به گزارش پردیسان آنلاین از تهران، تهران در سال‌های اخیر شاهد پدیده نوظهور و نگران‌کننده افزایش چشمگیر حضور حیوانات وحشی و نیمه‌وحشی در مناطق شهری بوده، این روند که حاصل ترکیبی از عوامل زیست‌محیطی و انسانی است، به‌تدریج به یکی از چالش‌های مهم مدیریت شهری و سلامت عمومی تبدیل شده است.
تخریب زیستگاه‌های طبیعی، ضعف در مدیریت پسماند و تغذیه غیرمسئولانه حیوانات توسط برخی شهروندان، زمینه‌ساز مهاجرت گونه‌هایی همچون روباه، شغال، گراز و پرندگان شکاری به قلب شهر شده‌اند، این تغییر در الگوی زیستی نه‌تنها تعادل اکولوژیکی را برهم زده، بلکه پیامدهایی در حوزه ایمنی، بهداشت و تعامل انسان و طبیعت به همراه داشته است.
این افزایش چشمگیر حضور حیوانات وحشی در مناطق شهری حاصل ترکیبی از عوامل اقلیمی، زیست‌محیطی و مدیریتی است؛ خشکسالی‌های مکرر، تخریب زیستگاه‌های طبیعی در حاشیه شهر، تبدیل باغ‌ها به مجتمع‌های مسکونی و نبود مدیریت مؤثر پسماند، حیواناتی همچون روباه و شغال را به سمت مناطق مسکونی سوق داده است.
همچنین تغذیه غیرمسئولانه این گونه‌ها توسط شهروندان نیز موجب شده است ترس طبیعی آن‌ها از انسان کاهش و حضورشان در ساعات روز افزایش پیدا کند؛ همزمان با نزدیک شدن به فصل سرما و کاهش منابع غذایی در دسترس نزدیک شدن این حیوانات به شهرها افزایش پیدا خواهد کرد.
شهروندان مسئولیت مهمی بر عهده دارند
محمد کرمی، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش استان تهران به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: این روند نه‌تنها تعادل اکولوژیک شهر را برهم می‌زند، بلکه سلامت عمومی را نیز تهدید می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: غذادهی به حیوانات وحشی موجب افزایش زاد و ولد، کاهش مکانیسم‌های دفاعی طبیعی و گسترش بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان می‌شود؛ بیماری‌های زئونوز که بیش از ۶۰ درصد آن‌ها خطرناک تلقی می‌شود و می‌تواند از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با حیوانات ناقل به انسان منتقل شود.
وی تاکید می‌کند: در این میان شهروندان نیز مسئولیت مهمی بر عهده دارند، پرهیز از غذادهی به حیوانات وحشی، اطلاع‌رسانی به نهادهای مسئول در صورت مشاهده موارد آسیب‌رسان و رعایت اصول تفکیک و دفع صحیح زباله‌های خانگی، می‌تواند نقش مؤثری در کنترل این بحران ایفا کند.
رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش استان تهران اضافه می‌کند: نگهداری حیوانات وحشی در منازل اقدامی غیرقانونی و خطرناک است که باید با آگاهی عمومی و نظارت قانونی مهار شود.
داریوش زارع، کارشناس حیات‌وحش نیز به خبرنگار پردیسان آنلاین عنوان می‌کند: در چنین شرایطی، مدیریت شهری باید با رویکردی چندلایه وارد عمل شود؛ نخست، اصلاح و تقویت نظام مدیریت پسماند شهری ضروری است و دسترسی آسان حیوانات به زباله‌های غذایی باید با تخلیه منظم مخازن، آموزش پیمانکاران و نظارت دقیق بر عملکرد مناطق شهری محدود شود.
وی تاکید می‌کند: حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی باقی‌مانده در حاشیه شهر باید در دستور کار قرار گیرد، چراکه توسعه شهری بدون ملاحظات زیست‌محیطی، زیستگاه‌های حیاتی را نابود می‌کند و گونه‌های وحشی را به مهاجرت اجباری واداشته است.
کارشناس حیات‌وحش تاکید عنوان می‌کند: شهرداری باید با همکاری سازمان محیط زیست از ایجاد و توسعه مراکز نگهداری غیرقانونی حیوانات وحشی جلوگیری و با تولید محتوای آموزشی در رسانه‌ها و فضای مجازی، شهروندان را نسبت به خطرات تغذیه حیوانات وحشی، بیماری‌های مشترک و اصول همزیستی پایدار آگاه کند.
زارع تصریح می‌کند: تهران در آستانه یک چالش زیست‌محیطی شهری قرار دارد که اگر به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند به تهدیدی برای سلامت عمومی، امنیت شهری و پایداری اکولوژیک تبدیل شود.
وی ادامه می‌دهد: تنها با هم‌افزایی میان مدیریت شهری، سازمان محیط زیست و مشارکت فعال شهروندان، می‌توان این روند را کنترل و به سمت همزیستی مسئولانه با طبیعت حرکت کرد؛ آینده زیست‌پذیر تهران در گرو تصمیمات علمی، سیاست‌گذاری هوشمند و رفتارهای آگاهانه است.
تجربه شهرهای بزرگ جهان
در رویارویی با افزایش ورود حیوانات وحشی به مناطق شهری، بسیاری از شهرهای بزرگ جهان رویکردی علمی، پیشگیرانه و همزیستی‌محور را در پیش گرفته‌اند، برخلاف واکنش‌های احساسی، این شهرها تلاش کرده‌اند با طراحی شهری هوشمند، حفاظت از زیستگاه‌ها و آموزش عمومی، تعادل میان زندگی انسانی و حیات‌وحش را حفظ کنند.
یکی از مؤثرترین اقدامات در کانادا، هلند، آمریکا و استرالیا احداث پل‌ها و تونل‌های مخصوص عبور حیوانات بوده است، به نحوی که در پارک ملی بنف کانادا، بیش از ۴۴ پل و گذرگاه زیرزمینی برای عبور گونه‌هایی همچون گوزن، خرس و گرگ ساخته شده که به کاهش ۸۰ درصدی تصادفات جاده‌ای با حیوانات منجر شده است.
هلند نیز با ساخت بیش از ۶۰۰ پل و تونل حیات‌وحش از جمله پل اکوداکت، توانسته است بزرگ‌ترین زیرساخت عبور حیوانات در جهان را ایجاد کند.
همچنین در شهرهای ساحلی از جمله فلوریدا، برای محافظت از لاک‌پشت‌های دریایی که در شب به نور ماه برای یافتن مسیر خود وابسته‌اند، چراغ‌های خیابانی با نور قرمز جایگزین شده‌اند که این اقدام موجب شده است نرخ بقای نوزادان لاک‌پشت تا ۷۰ درصد افزایش پیدا کند، بدون آنکه ایمنی رانندگان به خطر بیفتد.
حتی در لندن، کمپین «بزرگراه» بیش از ۱۰ هزار مسیر کوچک در دیوارها و فنس‌ها ایجاد کرده است تا خارپشت‌ها بتوانند آزادانه در محیط شهری جابه‌جا شوند، توکیو نیز مسیرهایی ویژه برای سنجاب‌ها و روباه‌ها طراحی کرده است که پارک‌های شهری را به جنگل‌های حاشیه‌ای متصل می‌کند.
در آلمان و سوئد، تونل‌های زیرزمینی برای عبور قورباغه‌ها در فصل مهاجرت ساخته شده است، در تهران نیز پارک‌های زیستگاهی برای حیوانات وجود دارد و به همین دلیل باید آن‌ها را به منطقه‌ای دورتر از شهر منتقل کرد.
این اقدامات نشان می‌دهد که شهرها به جای حذف یا طرد حیات‌وحش به دنبال همزیستی پایدار با آن هستند، اما طراحی شهری باید به نحوی باشد که نه‌تنها مانع ورود ناخواسته حیوانات به مناطق پرخطر شود، همچنین مسیرهای امنی برای عبور و بازگشت آن‌ها به زیستگاه‌های طبیعی را فراهم کند.
برای تهران، الگوبرداری بعضی از این تجربیات جهانی می‌تواند راهگشا باشد، احداث گذرگاه‌های حیات‌وحش در حاشیه شهر، اصلاح نورپردازی در مناطق حساس، ایجاد مسیرهای عبور از پارک‌ها و فنس‌ها به محل اصلی زندگی و آموزش عمومی درباره رفتار صحیح با گونه‌های وحشی، می‌تواند به کاهش تنش میان انسان و طبیعت در فضای شهری کمک کند.
به گزارش پردیسان آنلاین، شهر پایدار شهری است که نه‌تنها برای انسان‌ها، بلکه برای همه گونه‌های زیستی قابل زیست باشد، همزیستی مسئولانه با حیات‌وحش نه تنها تهدید، بلکه فرصتی برای بازتعریف رابطه انسان با طبیعت در عصر شهرنشینی است.
این همزیستی باید با رعایت قوانین حاکم میان شهر و طبیعت انجام شود تا هم از وارد آمدن خسارت به شهروندان جلوگیری و هم طبیعت به عنوان بستر شکل‌گیری شهر حفظ شود، در این راستا شناخت دقیق مؤلفه‌های حاکم بر شهر و طبیعت، فرهنگ‌سازی و آموزش به شهروندان اهمیت زیادی دارد.
