به گزارش پردیسان آنلاین، در دنیای امروز که پیشرفت‌های علمی و پزشکی به شکل چشمگیری گسترش یافته است، استفاده صحیح و منطقی از داروها به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نظام سلامت تبدیل شده است و باید توجه داشت که داروها نه‌تنها ابزار درمانی هستند، بلکه در صورت مصرف نادرست می‌توانند به تهدیدی جدی برای سلامت فردی و اجتماعی بدل شوند.
یکی از ارکان اصلی مصرف منطقی دارو، رعایت دز یا مقدار صحیح آن است و باید توجه داشت که مصرف بیش از حد دارو می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی شدید شود، در حالی که مصرف کمتر از حد مجاز نیز ممکن است اثربخشی درمان را کاهش دهد و زمینه‌ساز مقاومت میکروبی شود و این پدیده‌ای است که امروزه به یکی از چالش‌های جهانی در حوزه درمان‌های دارویی بدل شده است.
اهمیت رعایت طول دوره درمان نیز در کنار دز صحیح دارو، نقشی کلیدی در موفقیت درمان ایفا می‌کند و قطع زودهنگام مصرف دارو، به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، نه‌تنها باعث بازگشت علائم بیماری می‌شود، بلکه احتمال بروز مقاومت‌های دارویی را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد و این موضوعی است که سلامت عمومی را تهدید می‌کند.
در بسیاری از موارد، پاسخ ندادن مناسب بیمار به آنتی‌بیوتیک‌ها در بازه زمانی ۴۸ تا ۷۲ ساعت، نیازمند بازنگری در نوع داروی تجویزی است که این بازنگری می‌تواند شامل استفاده از داروهایی با طیف وسیع‌تر یا قوی‌تر باشد، اما در بعضی موارد نیز ممکن است نیاز به بررسی مجدد تشخیص اولیه وجود داشته باشد.
چه زمانی داروی آنتی‌بیوتیک را باید عوض کنیم؟ / صرورت توجه به مصرف دارو در دز مشخص و رعایت طول مناسب دروان
سید محمدرضا طباطبایی، داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین با بیان اینکه یکی از معیارهای استفاده منطقی از داروها، استفاده از دارو در دز یا با مقدار صحیح است، اظهار کرد: در صورتی که دارو بیشتر از دز صحیح مصرف شود، می‌تواند خطر عوارض جانبی داروها را افزایش دهد و در صورتی که در دز کمتری مصرف شود، می‌تواند خطر مقاومت میکروبی را افزایش دهد.
وی با بیان اینکه زمانی که دارو در دز کمتری از مقدار صحیح مصرف شود، عفونت و بیماری به خوبی درمان نخواهد شد و بیمار با شکست درمان مواجه می‌شود، افزود: طول درمان مناسب نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و به طور معمول در بسیاری از عفونت‌های باکتریال، در صورتی که بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت بیمار به آنتی‌بیوتیک جواب ندهد، آنتی‌بیوتیک مورد استفاده باید با آنتی‌بیوتیک دیگری جایگزین شود.
داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه به طور معمول، جایگزین آنتی‌بیوتیک مورد استفاده قوی‌تر یا با طیف وسیع‌تری خواهد بود، تصریح کرد: گاهی اوقات نیز در چنین شرایطی پزشک باید به دنبال تشخیص‌های دیگری باشد، چراکه یکی از علل پاسخ ندادن آنتی‌بیوتیک ممکن است تشخیص‌های دیگر باشد.
در صورتی که دارو را بیشتر از زمان تشخیص پزشک مصرف کنیم چه می‌شود؟ / قطع دارو بدون مشورت پزشک خطر مقاومت میکروبی را افزایش می‌دهد
طباطبایی با بیان اینکه توجه به طول دوره درمان مناسب و پیگیری مستمر بیمار برای درمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، ادامه داد: در صورتی که بیمار دارو را در مدت زمان بیشتری از مدت زمان مشخص شده توسط پزشک مصرف کند، خطر عوارض جانبی افزایش پیدا می‌کند و مصرف کمتر داروهای آنتی‌بیوتیک از زمان مشخص شده، می‌تواند افزایش خطر مقاومت میکروبی را به همراه داشته باشد.
وی با بیان اینکه رعایت نکردن میزان دز مصرف دارو و مدت زمان مشخص شده به عنوان طول درمان، باعث می‌شود که درمان عفونت با شکست مواجه شود، گفت: بسیاری اوقات دیده می‌شود بیمار پس از بهبود نسبی علائم، به صورت خودسرانه مصرف آنتی‌بیوتیک را قطع می‌کند که این موضوع خطر مقاومت میکروبی را افزایش می‌دهد.
داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه مسکن‌ها از جمله دیگر گروه داروهایی است که در کنار آنتی‌بیوتیک‌ها، برخی افراد آنها را به صورت خودسرانه مصرف می‌کنند، اضافه کرد: مصرف داروهای ضدالتهاب استروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک، به صورت غیرمنطقی بسیار زیاد است و در حوزه مصرف منطقی داروها، باید به این داروها نیز توجه داشته باشیم.
رفتارهای خودسرانه بیماران در مصرف دارو، از جمله قطع مصرف پس از بهبود نسبی یا استفاده از داروهای مسکن و ضدالتهاب بدون تجویز پزشک، از جمله عواملی است که مصرف غیرمنطقی دارو را تشدید می‌کنند و این رفتارها نه‌تنها اثربخشی درمان را کاهش می‌دهند، بلکه می‌توانند منجر به بروز آسیب‌های جدی و غیرقابل جبران شوند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک نیز از جمله داروهایی هستند که مصرف بی‌رویه و غیرمنطقی آنها در جامعه رایج شده است و این داروها در کنار آنتی‌بیوتیک‌ها نیازمند نظارت دقیق و آگاهی‌بخشی عمومی هستند تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.
به طور کلی، مصرف منطقی داروها نیازمند همکاری همه‌جانبه میان پزشکان، داروسازان، بیماران و نهادهای سلامت است و آموزش عمومی، نظارت تخصصی و فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف دارو می‌تواند گامی مؤثر در جهت ارتقای سلامت جامعه و کاهش مخاطرات ناشی از مصرف نادرست داروها باشد.
