عصای سفید، نماد استقلال و عزت است، اما در مسیر نابینایان قم، گاهی به میله‌ها و سنگ‌های پیاده‌روها برمی‌خورد و گاهی به درهای بسته نهادهای حمایتی. در چنین فضایی، اقدام عملی شهرداری منطقه هشت قم برای ایجاد “کانکس‌های امید”، جرقه‌ای از خودباوری در دل تاریکی بوده است.
به گزارش پردیسان آنلاین/عطیه دریس؛ عصای سفید، بیش از یک وسیله کمکی، نمادی از استقلال، عزت و حضور فعال روشندلان در عرصه‌های مختلف جامعه است. پانزدهم اکتبر، مصادف با ۲۳ مهرماه، هر سال به عنوان «روز جهانی عصای سفید» گرامی داشته می‌شود تا همگان را به درک عمیق‌تری از توانایی‌ها و چالش‌های نابینایان و کم‌بینایان رهنمون کند. این روز یادآور آن است که فقدان حس بینایی، به معنای توقف زندگی یا محرومیت از مشارکت اجتماعی نیست، بلکه این نگرش‌های محدودکننده و موانع محیطی هستند که می‌توانند افراد را به حاشیه برانند.
در این میان، یکی از اساسی‌ترین ارکان حضور مؤثر و باکرامت نابینایان در جامعه، دستیابی به فرصت‌های شغلی مناسب و عادلانه است. اشتغال تنها منبع درآمد نیست؛ بلکه ابزاری برای تحقق استعدادها، احراز هویت اجتماعی، افزایش اعتماد به نفس و احساس سودمند بودن است. وقتی یک فرد نابینا شاغل می‌شود، نه تنها به اقتصاد خود و خانواده کمک می‌کند، بلکه به کل جامعه اثبات می‌کند که «ناتوانی» یک برچسب تحمیلی است و در پشت فقدان بینایی، توانایی‌های ذهنی، حسی و مهارتی بی‌شماری نهفته است.
یکی از بزرگ‌ترین موانع پیش روی نابینایان، نگرش‌های کلیشه‌ای و تردید کارفرمایان در به کارگیری آنان است. بسیاری تصور می‌کنند که نابینایی مساوی با ناتوانی در انجام وظایف است، غافل از اینکه روشندلان با تکیه بر سایر حواس تقویت‌شده، قدرت تمرکز بالا، حافظه قوی و استفاده از فناوری‌های کمکی مانند صفحه‌خوان‌ها و نرم‌افزارهای گویا، می‌توانند در مشاغل متنوعی از جمله تدریس، حقوق، برنامه‌نویسی، مشاوره، مترجمی، اپراتوری و بسیاری از حرفه‌های دیگر بدرخشند.
روز عصای سفید تنها یک مناسبت نمادین نیست؛ فرصتی است برای تأمل و اقدام. فرصتی برای شکستن دیوارهای بلند باورهای غلط و ساختن جامعه‌ای که در آن، همه افراد، صرف نظر از توانایی‌ها یا محدودیت‌های جسمی، بتوانند استعدادهای خود را شکوفا کنند و سهمی فعال در ساختن آینده داشته باشند. به یاد داشته باشیم که عدالت اجتماعی زمانی محقق می‌شود که همه شهروندان، از جمله نابینایان، از حق اساسی «کار شایسته» برخوردار باشند.
کانکس‌های امید؛ جرقه‌ای از خودباوری در پردیسان قم
در گوشه‌ای از پردیسان قم، سه کانکس کوچک نمادی بزرگ از اراده و توانمندی هستند. این کانکس‌ها که به همت شهرداری منطقه هشت قم جانمایی شده‌اند، فضایی برای اشتغال شهروندان نابینا و کم‌بینا فراهم کرده‌اند تا با تکیه بر توانایی‌های خود، به حرفه‌ای مستقل و شرافتمندانه بپردازند.
محمد وهابی، با وجود نابینایی، سال‌هاست در این کانکس مشغول فروش کالاهای برقی است. او که با حمایت شهرداری کار خود را آغاز کرده، امروز با تعصب و علاقه به خدمات‌رسانی به مردم ادامه می‌دهد.
مهدی قاسم‌آبادی، فارغ‌التحصیل رشته شیمی کاربردی، با وجود کم‌بینایی، مغازه‌ای پررونق از لوازم التحریر و کافی‌نت راه انداخته است.
کانکس سوم نیز به فروش لوازم التحریر و سایر اقلام می پردازد و بستری برای مهارت‌آفرینی افراد دارای معلولیت بینایی فراهم کرده است.
این افراد با وجود مشکلات جسمی، با همت والای خود و حمایت‌های شهرداری، نه تنها بار اقتصادی خانواده را به دوش می‌کشند، بلکه الگویی برای دیگران هستند. با این حال، آنان از عدم حمایت سازمان بهزیستی گلایه دارند و می‌گویند که برای رفع موانع شهری مانند مناسب‌سازی پیاده‌روها، هنوز راه زیادی در پیش است.
این کانکس‌ها تنها یک فضای کاری نیستند، بلکه نماد عزم راسخ انسان‌هایی هستند که با وجود همه محدودیت‌ها، هرگز تسلیم نشده‌اند. شهرداری منطقه هشت قم با این اقدام، گامی بلند در راستای مسئولیت اجتماعی خود برداشته است. اما انتظار می‌رود سایر نهادها مانند بهزیستی نیز به وظایف خود در قبال این قشر عمل کنند.
گلایه شهروند کمبینای پردیسانی از بیتوجهی بهزیستی به مسئله اشتغال
مهدی قاسم‌آبادی شهروند کم بینای ساکن پردیسان، با تقدیر از همراهی و همکاری چندساله شهرداری منطقه هشت، از بی توجهی سازمان بهزیستی به موضوع اشتغال افراد دارای معلولیت انتقاد کرد.
وی که دارای مدرک کارشناسی رشته شیمی کاربردی از دانشگاه دامغان است و هم‌اکنون به مدت چهار سال در زمینه فروش لوازم تحریر و کافی‌نت فعالیت می‌کند، اظهار داشت: شهرداری منطقه ۸ در این سال‌ها نهایت همکاری را با ما داشته و نهایت سپاسگزاری را از آنان دارم.
قاسم‌آبادی مهمترین مشکل جامعه نابینایان و کم بینایان را مسئله اشتغال عنوان کرد و افزود: اگر مسئله اشتغال حل شود، قاعدتاً سایر مسائل نیز تا حدی برطرف خواهند شد. مشکل دیگر، مناسب‌سازی محیط شهری است. من کم بینا هستم، اما افرادی که نابینا هستند، تردد بسیار سختی دارند. حتی خود من گاهی در پیاده‌روهای مرکزی شهر دچار مشکل می‌شوم.
این شهروند پردیسانی در ادامه با بیان اینکه بهزیستی هیچ حمایتی برای اشتغال از آنان نکرده است، تأکید کرد: خدمات شهرداری فوق‌العاده بوده، اما بهزیستی واقعاً هیچ حمایتی نداشته است. چندین بار برای موضوع اشتغال به آنجا مراجعه کردیم، اما مانند دیگران به در بسته خوردیم.
وی که از بدو تولد کم بینا است، در پاسخ به این سؤال که چگونه موفق به ایجاد شغل شده، گفت: ما نسبت به افراد سالم، با مشکل بیشتری مواجهیم. رشته‌ای که من در آن فارغ‌التحصیل شدم، در جامعه بسیار کار دارد، اما به ما با دید متفاوتی نگاه می‌شود. مجبور شدیم برای خودمان کاری ایجاد کنیم، چون واقعاً از دست کسی کاری برنمی‌آمد.
تقدیر یک شهروند نابینا از خدمات شهرداری پردیسان
محمد وهابی، شهروند نابینای ساکن پردیسان، از خدمات و حمایت‌های چندساله شهرداری این منطقه تقدیر و تشکر کرد.
وی که در زمینه فروش کالاهای برقی فعالیت دارد، اظهار داشت: به لطف خدا و با مساعدت شهرداری، یک کانکس در اختیار من قرار گرفت و توانستم در این مکان مشغول به کار شوم. از همکاری شهرداری بسیار راضی هستم و واقعاً سپاسگزارم که در این چند سال خدمات خوبی به من ارائه کردند.
این شهروند با اشاره به مشکلات معابر شهری، افزود: به دلیل شغلم، غالباً در شهر تردد می‌کنم. میله‌ها و سنگ‌های موجود در مسیرهای عابرپیاده به‌ویژه در اطراف حرم، بارها باعث برخورد و ایجاد مشکل برای من شده‌اند. امیدوارم مسئولان محترم نسبت به رفع این موانع رسیدگی لازم را انجام دهند.
وهابی با بیان سابقه هشت‌ساله فعالیت اقتصادی خود در پردیسان، تصریح کرد: فضای کار من در ابتدا بسیار کوچک بود، اما با حمایت‌های شهرداری، به لطف خدا توانستم آن را توسعه دهم و اکنون از جای بزرگتری برخوردارم.
وی در پایان در پاسخ به سؤالی درباره حمایت‌های بهزیستی، گفت: بهزیستی هیچ گونه حمایتی از من نکرده است. بارها از طریق کانون برنامه‌ریزی کردیم و از بهزیستی دعوت کردیم تا بیایند و از نزدیک در جریان قرار گیرند، اما متأسفانه هیچ اقدامی انجام ندادند.
بهره مندی سه هزار نابینا و کم‌بینا در قم از خدمات بهزیستی
سرپرست اداره کل بهزیستی قم گفت: هم‌اکنون ۲ هزار و ۹۶۳ نفر از نابینایان و کم‌بینایان در این استان شناسایی و زیر پوشش خدمات مختلف حمایتی و توانبخشی این سازمان قرار دارند.
حجت‌الله محمدزاده با بیان اینکه از مجموع این افراد، یک‌هزار و ۱۵ نفر زن و یک‌هزار و ۹۴۸ نفر مرد هستند، افزود:ارائه خدمات متنوع توانبخشی، فرهنگی و اجتماعی برای این قشر از مهمترین رویکردهای بهزیستی در قم است.
وی اظهار کرد: خدماتی مانند هنر درمانی، نمایش درمانی، موسیقی درمانی، تولید منابع گویا و بریل در کتابخانه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پرداخت کمک‌هزینه معیشتی و مستمری ماهانه، کمک‌هزینه حق پرستاری، ایاب‌وذهاب، پرداخت بخشی از شهریه دانشجویان نابینا و کم‌بینا و معرفی به مراکز روزانه و شبانه‌روزی توانبخشی، از جمله اقدام‌های مستمر بهزیستی برای ارتقای کیفیت زندگی این گروه است.
محمدزاده با تاکید بر اینکه وسایل توانبخشی نقش مهمی در کاهش محدودیت‌ها و افزایش توانمندی نابینایان دارند، ادامه داد: در چارچوب اعتبارات تخصیصی به استان، بهزیستی قم برای خرید ابزارهایی مانند عصای سفید، ساعت و رایانه گویا و تجهیزات مرتبط با خط بریل به افراد نابینا کمک‌هزینه پرداخت می‌کند و برای افراد کم‌بینا نیز وسایلی مانند درشت‌نما و بهدید تامین می‌شود.
وی تشخیص به موقع معلولیت و ارجاع صحیح نابینایان و کم‌بینایان به مراکز تخصصی را از عوامل موفقیت در فرایند توانبخشی دانست و گفت: در سال ۱۴۰۳ طرح غربالگری بینایی با اعتبار یک میلیارد تومان برای ۷۲ هزار کودک در ۱۷ مرکز غربالگری بینایی و هفت مرکز بینایی‌سنجی اجرا شد و در ۶ ماهه نخست ۱۴۰۴ نیز ۳۰ هزار کودک سه تا ۶ ساله غربالگری شده‌اند.
محمدزاده با اشاره به اهمیت مهارت‌آموزی در زندگی نابینایان افزود: خدمات مشاوره روان‌شناختی، مشاوره ژنتیک، آموزش مهارت‌های روزمره زندگی از جمله تحرک و جهت‌یابی، پرورش حواس، بریل‌آموزی، کار با رایانه و نرم‌افزارهای ویژه بخشی از آموزش‌هایی است که در مراکز تخصصی توانبخشی قم ارائه می‌شود.
سرپرست بهزیستی قم خاطرنشان کرد: در کنار همه این خدمات، باید از ظرفیت خیرین و اعتبارات ملی برای رفع کمبودها استفاده کنیم تا هیچ فرد نابینا یا کم‌بینایی در قم بدون خدمت نماند. همکاران ما در حوزه توانبخشی با جدیت پیگیر این هدف هستند و در این مسیر از همکاری مدیران و کارشناسان سابق و فعلی سازمان نیز بهره می‌گیریم.
محمدزاده گفت: هم‌اکنون بیش از ۳۹ هزار و ۸۰۰ نفر مددجو در سامانه بهزیستی قم دارای پرونده فعال هستند که از این تعداد، حدود سه هزار نفر را نابینایان و کم‌بینایان تشکیل می‌دهند.
وی با اشاره به ضرورت ارتقای ارتباط مؤثر میان کارکنان و جامعه هدف افزود: مهارت ارتباط مؤثر یکی از پایه‌های اصلی موفقیت در بهزیستی است و کارکنان باید با روحیه همدلی و تعامل مستمر در خدمت گروه‌های هدف باشند.
بهبود وضعیت تردد نابینایان در دستور کار شهرداری قم است
محمد رمضانی سرپرست معاونت شهرسازی و معماری شهرداری قم در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار پردیسان آنلاین از اجرای تمهیدات ویژه برای نابینایان در طراحی‌های شهری خبر داد.
رمضانی با اشاره به پیگیری‌های صورت‌گرفته در این زمینه اظهار داشت: شهرداری قم چندین سال است که موضوع بهبود وضعیت تردد نابینایان و اجرای تمهیدات لازم را در دستور کار خود قرار داده و این موارد در تمام طراحی‌های اداره کل طراحی، پیاده‌روها و سایر پروژه‌های اجرایی رعایت می‌شود.
وی چالش اصلی در این زمینه را همکاری ادارات دانست و افزود: اگرچه سال‌هاست به ادارات ابلاغ شده که باید تمهیدات دسترسی نابینایان را فراهم کنند، اما به نظر می‌رسد برای محقق‌شدن این امر، عزم جدی‌تری نیاز است تا نابینایان بتوانند بدون مشکل در سطح شهر تردد و به ادارات مراجعه کنند.
سرپرست معاونت شهرسازی و معماری شهرداری قم در پایان بر ضرورت تحقق این امر برای تسهیل تردد نابینایان در شهر تأکید کرد.
انقلاب شهری در قم؛ اولویت با معلولان و نابینایان/معاون شهرداری قم: طراحی شهری باید کرامت‌محور باشد
معاون فنی و عمرانی شهرداری قم با اشاره به اجرای گسترده پروژه‌های مناسب‌سازی برای نابینایان و معلولان، رویکرد مدیریت شهری را گذار از پروژه‌های صرفاً عمرانی به سمت «شهرسازی انسان‌محور و فراگیر» عنوان کرد.
عباس حلوایی‌زاده در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار داشت: در سال‌های اخیر، شهرداری قم با رویکرد عدالت فضایی و توجه به حقوق همه شهروندان، اقدامات مؤثری برای ارتقای کیفیت دسترس‌پذیری فضاهای شهری به‌ویژه برای نابینایان و روشندلان انجام داده است. هرچند هنوز تا نقطه مطلوب فاصله داریم، اما در بسیاری از معابر اصلی، فضاهای عمومی و ساختمان‌های اداری شهرداری، مناسب‌سازی‌ها در حال اجرا یا تکمیل است.
اقدامات شاخص مناسب‌سازی در قم
وی به مجموعه‌ای از پروژه‌های اجراشده اشاره کرد و افزود: از جمله این اقدامات می‌توان به نصب و توسعه نوارهای مسیرنما (بافت‌دار) در معابر اصلی مانند خیابان ارم، بلوار پیامبر اعظم(ص) و محدوده اطراف حرم مطهر، اجرای گذرگاه‌های عرضی مناسب‌سازی‌شده در تقاطع‌های پرتردد، و اصلاح رمپ‌های ورودی معابر، حذف موانع فیزیکی و تنظیم شیب‌های استاندارد اشاره کرد.
حلوایی‌زاده از همکاری و عضویت در «کمیته ایستگاه‌های سبز اتوبوس» خبر داد و گفت: هدف از این پروژه که در کل سطح شهر در حال طراحی و اجراست، طراحی و اجرای ایستگاه‌هایی متناسب با نیازهای نابینایان، معلولان و کلیه شهروندان است و تمام شاخص‌های لازم جهت رعایت حال این عزیزان در نظر گرفته شده است.
مناسب‌سازی ساختمان‌های شهرداری و بهره‌گیری از مشاور تخصصی
معاون شهرداری قم از مناسب‌سازی ساختمان‌های متعلق به شهرداری شامل ورودی‌ها، سرویس‌های بهداشتی، رمپ‌ها و آسانسورها خبر داد و تصریح کرد: این موارد هم‌اکنون در حال برنامه‌ریزی و اصلاح هستند.
وی افزود: مناسب‌سازی و اصلاح سطح بوستان‌ها نیز از دیگر برنامه‌های در دست اجراست.
حلوایی‌زاده به یک اقدام نوآورانه نیز اشاره و عنوان کرد: به‌کارگیری یکی از اعضای انجمن معلولان به‌عنوان مشاور تخصصی شهرداری در پروژه‌های شهری، به‌منظور بهره‌گیری از تجربه زیسته افراد دارای معلولیت در تصمیم‌گیری‌ها و طراحی‌ها صورت گرفته است.
وی همکاری مستمر با انجمن‌های تخصصی نابینایان جهت بازبینی میدانی و بهبود طرح‌های در حال اجرا و نیز شرکت فعال در کمیته‌های ستاد مناسب‌سازی استان قم را از دیگر اقدامات هم‌افزا دانست.
تعهد به تداوم و گسترش پروژه‌ها با بودجه‌های قابل توجه
معاون فنی و عمرانی شهرداری قم با بیان اینکه در افق آینده، شهرداری قم به دنبال تکمیل شبکه پیوسته مسیرهای ویژه نابینایان در سطح شهر و گسترش آن به مناطق جدید است تاکید کرد: در تمامی پروژه‌های عمرانی و خدماتی آینده، رعایت الزامات طراحی فراگیر و مناسب‌سازی محیطی به‌عنوان شرط اصلی اجرا و تأیید طرح‌ها لحاظ خواهد شد.
وی از پیش‌بینی بودجه‌های قابل توجهی در ساختار مالی شهرداری برای توسعه و استمرار این اقدامات خبر داد و اظهار داشت: مسیر مناسب‌سازی در قم به‌صورت یک پروژه گسترده و مستمر ادامه دارد و ان‌شاءالله متناسب با اعتبارات و ظرفیت‌های سالانه توسعه خواهد یافت.
شهر برای همه؛ مناسب‌سازی یک حق است
حلوایی‌زاده در پایان با بیان شعار محوری این پروژه‌ها گفت: ما باور داریم شهری که برای نابینایان و افراد دارای محدودیت طراحی شود، در واقع شهری برای همه است.
وی تاکید کرد: از نگاه ما، مناسب‌سازی لطف یا امتیاز نیست؛ بلکه بخشی از حقوق طبیعی هر شهروند است. ما این پروژه‌ها را با این باور پیش می‌بریم که هر یک از ما یا اعضای خانواده‌مان ممکن است روزی در اثر افزایش سن یا حادثه‌ای دچار محدودیت جسمی شویم. بنابراین طراحی شهری باید چنان باشد که همه بتوانند در آن به‌آسانی و با کرامت زندگی کنند. ما بر هیچ‌کس منتی نداریم؛ بلکه انجام این وظیفه را گامی در جهت انسان‌محور شدن شهر می‌دانیم.
