مریم دهقانی ساری
خبرنگار و مشاور حوزه کودک و نوجوان
به گزارش پردیسان آنلاین؛ نوجوانی یکی از حساس‌ترین و سرنوشت‌سازترین دوران زندگی هر فرد است؛ دوره‌ای که فرد با تغییرات جسمی، روانی، اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای روبه‌رو می‌شود.
مدارس دخترانه به عنوان مهم‌ترین محیط‌های آموزشی و تربیتی، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری شخصیت، هویت و آینده دختران نوجوان ایفا می‌کنند. با این حال، بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که نوجوانان در این محیط‌ها با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجه هستند که اگر به‌درستی شناسایی و مدیریت نشوند، می‌توانند آسیب‌های جدی به سلامت روان، جسم و مسیر تحصیلی آنها وارد کنند.
فشارهای روانی و استرس تحصیلی؛ چالشی مهم در مدارس دخترانه
یکی از مهم‌ترین معضلاتی که دانش‌آموزان دختر در مدارس دخترانه تجربه می‌کنند، فشارهای روانی ناشی از رقابت‌های تحصیلی و انتظارات بالای خانواده و جامعه است. در شرایطی که موفقیت تحصیلی به‌عنوان معیار اصلی سنجش ارزش فرد در نظر گرفته می‌شود، دانش‌آموزان زیر فشار زیادی قرار می‌گیرند تا نمرات عالی کسب کنند و در رقابت‌های آموزشی موفق باشند.
بر اساس پژوهش‌های انجام شده، بیش از ۶۰٪ از دختران نوجوان گزارش داده‌اند که از سطح بالای استرس تحصیلی رنج می‌برند و این فشارها باعث کاهش انگیزه، احساس اضطراب و گاهی اختلالات روانی مانند افسردگی می‌شود. استرس مزمن می‌تواند عملکرد حافظه و تمرکز را مختل کند و حتی مشکلات جسمانی نظیر سردرد، کم‌خوابی و کاهش سیستم ایمنی بدن را به همراه داشته باشد.
این فشارها در بسیاری موارد ناشی از عدم تعادل میان حجم دروس، ناتوانی در مدیریت زمان و نبود آموزش مهارت‌های مقابله با استرس است. متأسفانه، کمبود مشاوران متخصص در مدارس دخترانه باعث می‌شود دانش‌آموزان راهنمایی‌های لازم برای کنترل استرس و بهبود سلامت روانی را دریافت نکنند.
کمبود فعالیت‌های فوق‌برنامه و فقدان فضاهای حمایتی
فعالیت‌های فرهنگی، هنری، ورزشی و تفریحی نقش بسیار مهمی در رشد متعادل نوجوانان و تخلیه انرژی‌های منفی دارند. اما در بسیاری از مدارس دخترانه، این نوع فعالیت‌ها به اندازه کافی توسعه نیافته‌اند و فرصت‌های کمی برای ابراز استعدادها و افزایش شور و نشاط دانش‌آموزان فراهم شده است.
نبود فعالیت‌های فوق‌برنامه متنوع و جذاب، باعث کاهش احساس تعلق به مدرسه و کاهش مشارکت دانش‌آموزان در زندگی مدرسه می‌شود. این امر به مرور زمان می‌تواند به بی‌انگیزگی، افت تحصیلی و حتی افزایش غیبت‌ها و ترک تحصیل منجر شود.
از سوی دیگر، نبود فضاهای مشاوره‌ای فعال و برنامه‌های آموزشی برای ارتقاء مهارت‌های زندگی، باعث می‌شود نوجوانان در مواجهه با مشکلات روحی و اجتماعی دچار سردرگمی و ناتوانی شوند. آموزش مهارت‌هایی مانند مدیریت هیجان، ارتباط مؤثر و حل مسئله می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی سلامت روانی و توانمندی‌های اجتماعی آنان را افزایش دهد.
مسائل بهداشتی و جسمی؛ نادیده گرفته شده اما حیاتی
یکی دیگر از مشکلات عمده نوجوانان در مدارس دخترانه، کمبود آموزش‌های کافی و علمی درباره بهداشت فردی، تغییرات جسمی دوران بلوغ و نیازهای تغذیه‌ای آنان است. بسیاری از دختران نوجوان به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات جامع و صحیح، با چالش‌هایی مانند رعایت بهداشت قاعدگی، تغذیه نامناسب و کم‌تحرکی مواجه می‌شوند که می‌تواند به مشکلات جسمانی و روحی جدی منجر شود.
تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود آموزش بهداشت و تغذیه در مدارس، منجر به بروز بیماری‌های مختلف، ضعف سیستم ایمنی و حتی کاهش عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان می‌شود. همچنین، آگاهی ناکافی درباره تغییرات جسمی و روانی دوران بلوغ، موجب اضطراب و سردرگمی بیشتر در نوجوانان شده و این دوران را برای آنها سخت‌تر می‌کند.
نقش خانواده و جامعه در سلامت روان و تحصیلی نوجوانان
مطالعات نشان می‌دهد که خانواده نقش کلیدی و بی‌بدیلی در سلامت روان و موفقیت تحصیلی نوجوانان دارد. حمایت‌های عاطفی، توجه به نیازهای روحی و جسمی، و فراهم آوردن فضایی امن برای گفتگو و بیان مشکلات، می‌تواند تأثیر بسیار مثبتی بر رشد سالم دختران داشته باشد.
از سوی دیگر، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برخی خانواده‌ها باعث می‌شود که دانش‌آموزان در معرض استرس‌های مضاعف قرار بگیرند که اغلب به کاهش انگیزه و افت تحصیلی منجر می‌شود. همچنین، کمبود آگاهی والدین درباره ویژگی‌های دوران نوجوانی و نحوه حمایت صحیح از فرزندان، می‌تواند به افزایش مشکلات روحی و اجتماعی نوجوانان بینجامد.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود شرایط
برای مقابله با مشکلات ذکر شده و ارتقاء وضعیت نوجوانان در مدارس دخترانه، همکاری بین خانواده‌ها، مدارس و نهادهای مسئول ضروری است. در ادامه به برخی راهکارهای مهم اشاره می‌کنیم:
تقویت بخش مشاوره و روانشناسی در مدارس: افزایش تعداد مشاوران متخصص و آموزش دیده که بتوانند به‌صورت مستمر و فعال با دانش‌آموزان در ارتباط باشند و مشکلات روانی و تحصیلی آنان را پیگیری کنند.
برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی مهارت‌های زندگی: آموزش مهارت‌های مدیریت استرس، ارتباط مؤثر، حل مسئله و خودآگاهی به دانش‌آموزان و خانواده‌ها به‌صورت منظم و منسجم.
توسعه فعالیت‌های فوق‌برنامه و ورزشی: ایجاد فرصت‌های متنوع برای فعالیت‌های هنری، ورزشی و فرهنگی به منظور افزایش شور و نشاط، تقویت مهارت‌های اجتماعی و ایجاد حس تعلق به مدرسه.
ارتقاء آموزش‌های بهداشتی و تغذیه‌ای: ارائه آموزش‌های علمی و کاربردی درباره بهداشت فردی، تغییرات جسمی دوران بلوغ و تغذیه سالم به دانش‌آموزان، با همکاری متخصصان حوزه سلامت.
حمایت از خانواده‌ها و آگاه‌سازی آنها: برگزاری جلسات آموزشی و مشاوره‌ای برای والدین درباره ویژگی‌های دوران نوجوانی، روش‌های حمایت از فرزندان و اهمیت حضور فعال خانواده در فرآیند آموزشی.
دوران نوجوانی، فرصتی طلایی برای رشد و شکوفایی استعدادهای فردی است، اما این امر تنها در صورتی امکان‌پذیر است که محیط مدرسه و خانواده به‌عنوان بسترهای اصلی آموزش و پرورش، شرایط لازم برای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی دانش‌آموزان را فراهم کنند. توجه به مشکلات و چالش‌های موجود در مدارس دخترانه و اتخاذ راهکارهای علمی و عملی، کلید موفقیت و سلامت نسل آینده کشور خواهد بود.
