به گزارش پردیسان آنلاین، هدف‌گذاری تجارت ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلاری ایران و صربستان تا پایان سال ۱۴۰۵، در شرایطی صورت گرفته که روابط تجاری دو کشور در سال‌های اخیر با نوساناتی همراه بوده است. این رقم، نشان‌دهنده عزم جدی طرفین برای ارتقای سطح همکاری اقتصادی در حوزه‌های صنعت، کشاورزی، خدمات فنی و مهندسی، و دانش‌بنیان است. با توجه به ظرفیت‌های مکمل دو کشور، تحقق این هدف مستلزم شناسایی فرصت‌ها، رفع موانع ساختاری و سیاستی، ارتقای سطح دیپلماسی اقتصادی، و تقویت نقش بخش خصوصی است.
در سال‌های اخیر، سیاست خارجی ایران در حوزه ریل اقتصادی و تنوع‌بخشی به شرکای تجاری، بر تقویت روابط با کشورهای واقع در حوزه اروپای شرقی و مرکزی تمرکز یافته است. در این میان، صربستان به عنوان دروازه ورود به اتحادیه اروپا و کشور دارای اقتصاد در حال گذار، از ظرفیت‌های بالایی برای جذب سرمایه‌گذاری، مبادله کالا و خدمات، و همکاری در پروژه‌های زیربنایی برخوردار است. هدف‌گذاری تجارت ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلاری ایران و صربستان تا پایان ۱۴۰۵، با توجه به عمق روابط دو کشور، افزایش سطح دیپلماسی اقتصادی و تشکیل کمیته‌های مشترک تجاری، قابل دستیابی به نظر می‌رسد.
بررسی آمار و ارقام موجود نشان می‌دهد که حجم تجارت دوجانبه در سال‌های اخیر روندی رو به رشد داشته، اما همچنان پایین‌تر از ظرفیت واقعی دو کشور باقی مانده است. در این راستا، تبیین سازوکارها، شناسایی فرصت‌ها و موانع، و ارائه راهکارهای عملیاتی برای تسهیل مبادلات، ضرورتی انکارناپذیر است.
سیر تحولات روابط تجاری ایران و صربستان
تاریخچه روابط تجاری ایران و صربستان به دهه‌های گذشته بازمی‌گردد؛ اما با وجود سابقه طولانی، مبادلات دو کشور همواره در سطوح پایین باقی مانده است. پس از فروپاشی یوگسلاوی و تشکیل جمهوری صربستان، روابط اقتصادی دو کشور تحت تأثیر تحولات سیاسی و بین‌المللی قرار گرفت. در سال‌های اخیر و به ویژه پس از تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، دولت ایران سیاست تنوع‌بخشی شرکای تجاری و توسعه روابط با کشورهای غیرغربی را در دستور کار قرار داده است.
بررسی روند مبادلات تجاری نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۸)، حجم تجارت دو کشور به حدود ۲۰۰ میلیون دلار رسید، اما در سال‌های پس از آن و با تشدید تحریم‌ها، این رقم کاهش قابل‌توجهی یافت. بر اساس اعلام رسمی رایزن تجاری ایران در صربستان، حجم تجارت دوجانبه در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) به ۶۲.۱ میلیون دلار رسید که نسبت به سال قبل رشدی بیش از ۵۵ درصد را نشان می‌دهد. تراز تجاری دو کشور در این سال، به نفع ایران بوده و صادرات ایران به صربستان حدود ۵۹.۲ میلیون دلار و واردات ایران از صربستان حدود ۲.۹ میلیون دلار گزارش شده است.
ترکیب کالاهای مورد مبادله بین ایران و صربستان، نشان‌دهنده ظرفیت‌های مکمل دو کشور در حوزه‌های مختلف است. بر اساس گزارش‌های رسمی و خبری، صادرات ایران به صربستان بیشتر شامل محصولات پتروشیمی (پلی استایرن، پلی اتیلن)، کشاورزی (خرما، پسته، انجیر خشک، انبه و آناناس تازه)، تنباکو، قیر و محصولات نفتی، مواد شیمیایی، ظروف شیشه‌ای، هیدروکسید سدیم و سولفور سدیم است. محصولات کشاورزی و خشکبار ایران جایگاه ویژه‌ای در بازار صربستان دارند و به عنوان کالاهای استراتژیک صادراتی شناخته می‌شوند.
از سوی دیگر، واردات ایران از صربستان بیشتر شامل کود فسفات، ماشین‌آلات صنعتی و راکتورها، غلات (به ویژه گندم)، نهاده‌های دامی، بذر و نهال، چوب، برخی تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی و مواد شیمیایی غیرارگانیک است. در سال‌های اخیر، تهاتر کود فسفات و اوره به عنوان یکی از راهکارهای توسعه مبادلات مطرح شده است.
حجم و ترکیب تجارت دوجانبه تاکنون بیشتر در حوزه کالاهای واسطه‌ای و نیمه‌ساخته بوده و سهم خدمات فنی و مهندسی، صنایع دانش‌بنیان و گردشگری در این مبادلات بسیار ناچیز است. این موضوع، نشان‌دهنده ظرفیت‌های استفاده‌نشده در توسعه روابط تجاری و اقتصادی دو کشور است.
فرصت‌ها و ظرفیت‌های توسعه تجارت
عدم توجه به ظرفیت‌های استفاده‌نشده، به معنای فقدان فرصت‌های جدید نیست. ایران از نظر منابع طبیعی، انرژی، نیروی انسانی ماهر، صنعت و کشاورزی و خدمات فنی و مهندسی دارای توانمندی‌های منحصر به فردی است. صربستان نیز به عنوان دروازه اتحادیه اروپا، بازار مصرفی پایدار، مرکز لجستیک منطقه و کشوری در حال گذار، فرصت‌های متعددی برای سرمایه‌گذاری و همکاری مشترک ارائه می‌دهد.
توسعه صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالا، همکاری در پروژه‌های زیربنایی و صنعتی، تبادل نیروی کار متخصص و انتقال فناوری، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و رخدادهای تجاری، توسعه گردشگری و سلامت، همکاری در حوزه بانکی و بیمه‌ای و ایجاد کانال‌های پرداخت مستقل از جمله راهبردهای عملیاتی برای تحقق هدف ۴۰۰ میلیون دلاری تا پایان ۱۴۰۵ است.
تحقق هدف تجاری مورد نظر، نیازمند تدوین سیاست‌ها و راهکارهای عملی است. در سطح سیاست‌گذاری ملی، تقویت دیپلماسی اقتصادی، تعیین صربستان به عنوان کشور هدف تجاری، رایزنی مستمر با سازمان‌های بین‌المللی برای کاهش فشار تحریم‌ها و رایزنی با بانک‌های منطقه برای تسهیل مبادلات ارزی ضروری است.
در سطح اجرایی، حذف بروکراسی اضافی، تسهیل صدور روادید کسب‌وکار، رفع موانع گمرکی، کاهش مالیات بر صادرات و واردات، تشویق سرمایه‌گذاری مشترک و حمایت از صنایع کوچک و متوسط دو کشور توصیه می‌شود.
در سطح نهادی، تشکیل اتاق مشترک بازرگانان ایران و صربستان، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی سالانه، ایجاد شبکه‌های تجاری الکترونیک، حمایت از حضور فعال ایرانیان مقیم صربستان و تقویت چانه‌زنی بخش خصوصی می‌تواند به عنوان راهکارهای عملیاتی در دستور کار قرار گیرد.
توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل زمینی، ریلی، هوایی و دریایی، فعال‌سازی گمرکات خصوصی، احداث انبارهای مشترک و مراکز توزیع، و ایجاد کانال‌های پرداخت مستقل و بیمه صادراتی نیز ضرورت دارد.
به گزارش پردیسان آنلاین، هدف‌گذاری تجارت ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلاری ایران و صربستان تا پایان ۱۴۰۵، کاملاً دست‌یافتنی است، اما نیازمند عزم ملی، دیپلماسی فعال، حمایت از بخش خصوصی، اصلاحات ساختاری و توسعه زیرساخت‌های تجاری و مالی است. ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های صنعتی، کشاورزی، دانش‌بنیان و خدمات فنی و مهندسی خود، می‌تواند سهم خود را در بازار صربستان افزایش دهد. صربستان نیز با در دست داشتن دروازه ورود به اتحادیه اروپا، می‌تواند به پایگاه صادراتی ایران و مرکز توزیع کالا در منطقه تبدیل شود.
تحقق این هدف، الگوی موفقی از همکاری جنوب–شمال اروپا خواهد بود و می‌تواند به عنوان مدلی برای توسعه روابط اقتصادی ایران با سایر کشورهای منطقه مورد الگو قرار گیرد.
