شکوفایی فرزند در سایه پژواک کلام والدین

به گزارش پردیسان آنلاین، رفتار والدین نه‌تنها الگوی رفتاری فرزندان را شکل می‌دهد، بلکه به طور مستقیم بر ساختار روانی و احساسی آن‌ها تأثیر می‌گذارد و کودکانی که در محیطی سرشار از احترام، امنیت روانی و پذیرش رشد می‌کنند، به‌مراتب بیشتر تمایل دارند خود را ابراز کنند، اشتباه کنند و از آن بیاموزند و این فضا به آن‌ها اجازه می‌دهد تا بدون ترس از طرد شدن یا سرزنش، مسیرهای تازه‌ای را تجربه کنند و به تدریج اعتماد به نفس و خلاقیت خود را شکوفا سازند.

کلمات والدین مانند آینه‌ای هستند که کودک تصویر خود را در آن می‌بیند و اگر این آینه با واژه‌هایی همچون «تو توانایی انجامش رو داری»، «بهت افتخار می‌کنم» یا «اشتباه کردن بخشی از یادگیری است» تزیین شده باشد، کودک احساس ارزشمندی و توانمندی را در خود نهادینه می‌کند، اما اگر این آینه با عباراتی چون «همیشه خراب می‌کنی»، «از پسش برنمیای» یا «بچه‌های دیگه بهتر از تو هستند» پر شده باشد، تصویر ذهنی کودک از خودش مخدوش می‌شود و اعتماد به نفس او آسیب می‌بیند.

خلاقیت در کودکان زمانی شکوفا می‌شود که احساس کنند می‌توانند آزادانه فکر کنند، سؤال بپرسند و ایده‌های خود را بدون ترس از تمسخر یا قضاوت بیان کنند و والدینی که به جای اصلاح فوری یا رد کردن ایده‌ها، با کنجکاوی و احترام به تخیل کودک گوش می‌دهند، در واقع در حال پرورش ذهنی آزاد، جسور و نوآور هستند و این فضا نه‌تنها خلاقیت را تقویت می‌کند، بلکه به کودک یاد می‌دهد که تفکر مستقل و متفاوت، ارزشمند است.

تشویق کودک به بیان رؤیاها، داستان‌ها و ایده‌های عجیب، نه‌تنها تخیل او را تقویت می‌کند، بلکه به او یاد می‌دهد که فکر کردن خارج از چارچوب، نشانه‌ای از هوش و جسارت است و استفاده از عبارت‌های مثبت، می‌تواند کودک را به ادامه مسیر خلاقانه‌اش ترغیب کند و این نوع کلام، به‌جای محدود کردن، به کودک بال پرواز می‌دهد.

کودکان زمین‌های حاصل‌خیزی هستند که کلام والدین، بذرهایی در آن می‌کارد / ‏‬تربیت مؤثر نیازمند آگاهی از قدرت کلمات است

زهره سادات کاظمی، روانشناس و مشاور تربیتی با بیان اینکه کودکان همچون زمین‌های حاصل‌خیزی هستند که کلام والدین، بذرهایی در آن می‌کارد، به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: هر واژه‌ای که با محبت، احترام و تشویق همراه باشد، می‌تواند ریشه‌های اعتماد به نفس را در ذهن کودک تقویت کند، اما در مقابل، کلمات سرزنش‌آمیز یا تحقیر کننده، مانند آفتی است که رشد این بذرها را متوقف می‌کند.

وی با بیان اینکه رفتارهای روزمره والدین حتی بدون کلام، پیام‌هایی قدرتمند به فرزندان منتقل می‌کند، می‌افزاید: نگاه‌های تأییدآمیز، لبخندهای حمایتی یا حتی سکوت‌های معنادار، می‌تواند احساس ارزشمندی را در کودک تثبیت کند و این تأثیرات نامرئی، در بلندمدت نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری شخصیت و عزت نفس کودک دارند.

روانشناس و مشاور تربیتی با اشاره به این والدینی که در لحظات خشم یا ناامیدی، بدون تأمل سخن می‌گویند، ممکن است ناخواسته پایه‌های روانی فرزند خود را متزلزل کنند، تصریح می‌کند: تربیت مؤثر نیازمند آگاهی از قدرت کلمات است، چراکه هر جمله می‌تواند یا پلی برای رشد یا دیواری برای محدودیت باشد.

پیامدهای منفی تمسخر و قضاوت درباره ایده‌ها و احساسات کودک / ‏‬ تمرکز بر اشتباهات کودکان مانع از شکوفایی آنها می‌شود

کاظمی با بیان اینکه خلاقیت و تخیل کودک، نه‌تنها بخشی از بازی‌های کودکانه است، بلکه زمینه‌ساز نوآوری‌های آینده به شمار می‌رود، ادامه می‌دهد: والدینی که به جای سرکوب رؤیاهای کودک، با او هم‌داستان می‌شوند، در واقع در حال پرورش ذهنی هستند که روزی می‌تواند مسائل پیچیده را حل کند یا جهان را تغییر دهد.

وی با بیان اینکه تمسخر یا قضاوت زودهنگام درباره ایده‌ها و احساسات کودک، اعتماد به نفس او را کاهش می‌دهد و میل به یادگیری و کنجکاوی را نیز خاموش می‌کند، می‌گوید: کودکانی که بارها با واکنش‌های منفی مواجه می‌شوند، به‌تدریج از ابراز خود فاصله می‌گیرند و در دنیای درونی خود منزوی می‌شوند.

روانشناس و مشاور تربیتی با تاکید بر اینکه تمرکز بر اشتباهات کودکان مانع از شکوفایی آنها می‌شود، اضافه می‌کند: والدینی که با وسواس به دنبال خطاهای فرزند خود هستند، ناخواسته او را در چرخه‌ای از اضطراب و خودسانسوری قرار می‌دهند و این در حالی است که تمرکز بر نقاط قوت و تشویق تلاش‌ها، می‌تواند کودک را به سمت خلاقیت، استقلال و پیشرفت سوق دهد.

والدین به شکل نامرئی می‌توانند اعتماد به نفس را به فرزندان خود تزریق کنند

مهرداد دشتی، روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه بخش عمده‌ای از اعتماد به نفس فرزندان به پیام‌های کلامی و غیرکلامی والدین مربوط می‌شود، به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: در واقع اعتماد به نفس کودک می‌تواند تا حد زیادی تحت تاثیر کلام والدین، اطرافیان و معلمان قرار بگیرد.

وی با بیان اینکه والدین به شکل نامرئی می‌توانند اعتماد به نفس را به فرزندان خود تزریق کنند و به شکل نامرئی می‌توانند اعتماد به نفس را از آنها بگیرند، می‌افزاید: در صورتی که اعتماد به نفس در کودکان به شیوه‌ای صحیح تقویت و تغذیه نشود، کمبود اعتماد به نفس و ضعیف بودن آن در بزرگسالی می‌تواند منجر به بروز مشکلات بسیاری شود.

روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه والدین باید توجه ویژه‌ای به انتخاب کلمات و واژه‌ها در ارتباط با فرزندان داشته باشند و پیامدهای صحبت‌های خود را مورد توجه قرار دهند، تصریح می‌کند: بسیاری اوقات والدین صحبت‌هایی می‌کنند تا خشم خود را تخلیه کنند و احساس خود را نشان دهند و توجهی به پیامدهای کلمات و عبارت های مورد استفاده خود ندارند.

رویاپردازی و آرزوهای کودکان ناشی از خلاقیت است / ‏‬پیامدهای تضعیف اعتماد به نفس در کودکان

دشتی با بیان اینکه کلام افراد می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر اطرافیان آنها و به ویژه کودکان و افراد آسیب‌پذیرتر داشته باشد، ادامه می‌دهد: رویاپردازی و آرزوهای کودکان ناشی از خلاقیت آنها است و زمانی که کودکان از رویاهای خود صحبت می‌کنند، والدین می‌توانند با حمایت و مراقبت قوه تخیل آنها را تقویت کنند یا با استفاده از عبارت های نادرست، قوه تخیل آنها را مورد آسیب قرار دهند.

وی با بیان اینکه برخورد تمسخرآمیز و قضاوت‌گرانه با صحبت های کودکان، منجر به از بین رفتن خلاقیت و کنجکاوی و تمایل به آموختن در آنها می‌شود، می‌گوید: با چنین رفتارهایی، در نهایت نیز اعتماد به نفس کودک تحت تاثیر قرار می‌گیرد و پیامدهای این اتفاقات می‌تواند خود را در ضعف ارتباط‌گیری با دیگر افراد، ضعف در یادگیری و نداشتن پیشرفت تحصیلی نشان دهد.

روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه پیشرفت، استفاده صحیح از هوش و داشتن خلاقیت، نیازمند آگاهی از نحوه صحیح برخورد با کودکان است، اضافه می‌کند: به طور کلی، یکی از موضوعاتی که والدین باید به آن توجه ویژه داشته باشند، کلام آنها است و این در صورتی است که والدین به صورت وسواس‌گونه به پیدا کردن اشتباهات فرزند خود می‌پردازند و آنها را انعکاس می‌دهند و همین موضوع باعث کاهش اعتماد به نفس کودک می‌شود.

والدینی که با عباراتی منفی با کودک برخورد می‌کنند، ناخواسته چراغ خلاقیت او را خاموش می‌کنند و این نوع برخوردها نه‌تنها اعتماد به نفس را کاهش می‌دهند، بلکه میل به ابراز، تجربه و یادگیری را نیز محدود می‌سازند و کودکانی که بارها با واکنش‌های منفی مواجه می‌شوند، به‌تدریج از بیان خود فاصله می‌گیرند و در دنیای درونی خود منزوی می‌شوند.

اگر والدین به صورت دائم اشتباهات کودک را برجسته و با زبان انتقادی با او صحبت کنند، کودک به‌جای یادگیری از خطاها، دچار اضطراب، ترس از شکست و خودسانسوری می‌شود، در حالی که تمرکز بر تلاش، مسیر رشد را هموارتر می‌کند و اعتماد به نفس را تقویت می‌سازد و استفاده از عباراتی مانند «اشتباهات بخشی از مسیر موفقیت است» می‌تواند کودک را به سمت پذیرش خود و رشد پایدار سوق دهد.

گفت‌وگوی همدلانه با کودک، یعنی شنیدن بدون قضاوت، پاسخ دادن با احترام و تشویق به بیان احساسات که این نوع ارتباط، نه‌تنها اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد، بلکه به کودک یاد می‌دهد که افکار و احساسات او ارزشمند است و شنیده می‌شود و والدینی که به جای صدور حکم، با کودک وارد گفت‌وگو می‌شوند، در واقع در حال آموزش مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله و خودشناسی هستند.

والدین نقش مربیانی را ایفا می‌کنند که با رفتار و کلام خود، مسیر شکوفایی کودک را هموار یا دشوار می‌سازند و انتخاب آگاهانه واژه‌ها، واکنش‌های سنجیده و ایجاد فضای امن روانی، ابزارهایی است که می‌تواند کودک را به انسانی خلاق، بااعتماد به نفس و آماده برای مواجهه با جهان تبدیل کند و این مسئولیت، نیازمند آگاهی، تمرین و گاهی بازنگری در الگوهای رفتاری والدین است.

کودکان درون خود ظرفیت‌هایی دارند که تنها در تعامل با محیط و افراد مهم زندگی آنها فعال می‌شود و والدینی که با مهربانی، احترام و کنجکاوی با فرزند خود ارتباط برقرار می‌کنند، در واقع در حال رمزگشایی از استعدادهایی هستند که شاید در سکوت و ترس پنهان مانده است و نحوه برخورد با اشتباهات، نوع تشویق و حتی واکنش به ایده‌های غیرمنتظره کودک، می‌تواند تعیین کند که آیا این توانمندی‌ها شکوفا می‌شود یا در سایه تردید و ترس خاموش می‌ماند.