به گزارش پردیسان آنلاین، در دنیای امروز، یکی از چالش‌های شهروندان آلودگی صوتی است؛ این پدیده، که به‌طور معمول در سایه مشکلاتی مانند آلودگی هوا و ترافیک قرار می‌گیرد، به‌تدریج به یکی از معضلات جدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است.
سازمان بهداشت جهانی حد استاندارد شدت صدا در محیط زندگی را ۵۵ دسی‌بل در روز و ۴۰ دسی‌بل در شب اعلام کرده است، اما بررسی‌ها در بسیاری از کلان‌شهرهای جهان نشان می‌دهد که میزان آلودگی صوتی به‌مراتب از این استاندارد فراتر می‌رود و صدای ممتد خودروها، بوق‌های بی‌وقفه رانندگان، آژیرهای آمبولانس و ماشین‌های امدادی، صدای هواپیماها و قطارهای شهری، عملیات ساختمانی و حتی تجمعات انسانی از مهم‌ترین منابع تولیدکننده این نوع آلودگی هستند.
تأثیرات آلودگی صوتی تنها به آزار لحظه‌ای یا مزاحمت کوتاه‌مدت محدود نمی‌شود و تحقیقات علمی گسترده‌ای نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض صداهای بلند، پیامدهای جسمی جدی به همراه دارد که از جمله این آثار می‌توان به افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، اختلال در ترشح هورمون‌های استرس‌زا، تضعیف سیستم ایمنی بدن و در نهایت بالا رفتن خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی و عروقی اشاره کرد؛ افزون بر آن، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض صداهایی بالاتر از ۸۵ دسی‌بل، آسیب جبران‌ناپذیری به سیستم شنوایی وارد کرده و در مواردی منجر به کاهش دائمی قدرت شنوایی می‌شود.
از منظر روان‌شناسی نیز، آلودگی صوتی اثرات عمیقی بر زندگی شهروندان دارد و خواب یکی از اولین قربانیان سر و صدای مداوم در شهرها است، بی‌خوابی، کابوس، اختلال در چرخه استراحت شبانه و کاهش کیفیت خواب به‌طور مستقیم با سطح آلودگی صوتی مرتبط هستند.
پیامدهای اجتماعی آلودگی صوتی کمتر از آثار فردی آن نیست و در شهری که سطح صدا بالا است، روابط اجتماعی تحت تأثیر قرار می‌گیرند و شهروندان فرصت و حوصله گفت‌وگو و تعامل سازنده را از دست می‌دهند و کیفیت زندگی جمعی کاهش می‌یابد؛ از سوی دیگر، فضاهای عمومی همچون پارک‌ها، میادین و پیاده‌راه‌ها که باید محل آرامش، گفت‌وگو و هم‌زیستی باشند، به دلیل سر و صدای مداوم کارایی خود را از دست می‌دهند که این امر به مرور سرمایه اجتماعی و حس تعلق به شهر را تضعیف می‌کند و جامعه‌ای پراسترس، بی‌قرار و پرخاشگر به‌وجود می‌آورد.
کلان‌شهرهای ایران از جمله تهران، مشهد، اصفهان و شیراز نیز طی سال‌های اخیر با بحران جدی آلودگی صوتی دست به گریبان بوده‌اند و رشد بی‌رویه خودروها، نبود فرهنگ صحیح استفاده از بوق، فعالیت شبانه‌روزی کارگاه‌های ساختمانی و استقرار صنایع در حاشیه یا حتی درون بافت شهری، همگی دست به دست هم داده‌اند تا آلودگی صوتی به یکی از دغدغه‌های جدی شهرنشینان تبدیل شود.
استانداردهای آلودگی صوتی در ایران بسیار قدیمی است / پایش آلودگی صوتی در اصفهان
جمشید لقایی، مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان با اشاره به اهمیت پرداختن به موضوع آلودگی صوتی در شهرها به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: به طور کلی در شهرها دو منبع اصلی آلودگی صوتی وجود دارد؛ نخست وسایل نقلیه موتوری که به صورت مداوم در حال حرکت هستند و در طول مسیر حرکت خود آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند و دوم فعالیت‌های ساختمانی که ماهیتی نقطه‌ای دارند و در محدوده کارگاه ساختمانی با ابزارها و ماشین‌آلات مختلف سر و صدا ایجاد می‌کنند.
وی با اشاره به تفاوت این دو منبع ادامه می‌دهد: وسایل نقلیه موتوری به دلیل حرکت مستمر، منبعی دائم برای تولید صدا در شهر محسوب می‌شوند، در حالی که فعالیت‌های ساختمانی تنها در همان محدوده خاص کارگاه ایجاد مزاحمت صوتی می‌کنند، البته عوامل دیگری همچون عوامل طبیعی نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند، اما در ادبیات علمی مرتبط با آلودگی صوتی، این دو منبع به‌عنوان منابع اصلی شناخته می‌شوند.
لقایی با بیان اینکه اطلاعات دقیق و ثبت‌شده‌ای از وضعیت آلودگی صوتی در شهرهای ایران به‌ویژه اصفهان وجود ندارد، خاطرنشان می‌کند: به‌دلیل نبود داده‌های جامع، نمی‌توان جایگاه اصفهان یا ایران را در مقایسه با سایر شهرها و کشورها به روشنی بیان کرد و بر خلاف آلودگی هوا که به صورت روتین در بسیاری از نقاط جهان سنجش می‌شود، آلودگی صوتی کمتر مورد پایش مداوم قرار می‌گیرد و به همین دلیل آمار مقایسه‌ای چندانی در دسترس نیست.
وی با اشاره به اقدامات شهرداری اصفهان در زمینه پایش آلودگی صوتی می‌گوید: از سال ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ که ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در اصفهان نصب شدند، تعدادی از آن‌ها به سنسورهای سنجش آلودگی صوتی مجهز بود و سال جاری نیز چهار سنسور جدید برای سنجش آلودگی صوتی اضافه شده است که به‌زودی اطلاعات آن‌ها در سامانه پایش کیفیت هوا منتشر خواهد شد، به این ترتیب، تعداد ایستگاه‌های سنجش به هشت یا ۹ نقطه در سطح شهر می‌رسد که شامل پنج ایستگاه قدیمی و چهار ایستگاه جدید است.
مدیرکل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان با ابراز نگرانی از وضعیت استانداردها در ایران تصریح می‌کند: در ایران استانداردهای مرتبط با آلودگی صوتی بسیار قدیمی است، به‌ویژه در حوزه موتورسیکلت‌ها و به عنوان مثال، همچنان موتورسیکلت‌های مدل سی‌جی ۱۲۵ تولید می‌شوند که آلودگی صوتی بالایی دارند، در حالی که در بسیاری از کشورهای دنیا تولید چنین مدل‌هایی سال‌هاست متوقف شده و اجازه تولید ندارند.
وی ادامه می‌دهد: این موتورسیکلت‌ها علاوه بر آلودگی صوتی، آلاینده‌های هوا نیز تولید می‌کنند و دلیل ادامه تولید آن‌ها در ایران بیشتر به مسائل اقتصادی بازمی‌گردد، زیرا این موتورها برای فعالیت‌های کاری و حمل‌ونقل ارزان مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما این موضوع پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی گسترده‌ای دارد.
لقایی با اشاره به تجربه مشترک بسیاری از شهروندان می‌گوید: همه ما بارها در خانه‌های خود در حال استراحت یا آرامش بوده‌ایم که با عبور یک موتورسیکلت پُرصدا در کوچه، آسایشمان مختل شده است و این موضوع نشان‌دهنده شدت آلودگی صوتی ناشی از موتورسیکلت‌ها است که به‌ویژه در ساعات عصر و شب تأثیر منفی زیادی بر آرامش شهروندان می‌گذارد.
وی تأکید می‌کند: برای دستیابی به شهرهای آرام‌تر و سالم‌تر لازم است استانداردهای تولید خودرو و موتورسیکلت به‌روز شود و همسو با استانداردهای جهانی ارتقا یابد، زیرا بدون بازنگری در این حوزه، وضعیت آلودگی صوتی در شهرهای ایران بهبود نخواهد یافت که امیدواریم با اقدامات جدید در زمینه پایش و سیاست‌گذاری، گام‌های مؤثری در راستای کاهش آلودگی صوتی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان برداشته شود.
فناوری‌های نو در طراحی ساختمان‌ها و معابر شهری می‌تواند به کاهش آلودگی صوتی کمک کند
شراره محمودی، کارشناس ارشد محیط زیست به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر با صنعتی شدن شهرها، تراکم جمعیت و افزایش عملیات‌های ساختمانی موجب بروز ابعاد گسترده‌ای از صدا و ناراحتی‌های جسمانی و روحی ساکنان کلان‌شهرها شده است؛ با توجه به اثرات آلودگی صوتی و بروز مشکلات جدی سلامتی و افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی لازم است که افراد جامعه نسبت به این اثرات و راه‌های کاهش آن مطلع باشند.
وی می‌افزاید: در حال حاضر در اصفهان با توجه به راه‌اندازی ۵ ایستگاه سنجش صوت و برنامه جهت توسعه چهار ایستگاه دیگر (در مجموع ۹ ایستگاه) و ارائه گزارش‌های سالانه از وضعیت صوت توسط مرکز پایش کیفیت هوا سبب شده است که مردم شناختی تازه از وضعیت صوت داشته باشند و با افزایش اطلاع‌رسانی‌ها از طرق مختلف از جمله تبلیغات در رسانه‌ها و پوستر و بروشور آگاهی مردم افزایش پیدا کرد.
کارشناس ارشد محیط زیست عنوان می‌کند: با توجه به توسعه شهرهای و افزایش تراکم جمعیت و صنعتی شدن شهرها اگر قوانین و مصوبات به درستی و سختگیرانه اجرا نشود و از تکنولوژی در جهت بهبود روند و کاهش صوت در منبع تولید و مسیر انتشار استفاده نکنیم وضعیت آلودگی صوتی آینده خوبی نخواهد داشت، بنابراین مسئولان باید عزم جدی در جهت رفع معضل آلودگی صوتی این روزهای کلان‌شهرها داشته باشند.
محمودی با بیان اینکه سنجش آلودگی صوتی با استفاده از دستگاه‌های سنجش صوت که در نقاط خاص از جمله مکان‌های پرتردد، مکان‌های نزدیک به مناطق مسکونی و بیمارستان‌ها نصب می‌شود، به‌صورت لحظه‌ای انجام می‌گیرد، ادامه می‌دهد: در مصوبه شورای عالی محیط زیست و ماده ۲ اجرایی نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی مصوب هیئت وزیران سال ۱۳۷۸ قانونی تعریف شده است که حدود مجاز صدا در هوای آزاد تصویب و به اجرا گذاشته شده است؛ بر اساس این مصوبات دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها، سازمان محیط زیست موظف به اجرای قوانین مربوط در این مصوبه شده‌اند.
وی با اشاره به اقدامات مؤثر برای کاهش آلودگی صوتی بیان می‌کند: کاهش و کنترل صدای منبع تولیدکننده صوت، کاهش و کنترل صدا در مسیر انتشار، کاهش و کنترل صدا در محل دریافت صوت با استفاده از دیوارهای صوتی، استفاده از پوشش گیاهی، عایق‌بندی ساختمان‌ها و استفاده از شیشه‌های دوجداره در ساختمان‌های مجاور مکان‌های پرتردد از جمله اقداماتی است که می‌توان در راستای کاهش آلودگی صوتی به‌کار گرفت.
کارشناس ارشد محیط زیست با اشاره به نقش فناوری‌های نو در راستای کاهش آلودگی صوتی خاطرنشان می‌کند: فناوری‌های نو در طراحی ساختمان‌ها و معابر شهری می‌تواند به کاهش آلودگی صوتی کمک کند؛ استفاده از حمل‌ونقل توسعه‌یافته نظیر مترو می‌تواند سفر با خودروی شخصی را که یکی از مولدهای تولید صدا است، کاهش دهد و منجر به کاهش آلودگی صوتی شود، همچنین استفاده از فناوری‌های نو در تولید خودروهای به‌روز از جمله خودرو برقی و جایگزینی با خودروهای پرسروصدای موجود از راهکارهای مؤثر به‌منظور کنترل و کاهش آلودگی صوتی در سطح شهر است.
هزینه ایجاد دیوارهای صوتی میلیاردی است و برای استفاده از دیوارهای صوت در نقاطی از شهر اصفهان، باید ارزیابی اقتصادی انجام شود
محمودی اظهار می‌کند: آلودگی صدا با آلودگی هوا متفاوت است و هر چه از منبع صدا دور شویم، میزان آلودگی صوتی کاهش پیدا می‌کند، بنابراین نمی‌توان بر اساس نتایج ایستگاه‌ها اعلام کرد در حال حاضر کدام منطقه شهر از این نظر آلوده‌تر است.
وی اضافه می‌کند: به‌طور کلی مناطق مجاور بزرگراه‌ها و محدوده‌های نزدیک بازار که تردد موتورسیکلت‌ها در آن زیاد است، از جمله نقاط آلوده‌تر به لحاظ آلودگی صوتی به‌شمار می‌رود.
کارشناس ارشد محیط زیست خاطرنشان می‌کند: در اصفهان، از دو نقطه شامل پل شیخ‌صدوق و پل غدیر، در رابطه با آلودگی صوتی شکایات مردمی داشته‌ایم که در سال‌های گذشته توسط مدیر وقت مرکز معاینه فنی اصفهان مطالعه و اندازه‌گیری برای این دو نقطه انجام شد.
وی اضافه می‌کند: نصب دیوارهای صوتی یکی از راهکارهای مؤثر در کاهش آلودگی صوتی است و سطح تراز صدا را ۱۰ تا ۱۵ دسی‌بل (واحد اندازه‌گیری بلندی صدا) کاهش می‌دهد، اما همه جا کاربرد ندارد و دارای محدودیت ارتفاع است.
محمودی اضافه می‌کند: به‌طور معمول و بسته به شرایط نصب، دو تا سه طبقه از ساختمان در سایه دیوار صوتی قرار می‌گیرد و طبقات بالایی ساختمان‌های مرتفع نمی‌توانند از راندمان صدای دیوار صوتی بهره‌مند شوند؛ از طرفی هزینه تعمیر و نگهداری دیوارهای صوتی بسیار زیاد است، بنابراین بهتر است از راهکارهای جایگزین برای کاهش آلودگی صوتی استفاده شود.
وی با بیان اینکه هزینه ایجاد دیوارهای صوتی میلیاردی است، ادامه می‌دهد: به‌همین دلیل در صورت نیاز به استفاده از دیوارهای صوت در نقاطی از شهر اصفهان، باید ارزیابی اقتصادی انجام و بودجه آن تأمین شود که با توجه به قیمت بالای این حائل‌ها، می‌توان از راهکارهای جایگزین از جمله بهسازی روکش آسفالت خیابان‌ها، استفاده از فضای سبز متراکم در حاشیه بزرگراه‌ها و معابر پرتردد، وضع مقرراتی برای کنترل صدای ناشی از فعالیت‌های ساختمانی و پروژه‌های عمرانی، صادر نکردن مجوز برای کاربری‌های حساس همچون مدارس و بیمارستان‌ها در مجاورت بزرگراه‌ها، رعایت حریم صوتی برای احداث منازل مسکونی در حاشیه بزرگراه‌ها بهره برد.
کارشناس ارشد محیط زیست با بیان اینکه نباید از نقش شهروندان در کاهش آلودگی صوتی غافل شد، ادامه می‌دهد: استفاده نکردن از بوق در مواقع غیرضروری، دستکاری نکردن صدای اگزوز، مراجعه به‌موقع به مراکز معاینه فنی برای تست صدا و رعایت سرعت مجاز در بزرگراه‌ها و معابر شهری، استفاده از موتورسیکلت‌های برقی به جای موتورسیکلت‌های کاربراتوری (بنزینی)، استفاده از دوچرخه در مسیرهای کوتاه به جای استفاده از خودروی شخصی، روشن نگذاشتن بی‌مورد خودروی شخصی در معابر و گوش کردن موسیقی با صدای آرام‌تر از مواردی است که شهروندان با رعایت آن‌ها می‌توانند در داشتن شهری آرام‌تر سهیم باشند.
به گزارش پردیسان آنلاین، پرداختن به چالش آلودگی صوتی در شهرها و اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه و اصلاحی، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای آینده پایدار و زیست‌پذیر شهرها به شمار می‌آید؛ برای مقابله با این معضل، راهکارهای متعددی پیشنهاد شده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها توسعه و گسترش زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی و کاهش وابستگی شهروندان به خودروهای شخصی است، همچنین تدوین قوانین سختگیرانه در خصوص استفاده غیرضروری از بوق، تعیین ساعت مجاز برای فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی، استفاده از مصالح عایق صوتی در ساختمان‌ها، گسترش کمربندهای سبز شهری و نصب دیوارهای صوتی در حاشیه بزرگراه‌ها می‌تواند نقش مهمی در کنترل این پدیده داشته باشد و از سوی دیگر، ارتقای فرهنگ شهروندی و آموزش عمومی درباره پیامدهای آلودگی صوتی نیز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
