه‌ای نوآورانه با عنوان «سویده (Suvidha)» در حوزه بهداشت عمومی اجرا شده است. مراکز سویده که نخستین نمونه آن‌ها در سال ۲۰۱۶ با همکاری شرکت «هندوستان یونیلیور» و شهرداری بمبئی راه‌اندازی شد، تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۲۳ مرکز فعال در مناطق کم‌برخوردار شهری از جمله چنچ‌پوکلی، ماهیم، گوندی و کورلای شرقی گسترش پیدا کرده است.
هدف اصلی این مراکز، ارائه خدمات بهداشتی ایمن، محترمانه و پایدار به ساکنان مناطق حاشیه‌ای و پرتراکم است. هر مرکز شامل توالت‌های عمومی تمیز، دوش‌های بهداشتی، آب آشامیدنی سالم، لباسشویی عمومی و فضای آموزشی است. طراحی این مراکز به‌گونه‌ای انجام شده که نیازهای گروه‌های مختلف از جمله زنان، کودکان، سالمندان و افراد دارای معلولیت را نیز در نظر گرفته است. مسیرهای ورودی بدون پله، درهای عریض، دستگیره‌های کمکی و فضای کافی برای ویلچر، امکان استفاده افراد دارای معلولیت را فراهم می‌کند، همچنین بخش‌های جداگانه برای زنان و کودکان با امکانات اختصاصی همچون میز تعویض کودک، دوش‌های خصوصی و نورپردازی ایمن در نظر گرفته شده است.
مراکز سویده با بهره‌گیری از انرژی خورشیدی، سامانه‌های بازیافت آب خاکستری و مصالح ساختمانی پایدار ساخته شده‌اند، همچنین فضای آموزشی در هر مرکز برای ارتقای سواد بهداشتی، آموزش رفتارهای سالم و افزایش مشارکت اجتماعی طراحی شده است. مکان‌یابی مراکز بر اساس تحلیل تراکم جمعیت، فاصله از مراکز درمانی و شاخص‌های محرومیت در محله‌هایی انجام می‌شود که با چالش‌های جدی در زمینه زیرساخت‌های بهداشتی روبه‌رو هستند.
این مراکز به سامانه‌های هوشمند پایش محیطی مجهز هستند که شامل حسگرهای رطوبت، دما، کیفیت هوا و مصرف آب می‌شود. داده‌های جمع‌آوری شده از حسگرها به‌صورت لحظه‌ای به یک پلتفرم مرکزی منتقل می‌شوند و با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، الگوهای استفاده از خدمات بهداشتی تحلیل می‌شود. تحلیل‌ها به مسئولان شهری کمک می‌کند تا زمان‌بندی نظافت، تأمین مواد شوینده و تعمیرات را بهینه‌سازی کنند.
شهروندان می‌توانند از طریق اپلیکیشن موبایلی یا سامانه‌های بازخورد نصب‌شده در مراکز، نظرات و گزارش‌های خود را ثبت کنند. این مشارکت مردمی موجب افزایش شفافیت و پاسخ‌گویی شده و حس تعلق و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را تقویت کرده است. بر اساس داده‌های منتشرشده، اجرای مراکز سویده منجر به افزایش ۴۰ درصدی رضایت شهروندان بمبئی از وضعیت بهداشت عمومی در مناطق هدف شده است، همچنین میزان استفاده از سرویس‌های بهداشتی عمومی در این مناطق تا ۲۵ درصد افزایش پیدا کرده و شکایات ثبت‌شده در سامانه شهری کاهش چشمگیری داشته است. مشارکت شهروندان در ثبت بازخورد نیز به‌طور متوسط سه برابر بیشتر از گذشته شده است. این پروژه با بودجه‌ای ترکیبی از منابع شهرداری، کمک‌های دولتی و حمایت‌های بخش خصوصی اجرا شده و اکنون به‌عنوان الگویی موفق برای سایر شهرهای هند و کشورهای در حال توسعه مطرح است.
بازآفرینی بهداشت شهری دوربان با فناوری‌های پایدار؛ آفریقای جنوبی
در شهر دوربان واقع در آفریقای جنوبی، پروژه‌ای نوآورانه با عنوان «سرویس‌های بهداشتی بازطراحی‌شده غیرشبکه‌ای» در سال ۲۰۲۵ آغاز شد که هدف آن ارتقای بهداشت عمومی در سکونت‌گاه‌های غیررسمی و بدون زیرساخت فاضلاب بود. این طرح توسط شهرداری ایتکوینی با همکاری بنیاد بیل و ملیندا گیتس، کمیسیون تحقیقات آب و وزارت علوم و نوآوری آفریقای جنوبی اجرا شده است. نخستین نمونه این سرویس‌ها در منطقه «فولانی» در شمال دوربان نصب شد و به‌سرعت به‌عنوان الگویی موفق در سطح ملی شناخته شد.
این سرویس‌ها با فناوری تصفیه داخلی طراحی شده‌اند و نیازی به اتصال به شبکه فاضلاب ندارند. پسماند انسانی در محل پردازش می‌شود و آب تصفیه‌شده برای شست‌وشو و تخلیه مجدد استفاده می‌شود. این سیستم نه‌تنها مصرف آب را به‌شدت کاهش می‌دهد، بلکه از انتشار آلودگی به محیط‌زیست نیز جلوگیری می‌کند. فرایند تصفیه در این سرویس‌ها شامل چند مرحله است و از طریق فیلترهای چندلایه، غشاهای نانویی و فرایندهای بیولوژیکی انجام می‌شود تا آب خاکستری قابل استفاده به دست بیاید. این آب برای تخلیه مجدد، شست‌وشوی کف یا آبیاری فضای سبز اطراف قابل استفاده است.
برای تضمین عملکرد بهینه و ایمنی محیطی، مجموعه‌ای از حسگرهای محیطی در داخل و اطراف هر واحد نصب شده‌اند. این حسگرها داده‌هایی همچون دمای داخلی، رطوبت نسبی، سطح پرشدگی مخازن، کیفیت هوا (از جمله غلظت گازهای آمونیاک و سولفید هیدروژن) و تعداد دفعات استفاده را به‌صورت لحظه‌ای ثبت می‌کنند. داده‌ها از طریق شبکه‌های ارتباطی کم‌مصرف به یک پلتفرم مرکزی منتقل می‌شوند که در آن با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده برای زمان تخلیه، تعمیرات و نظافت انجام می‌شود.
این سیستم‌ها مصرف آب را تا ۸۰ درصد کاهش داده و با حذف نیاز به شبکه فاضلاب، هزینه‌های زیرساختی را به‌شدت پایین آورده‌اند، همچنین با جلوگیری از نشت و انتشار آلودگی‌های زیستی به محیط‌زیست، کیفیت زندگی در مناطق هدف به‌طور چشمگیری بهبود پیدا کرده است.
فضای داخلی سرویس‌های بهداشتی با نورپردازی مناسب، تهویه مؤثر و دسترسی آسان برای افراد دارای معلولیت، سالمندان و کودکان طراحی شده است. سامانه‌های بازخورد دیجیتال به شهروندان امکان می‌دهد تا مشکلات را گزارش دهند و نظرات خود را ثبت کنند. نتایج اولیه این پروژه نشان می‌دهد که میزان ابتلاء به بیماری‌های مرتبط با بهداشت در مناطق هدف کاهش و رضایت شهروندان از خدمات عمومی افزایش پیدا کرده است و مدل مدیریتی آن در حال بررسی برای اجرا در سایر شهرهای آفریقای جنوبی است.
