به گزارش پردیسان آنلاین، انتشار گزارشی در یک روزنامه درباره ماجرای پرونده بازیگر مشهور که هنوز در مرحله رسیدگی قرار دارد به‌ظاهر یک گزارش ساده از یک حادثه جنجالی به نظر می‌رسید، اما انتخاب تصویری که در کنار این خبر قرار گرفت، آن را به سوژه‌ای پیچیده‌تر تبدیل کرد.
وقتی صحبت از انتخاب‌های تصویری در رسانه‌ها می‌شود، به‌ویژه در مورد موضوعات حساس همچون تجاوز، باید به این نکته توجه کرد که تصاویر نه‌تنها پیام‌های مستقیم خود را به مخاطب منتقل می‌کنند، بلکه می‌توانند به‌طور ناخودآگاه معناهای ضمنی و فرهنگی را به ذهن مردم بفرستند. انتخاب تصویر یک خانم چادری در کنار خبری که هیچ ربطی به آن ندارد، می‌تواند این برداشت را ایجاد کند که به‌طور غیرمستقیم این ماجرا به گروه خاصی از زنان نسبت داده می‌شود. این انتخاب به‌ویژه در جامعه‌ای که دغدغه‌های فرهنگی و دینی زیادی دارد، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر نگرش عمومی نسبت به زنان محجبه داشته باشد.
بیشتر بخوانید: ماجرای گزارش هم‌میهن درباره پژمان جمشیدی چه بود؟
انتخاب چنین تصویری در این شرایط نه‌تنها با محتوای خبر هم‌خوانی ندارد، بلکه می‌تواند به‌طور ناخودآگاه در ذهن مخاطب پیوندی میان خشونت و پوشش اسلامی ایجاد کند که هیچ‌گونه مبنای واقعی یا منطقی ندارد. این انتخاب به‌ویژه در زمانی که توجه‌ها به زنان محجبه و پوشش‌های مذهبی در جامعه بیشتر شده است، می‌تواند به تداوم کلیشه‌ها و تصورات نادرست درباره این گروه‌ها دامن بزند.
انتشار این گزارش که پیش از برگزاری هرگونه دادگاه رسمی حاوی قضاوت‌ها و سوگیری‌های آشکار بود، بدون اتکا به گزارش منابع رسمی و نهادهای معتبر صورت گرفت و موجب قضاوت‌های غیرواقع شد.
در همین راستا معصومه نصیری، کارشناس سواد رسانه‌ای و معاون آموزش و پژوهش باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار کرد: تصویر و عکس به اندازه یک خبر هزار کلمه‌ای اهمیت دارند و تأثیرگذاری دارند. گاهی این تأثیرگذاری حتی فراتر از تعداد کلمات می‌رود و عمق بیشتری پیدا می‌کند. تأثیر ناخودآگاه تصویر بر ذهن مخاطب می‌تواند موجب واکنش‌هایی شود که حتی در موقعیت‌های خاص و در زمان‌های متفاوت از آنچه که فرد در آن لحظه می‌بیند، نمود پیدا کند.
وی با اشاره به تأثیر ناخودآگاه تصویر بر ذهن مخاطب افزود: این موضوع اهمیت بسیار زیادی دارد که باید به آن توجه کرد، به‌ویژه در زمان‌هایی که رسانه‌ها قصد دارند پیامی خاص را منتقل کنند. به‌عنوان مثال، در زمان شیوع کرونا، کشورهایی همچون انگلستان که تعداد جان‌باختگان زیادی داشتند، برای اعلام آمار خود از تصاویری استفاده می‌کردند که به‌طور غیرمستقیم احساسات خاصی چون غم و وحشت را در بین مخاطبان ایجاد می‌کردند. این‌گونه انتخاب‌ها نشان‌دهنده قدرت و تأثیر غیرمستقیم تصاویر در رساندن پیام‌های رسانه‌ای هستند.
این کارشناس سواد رسانه‌ای ادامه داد: رسانه‌های معتبر جهانی زمانی که قصد دارند تأثیر خاصی را در مخاطب ایجاد کنند، در کنار متن از تصویر بهره می‌برند و این انتخاب به‌دقت انجام می‌شود. بسیاری از مواقع، نخستین چیزی که مخاطب مشاهده می‌کند، تصویر است و بعد به سراغ متن می‌رود. از این رو، انتخاب دقیق تصویر و تیتر برای جذب توجه بسیار حیاتی است. اگر تصویری بدون هیچ دلیل خاصی انتخاب شود و در کنار خبری حساس نمایش داده شود، مخاطب بدون اینکه متوجه شود تحت تأثیر ناخودآگاه آن قرار خواهد گرفت.
نصیری تصریح کرد: این تأثیر به‌ویژه زمانی که مربوط به موضوعات حساس و پرچالش همچون خشونت اجتماعی و خشونت علیه زنان باشد، بسیار عمیق‌تر می‌شود. انتخاب چنین تصاویری بدون دلیل مشخص، نه‌تنها با اصول حرفه‌ای رسانه در تضاد است، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی و طولانی‌مدت در ذهن مخاطب به‌جا بگذارد. استفاده از تصاویر نامناسب در اخبار حساس می‌تواند موچب ایجاد پیش‌فرض‌های ذهنی منفی و قضاوت‌های نادرست شود.
وی بیان کرد: رسانه‌ها باید توجه کنند که این‌گونه بازنمایی‌ها می‌توانند تبدیل به کلیشه‌های منفی شوند و مخاطب را به سمت دیدگاه‌های اشتباهی سوق دهند. زمانی که خشونت در هر شکلی مطرح می‌شود، این کلیشه‌ها می‌توانند موجب ایجاد ارتباطات ذهنی ناخودآگاه در بین مخاطبان شوند که خشونت و تنفر را به‌طور پیش‌فرض با گروه‌های خاص یا اجتماعات مذهبی پیوند دهند.
معاون آموزش و پژوهش باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران اشاره کرد: انتخاب تصاویر در کنار متن باید با اصول حرفه‌ای و اخلاقی همراه باشد. رسانه‌ها باید آگاه باشند که این‌گونه بازنمایی‌ها می‌تواند در بلندمدت اثرات منفی و تغییرات عمده‌ای در الگوهای رفتاری مخاطبان ایجاد کند. به‌ویژه در دنیای امروز، باید دقت کرد که چه تصاویری در کنار چه متنی قرار می‌گیرند و پیام‌های آن‌ها چه تأثیری بر مخاطب خواهند داشت.
وی افزود: سواد رسانه‌ای به ما می‌آموزد که رسانه‌ها باید از تأثیرات منفی محتواهای منتشرشده آگاه باشند و مسئولیت‌های اجتماعی خود را در نظر بگیرند. رسانه‌ها باید همواره مراقب انتخاب‌های خود باشند و به تأثیرات بلندمدت کار خود توجه داشته باشند، نه‌تنها تأثیرات کوتاه‌مدت و آنی.
این کارشناس سواد رسانه‌ای مطرح کرد: باید به تفاوت بین آزادی بیان و مسئولیت رسانه در قبال جامعه توجه کنیم. هر رسانه‌ای مسئول است که به اصول اخلاقی پایبند باشد و از انتشار محتوای یک‌سویه و بی پاسخگویی نسبت به پیامدهای آن پرهیز کند. رسانه‌ها باید مسئولیت‌های اجتماعی خود را به‌درستی درک کرده و آن‌ها را به‌طور هوشمندانه و حرفه‌ای انجام دهند.
وی اشاره کرد: ارتقای سواد رسانه‌ای و آموزش به مردم می‌تواند بهترین ابزار برای مقابله با بی‌اخلاقی‌های رسانه‌ای و افزایش آگاهی عمومی باشد.
به گزارش پردیسان آنلاین، این اتفاق رسانه‌ای بار دیگر نشان می‌دهد که انتخاب‌های تصویری در اخبار باید با دقت و مسئولیت بیشتری انجام شوند. رسانه‌ها، به‌ویژه در برخورد با موضوعات حساس، باید توجه داشته باشند که هر تصویر و محتوای همراه آن می‌تواند تأثیرات اجتماعی و فرهنگی عمیقی داشته باشد. به‌ویژه زمانی که صحبت از مسائلی درباره قشر خاصی از جامعه است، انتخاب‌های بی‌دلیل و بدون توجه به پیام‌های ضمنی می‌تواند منجر به ایجاد پیش‌فرض‌های غلط و تقویت کلیشه‌ها شود.
این انتخاب‌ها می‌توانند تصویر جامعه را در ذهن مخاطب تغییر دهند و به‌ویژه در مورد زنان، به تداوم گفتمان‌های نادرست منجر شوند، بنابراین رسانه‌ها باید در انتخاب تصاویر خود به جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن نیز توجه کرده و از تقویت روایت‌های یک‌سویه و نادرست پرهیز کنند.
