به گزارش پردیسان آنلاین، در دهه‌های اخیر، مفاهیم شهر هوشمند و فناوری‌های نوین شهری به یکی از مهم‌ترین محورهای توسعه شهرها در سطح جهان تبدیل شده‌اند؛ با گسترش جمعیت شهری و پیچیده‌تر شدن نیازهای خدماتی و مدیریتی، استفاده از داده‌های شهری، سامانه‌های الکترونیک و فناوری‌های پیشرفته به یکی از الزامات مدیریت شهری تبدیل شده است.
شهرهای هوشمند نه‌تنها امکان ارتقای کیفیت زندگی شهروندان را فراهم می‌کنند، بلکه مسیر تصمیم‌گیری‌های مدیریت شهری را از حالت سلیقه‌ای و فردمحور به تصمیمات داده‌محور و شفاف تغییر می‌دهند.
در ایران، روند حرکت به سمت شهر هوشمند با تمرکز بر دولت الکترونیک و کاهش پیچیدگی‌های اداری آغاز شده و تلاش‌ها در کلان‌شهرها به ویژه شهرهای تاریخی همچون اصفهان شکل ملموسی یافته است؛ پروژه‌های مرتبط با صدور مجوزهای الکترونیک، بلیت‌های هوشمند حمل‌ونقل، سامانه‌های نظارت و پایش منابع و انرژی و مدیریت هوشمند ناوگان شهری نمونه‌هایی از این حرکت‌ها هستند؛ این اقدامات نه‌تنها به بهینه‌سازی منابع و کاهش هزینه‌های شهری کمک می‌کنند، بلکه تجربه‌ای مدرن از خدمات شهری برای شهروندان ایجاد می‌کنند که بر تعامل، مشارکت و شفافیت تأکید دارد.
توسعه سامانه‌های هوشمند در اصفهان به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای مهم ایران و شهری با تاریخ و هویت فرهنگی غنی، نه‌تنها محدود به حوزه حمل‌ونقل یا خدمات شهری است، بلکه شامل طراحی شهری انسان‌محور، مدیریت منابع، محیط زیست، زیرساخت‌های اجتماعی و گردشگری نیز می‌شود.
شهر هوشمند اصفهان می‌تواند از داده‌های جمع‌آوری شده در سامانه‌های مختلف برای تصمیم‌گیری‌های دقیق و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان استفاده کند، در حالی که بافت تاریخی و ارزش‌های فرهنگی شهر حفظ می‌شود؛ علاوه بر بهبود خدمات شهری، شهر هوشمند اصفهان فرصتی برای مشارکت شهروندان در فرآیندهای تصمیم‌گیری فراهم می‌آورد.
ایجاد سامانه‌های تعاملی و بسترهای دیجیتال برای مشارکت محلی، امکان اولویت‌بندی پروژه‌ها بر اساس نیازهای واقعی مردم و ایجاد شبکه‌ای از نخبگان و ذی‌نفعان شهری را فراهم می‌کند و این فرایندها نه‌تنها سطح شفافیت و پاسخگویی مدیریت شهری را افزایش می‌دهند، بلکه حس تعلق شهروندان به شهر و مسئولیت‌پذیری اجتماعی آنان را تقویت می‌کند.
در افق ۵ تا ۱۰ سال آینده، شهرهای هوشمند در ایران و به ویژه اصفهان، مسیر تحول دیجیتال را به شکلی پیش خواهند برد که خدمات شهری، زیرساخت‌ها و امکانات شهری به صورت یکپارچه، داده‌محور و انسان‌محور ارائه شوند؛ با توجه به اهمیت روزافزون داده، فناوری و طراحی شهری انسان‌محور، بررسی وضعیت شهرهای هوشمند در ایران و اصفهان می‌تواند تصویری روشن از چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی مدیریت شهری فراهم آورد و مسیر توسعه شهری را به سمت پایداری، شفافیت و کیفیت زندگی بهتر هدایت کند.
آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار پردیسان آنلاین با سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان درباره آینده شهرهای هوشمند در ایران و اصفهان است.
پردیسان آنلاین: وضعیت فعلی هوشمندسازی شهری در ایران و اصفهان چگونه است و چه دستاوردهای ملموسی تاکنون حاصل شده است؟
ابراهیمی: در ایران با توجه به اهمیت تحقق سیاست‌های مرتبط با دولت الکترونیکی به‌ویژه در سطح کلان‌شهرها، اقدامات شاخص و متنوعی برنامه‌ریزی و اجرایی شده که در سطح ملی به‌عنوان نمونه می‌توان به درگاه ملی صدور مجوزها، درگاه یکپارچه دولت من و همچنین پروژه‌های کلان مانیتورینگ مبتنی بر اینترنت اشیا اجراشده در دستگاه‌های مختلف اجرایی اشاره کرد.
در شهر اصفهان نیز با توجه به هدف گذاری انجام شده و رویکرد مدیریت شهری مبتنی افزایش بهره‌وری در قالب کاهش هزینه‌ها، افزایش درآمدهای شهری پایدار، افزایش رضایتمندی ذی‌نفعان و به‌طور کلی افزایش سطح کیفی خدمات شهرداری، پروژه‌های متنوعی با همکاری حوزه‌های ستادی و سازمان فاوای شهرداری اصفهان، برنامه ریزی و اجرایی شده است.
از آن جمله می‌توان به پروژه‌های هوشمندسازی ویژه حوزه حمل‌ونقل شهری شامل مانیتورینگ و کنترل هوشمند ترافیک شهری، تحقق بلیت الکترونیکیQR، سامانه‌های یکپارچه صدور مجوز الکترونیکی همچون صدور الکترونیکی مجوز طرح ترافیک، رزرو نوبت معاینه فنی خودرو اشاره کرد.
در حوزه خدمات شهری و محیط زیست می‌توانم به سیستم مانیتورینگ و پایش و مدیریت هوشمند مصرف منابع و انرژی مبتنی بر اینترنت اشیا و ابزار دقیق به‌ویژه در حوزه آبرسانی و پساب، سامانه هوشمند و مکان‌مند نظارت بر رفت و روب شهری و نگهداری فضای سبز، سامانه مکانیزه و مکان‌مند ثبت تخلفات شهری، سامانه هوشمند ایمنی و آتش نشانی، سامانه‌های یکپارچه و مکان‌مند مدیریت ناوگان کلیه خودروهای شهری شامل خودروهای نظارتی، خدمات و امدادی (AVL) و در حوزه مالی به تحقق و توسعه کارت پرداخت و کیف پول الکترونیکی شهروندی(اصکیف) اشاره کنم.
پردیسان آنلاین: در فرایند طراحی شهری انسان‌محور، نقش داده‌های جمع‌آوری‌شده از شهر هوشمند چگونه بر تصمیم‌گیری‌های مدیریت شهری تأثیر می‌گذارد؟
ابراهیمی: درباره نقش داده‌های جمع آوری شده در فرایند طراحی شهری انسان محور بر تصمیم‌گیری های مدیریت شهری باید به این نکته اشاره کنم که داده‌های شهری از چندین روش و کانال مختلف جمع آوری شده و در قالب پنجره واحد و یکپارچه نمایش اطلاعات (رصا)، در اختیار مدیران شهری جهت اتخاذ تصمیمات داده محور قرار می‌گیرد.
رویکرد شهرداری در سال‌های اخیر، میل به تحقق حداکثری تصمیمات داده محور و کاهش تصمیمات شهودی و سلیقه‌ای بوده است که در این راستا می‌توان به افزایش بررسی و استناد در تصمیم گیری های کلان مدیریت شهری به گزارش‌های حاصل از داده‌های دریافتی از سامانه‌های الکترونیکی صدور مجوزها، درگاه‌های نظرسنجی از متقاضیان و ذی‌نفعان، گزارش‌های تحلیلی حاصل از بازخوردهای دریافتی از موارد اعلام شده شهروندی به اداره ۱۳۷ و همچنین گزارش‌های مکان‌مند مبتنی بر پراکندگی جغرافیایی محل وقوع رخدادها، حوادث و موضوعات مختلف شهری اشاره کرد.
تحقق دو موضوع «برنامه‌ریزی مشارکتی» و «باشگاه شهر اندیشان» با هدف ثبت پیشنهادها و مشارکت ساکنان در تعریف پروژه‌ها و ثبت تجارب و تشکیل شبکه‌ای از گروه‌های مختلف ذی‌نفع و نخبگان شهری به‌عنوان دو نمونه از مصادیق بارز تحقق شهر انسان محور، می‌تواند کمک قابل توجهی به مدیریت شهری در شناسایی بهبودها، اولویت‌بندی، طراحی و حتی باز تعریف و اصلاح پروژه‌های تعریف شده قبلی کند.
پردیسان آنلاین: چه پروژه‌ها یا اقدامات ویژه‌ای در اصفهان برای افزایش تعامل شهروندان با سامانه‌های هوشمند شهری اجرا شده است؟
ابراهیمی: پروژه‌ها و اقدامات ویژه شهرداری اصفهان برای افزایش تعامل شهروندان با سامانه‌های هوشمند شامل سامانه بودجه ریزی مشارکتی با هدف مشارکت شهروندان در تعریف و اولویت بندی پروژه‌های مرتبط با محل سکونت خود، زیرساخت باشگاه شهراندیشان با هدف تشکیل جامعه نخبگانی و افراد دغدغه مند در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی در قبال شهر و نگهداری و توسعه شهر جهت بررسی و بهبود مسائل مختلف شهری، سامانه‌های تعاملی شهروندی نظیر زیرساخت و درگاه یکپارچه خدمات الکترونیک شهر اصفهان با نام «اصفهان من» ویژه خدمات موردنیاز تمام گروه‌های ذی‌نفع شهری شامل شهروندان، گردشگران، پیمانکاران و مشارکت کنندگان، همچنین سایر دستگاه‌ها و نهادهای بیرونی، سامانه تعاملی «اصپاک» ویژه جمع آوری پسماند خشک از درب منازل، سامانه سفیر مهر ویژه تأمین سرویس مدارس موردنیاز دانش آموزان، سامانه تعاملی و اطلاع رسانی زمان‌های حرکت ناوگان حمل‌ونقل عمومی شامل اتوبوس و مترو (اصرو)، سامانه تعاملی «شهروندتیکت» ویژه رزرو اماکن، سالن‌ها و مراکز فرهنگی، ورزشی و تفریحی سطح شهر است.
پردیسان آنلاین: چالش‌ها و موانع اصلی توسعه شهر هوشمند در ایران و اصفهان چیست و چگونه قصد دارید آن‌ها را برطرف کنید؟
ابراهیمی: همکاری همه‌جانبه تمام دستگاه‌های سطح شهر جهت خلق ارزش مورد انتظار برای شهروندان از طریق ارائه خدمات یکپارچه و هوشمند به‌ویژه در خدمات مشترک بین سازمان‌ها و نهادها (خدمات از جنس G2G/G2B) ضروری است.
این موضوع با نظر مساعد و موافقت استاندار محترم و همچنین آمادگی شهرداری اصفهان، با محوریت استانداری و با هدف تسهیل کار متقاضیان و ارائه زنجیره یکپارچه خدمات مشترک بین دستگاهی در دستور کار طراحی و بررسی قرار گرفته است.
قوانین و سیاست‌های بالادستی نیازمند بهبود و چابک سازی و همچنین وجود مسائل با پیچیدگی‌های حقوقی و قضائی بالا است؛ موانع این موضوع نیز طی چند سال اخیر، از طریق اصلاح، به‌روزرسانی و ابلاغ مجدد برخی از قوانین مرتبط با موضوع دولت الکترونیکی بهبود یافته است و انتظار می‌رود این روند با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند.
لزوم فرهنگ‌سازی و آموزش بیشتر به ذی‌نفعان نیز احساس می‌شود؛ با توجه به اینکه یکی از ارکان شهر هوشمند، شهروندان بوده و بهره بردار اصلی و نهایی این خدمات نیز مردم هستند، نیاز به تقویت بیش از پیش آموزش‌ها و فرهنگ‌سازی در این زمینه احساس شده است که شهرداری به سهم خود و به طور مستمر برای ارتقا و نهادینه‌سازی فرهنگ شهر هوشمند، برنامه ریزی و اقدامات اجرایی لازم را در دستور کار خود قرار داده است.
پردیسان آنلاین: چشم‌انداز ۵ تا ۱۰ سال آینده شهر هوشمند اصفهان چیست و برنامه‌های کلیدی شما برای تحقق آن شامل چه مواردی است؟
ابراهیمی: تحقق شهر هوشمند مشارکتی از طریق طراحی و توسعه پروژه‌های مبتنی بر مشارکت شهروندان، همچنین توسعه زیرساخت‌ها و شبکه‌های تعاملی به‌ویژه در سطح محله محوری و با هدف هم‌آفرینی و انجام نیازسنجی دقیق پروژه‌های موردنیاز مورد توجه است.
ارائه کامل خدمات شناسایی شده به‌صورت الکترونیکی و غیرحضوری به ذی‌نفعان، ارائه خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی ویژه خدمات دارای ظرفیت ارائه به‌صورت خودکار و مبتنی بر تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعات موجود در سیستم، تحقق ارائه خدمات یکپارچه بین دستگاهی سطح شهر بدون نیاز به حضور، تردد اضافی و رفت و آمد متقاضی از طریق شکل‌گیری مدل همکاری مورد نیاز، تحقق کامل نظارت و پایش هوشمند از طریق هوشمندسازی زیرساخت نگهداری و تعمیرات تأسیسات و تجهیزات شهری، سامانه‌های پایش هوشمند ویژه حوزه مالی، سامانه پایش هوشمند نظارت بر فرآیندهای در حال اجرا نیز جزو برنامه‌های کلیدی برای تحقق چشم‌انداز ۵ تا ۱۰ سال آینده شهر هوشمند اصفهان به‌شمار می‌آید.
در حوزه عمران شهری سامانه‌های ویژه امور پیمانکاران شامل نظارت بر امور پیمانکاران، صدور مکانیزه صورت وضعیت‌ها و ارسال و پیگیری درخواست‌های مرتبط با پیمانکاران به‌صورت الکترونیکی و غیرحضوری به سازمان عمران از طریق برنامه کاربردی «اصفهان من» مورد توجه است.
