به گزارش پردیسان آنلاین، در آستانه تغییرات بنیادین جهانی در الگوی مصرف منابع طبیعی و ماشینی‌شدن صنایع، بخش معدن ایران در نقطه عطفی قرار گرفته است. پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند که اگرچه این صنعت یکی از عمده‌ترین ظرفیت‌های اقتصادی کشور است، اما هنوز جایگاه واقعی خود را در ساختار اقتصادی نیافته است. طبق مطالعه‌ای با عنوان «پتانسیل‌ها و چالش‌های توسعه پایدار در صنعت معدن ایران»؛ سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی بسیار ناچیز است در حالی‌که ایران از نظر ذخایر معدنی از جایگاهی ممتاز برخوردار است.
در کنار این موضوع، افزایش جهانی تقاضا برای مواد معدنی مورد استفاده در فناوری‌های نوین از جمله باتری‌های خودروهای برقی، پنل‌های خورشیدی و زیرساخت‌های دیجیتال چشم‌اندازی جدید برای کشورهایی با ذخایر معتبر ایجاد کرده است.
در چنین شرایطی، اگر ایران بتواند از موقعیت ژئواستراتژیک خود و توانمندی‌های معدنی به‌صورت هوشمندانه و با عبور از صرف استخراج خام، به سمت فراوری، زنجیره ارزش و بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن حرکت کند، جریان ارزش جدیدی برای رشد اقتصادی، اشتغال و بهبود تراز ارزی کشور خواهد گشود. هم‌زمان، با رفع موانع ساختاری، همچون کمبود سرمایه‌گذاری، زیرساخت‌های ناکافی و نیاز به ارتقای فناوری، صنعت معدن می‌تواند به نقطه امیدبخشی در چشم‌انداز صنعتی کشور تبدیل شود.
می‌توان گفت رویارویی هوشمند با چالش‌ها و فعال‌سازی ظرفیت‌های مغفول، می‌تواند صنعت معدن ایران را از «منبع خام» به «منبع ارزش‌افزوده» و «عامل تحول اقتصادی» بدل کند؛ مسیری که نه‌تنها فرصت صادرات را گسترش می‌دهد، بلکه برای توسعه پایدار منطقه‌ای و ملی نیز امیدبخش خواهد بود.
در کنار این تحولات، موقعیت ترانزیتی ویژه ایران میان سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا، مزیت لجستیکی قابل‌توجهی برای تبدیل کشور به مرکز توزیع مواد معدنی و فراورده‌های معدنی در منطقه فراهم کرده است.
ایران در مسیر جهش صادرات معدنی با تمرکز بر مواد کلیدی و فراوری
ایران در مسیر تبدیل‌شدن به قطب صادرات معدنی جهان
مینا جعفری، رئیس کمیسیون صنعت و معدن سازمان مشاوران و متخصصان ملل اسلامی (اینسکو) در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار کرد: صنعت معدن ایران با برخورداری از ۷ درصد ذخایر معدنی جهان و رتبه هفتم در میان کشورهای دارای ذخایر معدنی، پتانسیل بی‌نظیری برای تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های اصلی صادرات معدنی در دهه‌های آینده دارد. با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای مواد معدنی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه آسیا و آفریقا، ایران می‌تواند سهم قابل توجهی از این بازار را به دست آورد و منبع پایدار درآمد ارزی برای اقتصاد ملی فراهم کند.
بر اساس برنامه‌های توسعه بخش معدن، ارزش صادرات معدنی ایران که در حال حاضر حدود ۹ میلیارد دلار است، می‌تواند تا سال ۱۴۱۰ به بیش از ۲۵ میلیارد دلار برسد
وی افزود: بر اساس برنامه‌های توسعه بخش معدن، ارزش صادرات معدنی ایران که در حال حاضر حدود ۹ میلیارد دلار است، می‌تواند تا سال ۱۴۱۰ به بیش از ۲۵ میلیارد دلار برسد. این رشد قابل توجه از طریق افزایش تولید مواد معدنی کلیدی همچون سنگ آهن، مس، روی، سرب و کروم، همراه با تمرکز بر صادرات محصولات فراوری‌شده محقق خواهد شد. جایگاه اول جهان در ذخایر روی با ۲۳۰ میلیون تن، رتبه نهم در مس با ۳۰ میلیون تن، و رتبه دهم در سنگ آهن با ۴.۵ میلیارد تن، مزیت‌های رقابتی منحصربه‌فردی برای ایران در بازارهای جهانی ایجاد می‌کند.
رئیس کمیسیون صنعت و معدن سازمان مشاوران و متخصصان ملل اسلامی) (اینسکو) تصریح کرد: در افق آینده، جغرافیای صادراتی معدنی ایران دستخوش تحولات مهمی خواهد شد. کشورهای حوزه آسیا به‌ویژه چین، هند، کره جنوبی و ژاپن که بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان مواد معدنی جهان هستند، همچنان بازارهای اصلی خواهند بود. با این حال، گسترش روابط با کشورهای حوزه اوراسیا، آسیای میانه و کشورهای حاشیه دریای خزر، فرصت‌های نوینی برای تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی فراهم می‌کند، همچنین رشد تقاضا در کشورهای آفریقایی و امکان صادرات به بازارهای نوظهور آمریکای لاتین، چشم‌انداز جدیدی را پیش روی صادرکنندگان ایرانی قرار می‌دهد.
جعفری ادامه داد: تحول اساسی در صنعت معدن ایران، انتقال از صادرات مواد خام به محصولات با ارزش‌افزوده بالا خواهد بود. توسعه صنایع فراوری همچون گندله‌سازی، تولید کنسانتره، فولادسازی و صنایع پتروشیمی معدنی می‌تواند درآمد ارزی را تا سه برابر افزایش دهد. به‌عنوان مثال، صادرات گندله آهن به‌جای سنگ آهن خام، ارزش‌افزوده حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ درصد ایجاد می‌کند. همین رویکرد در بخش مس، آلومینیوم و سایر فلزات غیرآهنی می‌تواند انقلابی در درآمدزایی ارزی ایجاد کند.
وی با اشاره به مزیت موقعیت ژئواستراتژیک ایران عنوان کرد: ایران با موقعیت خود در تقاطع آسیا، اروپا و خاورمیانه، می‌تواند به مرکز ترانزیت و توزیع مواد معدنی منطقه تبدیل شود. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای در قالب کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب، امکان دسترسی سریع‌تر و ارزان‌تر به بازارهای مقصد را فراهم می‌کند. این مزیت لجستیک می‌تواند رقابت‌پذیری محصولات معدنی ایران را افزایش دهد.
چشم‌انداز امیدوارکننده صنعت معدن ایران در بازار جهانی
جعفری در ادامه تأکید کرد: برای تحقق این چشم‌انداز، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین استخراج و فراوری ضروری است. استفاده از هوش مصنوعی، اتوماسیون و روش‌های پیشرفته بهره‌برداری می‌تواند بهره‌وری را تا ۴۰ درصد افزایش دهد، همچنین توسعه استانداردهای کیفی بین‌المللی و دریافت گواهینامه‌های معتبر جهانی، دسترسی به بازارهای پیشرفته را تسهیل می‌کند.
آینده صنعت معدن ایران در عرصه جهانی با وجود چالش‌ها، بسیار امیدوارکننده است
وی با اشاره به موانع موجود گفت: چالش‌های موجود شامل نیاز به سرمایه‌گذاری کلان در زیرساخت‌ها، نوسازی تجهیزات و توسعه منابع انسانی متخصص است. با این حال، ظرفیت‌های داخلی از جمله وجود دانشگاه‌های قوی در رشته‌های معدنی، توانمندی مهندسی بومی و بازار داخلی بزرگ، امکان غلبه بر این موانع را فراهم می‌کند.
جعفری خاطرنشان کرد: آینده صنعت معدن ایران در عرصه جهانی، با وجود چالش‌ها بسیار امیدوارکننده است. با به‌کارگیری سیاست‌های صحیح، سرمایه‌گذاری هدفمند و تمرکز بر کیفیت و ارزش‌افزوده، این صنعت می‌تواند نقش محوری در تأمین ارز مورد نیاز کشور ایفا کند و ایران را به یکی از بازیگران اصلی بازار معدنی جهان تبدیل کند.
به گزارش پردیسان آنلاین، صنعت معدن ایران، با برخورداری از ذخایر غنی و موقعیت ژئواستراتژیک ویژه، در آستانه تحولی بنیادین قرار دارد. اگرچه سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی کشور در سال‌های اخیر اندک بوده است، اما با به کارگیری سیاست‌های هوشمندانه و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و فناوری‌های نوین، می‌توان آن را به یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی تبدیل کرد.
بر اساس سند سیاست‌های صنعتی، معدنی و تجاری ایران در افق ۱۴۱۴، هدف‌گذاری‌هایی برای توسعه پایدار و ارتقای جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی صنایع معدنی پیش‌بینی شده است، این سند بر لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی، توسعه فناوری‌های پیشرفته و ایجاد زیرساخت‌های مناسب تأکید دارد.
تحقیقات نشان می‌دهند که با افزایش سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی، می‌توان به رشد اقتصادی پایدار و اشتغال‌زایی گسترده دست پیدا کرد. برای مثال، در صورت تحقق رشد ۱۳ درصدی در این بخش، نیاز به سرمایه‌گذاری حدود ۱۵ میلیارد دلار پیش‌بینی شده است.
در نهایت، با توجه به ظرفیت‌های موجود و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، صنعت معدن ایران می‌تواند با عبور از مرحله خام‌فروشی و تمرکز بر فراوری و توسعه صنایع پایین‌دستی، به یکی از قطب‌های اصلی اقتصادی کشور تبدیل شود. این مسیر نه‌تنها به افزایش درآمدهای ارزی و اشتغال پایدار منجر خواهد شد، بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار و تقویت جایگاه ایران در بازارهای جهانی خواهد بود.
