به گزارش پردیسان آنلاین / مریم دهقانی؛ نامگذاری معابر، خیابانها و میادین شهری فراتر از یک اقدام اداری و نشانهگذاری جغرافیایی، بازتابی از هویت، ارزشها و تاریخ یک جامعه است. معابر شهری نهتنها مسیرهای عبور و مرور، بلکه نگینهایی بر تارک شهر هستند که روایتگر فرهنگ، اعتقادات و افتخارات یک ملت به شمار میروند. در حقیقت، نامهایی که بر تابلوی معابر نقش میبندند، همچون صفحاتی از یک کتاب بزرگ، خاطرات جمعی، رشادتهای گذشته و آرمانهای آینده را به نسلهای بعد منتقل میکنند.
در جامعه اسلامی ایران، نامگذاری معابر از جایگاهی ویژه برخوردار است؛ چرا که این اقدام میتواند به تقویت گفتمان انقلابی، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و پاسداشت مفاخر ملی و مذهبی بینجامد. انتخاب نامهایی با مضامین دینی، انقلابی و تاریخی، علاوه بر زنده نگه داشتن یاد شهیدان و قهرمانان، عاملی برای آشنایی نسل جوان با پیشینه غنی کشور و تقویت روحیه ملی و دینی است. همچنین، نامگذاری هدفمند و هوشمندانه معابر به ساماندهی فضای شهری، کاهش ابهامات در نظام آدرسدهی و تسهیل ارائه خدمات شهری کمک میکند.
اما فرآیند نامگذاری معابر تنها یک اقدام اداری ساده نیست، بلکه پیوندی است میان گذشته و حال، میان خانوادههایی که عزیزان خود را از دست دادهاند و شهری که میخواهد یاد آنان را گرامی بدارد. این فرآیند از یک سو با احساسات و خواستههای مردم گره خورده و از سوی دیگر، تابع قوانین و ضوابطی است که باید به درستی اجرا شود. در این میان، کمیته نامگذاری شهرداری قم نقشی محوری دارد، چرا که باید میان این خواستهها و الزامات اداری تعادل برقرار کند.
نامهای انتخاب شده تنها یک تابلو نیستند، بلکه بخشی از هویت شهری و راهنمایی برای جهتیابی شهروندان محسوب میشوند. وقتی یک خیابان نامی طولانی یا تکراری دارد، نه تنها مردم را دچار سردرگمی میکند، بلکه در زندگی روزمره، از ارسال مرسوله تا مسیریابی مهمانان، مشکلاتی ایجاد مینماید. اینجاست که نقش کارشناسی دقیق و هماهنگی بین نهادهای مختلف پررنگ میشود.
نقش فناوری و سیستمهای یکپارچه در جلوگیری از نامهای تکراری و تسریع فرآیند نامگذاری نیز موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در دنیای امروز، استفاده از نرمافزارهای هوشمند میتواند بسیاری از موانع اداری را کاهش دهد و شفافیت بیشتری در این زمینه ایجاد کند.
از این رو، فرآیند نامگذاری معابر باید با حساسیت، دقت و مبتنی بر مطالعات کارشناسی انجام شود تا هم پاسخگوی نیازهای اجرایی و هم انعکاسدهنده ارزشهای جامعه باشد. این مهم زمانی محقق میشود که تمامی نهادهای مرتبط، از شهرداری و شورای شهر تا سازمانهای مردمی، در تعامل با یکدیگر و با در نظر گرفتن نظرات شهروندان، به این امر مهم بپردازند. در این مسیر، تکریم شهدا، بزرگداشت مفاخر و پاسداشت رویدادهای تاریخی باید در اولویت قرار گیرد تا آیندگان بتوانند در گذر از هر خیابان و میدانی، درسهایی از ایمان، ایثار و عشق به میهن را بیاموزند.
بدون تردید، نامگذاری معابر تنها یک اقدام نمادین نیست، بلکه سرمایهگذاری فرهنگی برای نسلهای آینده و حرکتی هوشمندانه در راستای تحکیم هویت ملی و دینی است. شهری که معابر آن به نام بزرگان دین، علم و جهاد مزین شده باشد، همواره زنده و پویا خواهد ماند و هر نام، روایتی الهامبخش را برای رهگذران خود روایت خواهد کرد.
امروزه، با گسترش شهرها و افزایش جمعیت، نیاز به یک نظام نامگذاری منسجم، یکپارچه و معنادار بیش از گذشته احساس میشود. شهرهایی که به این مهم توجه کردهاند، نهتنها در بعد مدیریت شهری موفقتر عمل کردهاند، بلکه توانستهاند با بهرهگیری از این ظرفیت، هویت شهری خود را تعریف و تثبیت کنند. در این میان، شهر مقدس قم به عنوان یکی از کانونهای مهم فرهنگی و مذهبی کشور، با درک این ضرورت، گامهای بلندی در جهت نامگذاری معابر بر اساس مؤلفههای هویتی و ارزشی برداشته است.
نامگذاری معابر؛ از ضرورت تا انتظارات
خانم صادقی مادر شهیدان مجید و اسحاق اسحاقی به خبرنگار ما می گوید: اسحاق و مجید دو برادر با اختلاف سنی ۶ سال بودند که هر دو در سن ۱۸ سالگی به شهادت رسیدند. اسحاق در عملیات چزابه در همان ابتدای جنگ شهید شد و مجید برادر کوچکتر سال ۱۳۶۶ در عملیات کربلای ۵ به وصال حضرتحق رسید. از خانوادهی بزرگ اسحاقی ۱۱ شهید تقدیم به انقلاب اسلامی شده است.
وی با تشکر از نامگذاری کوچه به نام شهیدان اسحاقی افزود: وقتی کوچهای به نام شهیدان من نامگذاری شد خوشحال شدم هر روز که از آن کوچه رد میشوم با او حرف میزنم. از مسئولین میخواهم این کار را برای همه خانوادههای شهدا انجام دهند. این بهترین تقدیر از فرزندان ماست.
محمدعلی صدری از ساکنین قدیمی محله چهارمرداندر گفتگو با خبرنگار ما می گوید: سالهاست در قم زندگی میکنم قبلاً اسم خیابانها ساده بود اما حالا اسامی شهدا و بزرگان را میگذارند که خوب است. من خودم دوست دارم کوچه ما به نام شهید عزیزی نامگذاری شود، چون پسر همسایه ما بود و در جنگ شهید شد. اینطوری یادش همیشه زنده میماند.
فاطمه محمدی، از دانشجویان دانشگاه قم نیز معتقد است: به نظر من نامگذاری معابر باید طوری باشد که هم هویت اسلامی داشته باشد و هم برای نسل جوان قابل ارتباط باشد. مثلاً نامهای شهدای جوان یا دانشمندان ایرانی میتواند برای ما جذابتر باشد. متأسفانه بعضی وقتها اسمها آنقدر طولانی است که حتی در تاکسی هم آدرس دادن سخت میشود.
آقای مرادی فروشنده لوازم التحریر می گوید: من ۳۰ سال است همینجا مغازه دارم. قبلاً اسم اینجا کوچه آهنگرها بود، همه میشناختند. حالا چندبار عوض شده و مشتریها گم میشوند! از شورای شهر میخواهم قبل از عوض کردن اسمها، فکر کنند که مردم سالها با همین نامها خو گرفتهاند. حداقل اگر اسمی میگذارند، تابلوی بزرگی نصب کنند تا مردم سریع عادت کنند.
نامگذاری معابر بر اساس مؤلفههای هویتی، یک عنصر قدرت است
مصطفی ملایی رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر مقدس قم در گفتوگوی اختصاصی با خبرنگار پردیسان آنلاین بر اولویتدهی به موضوع هویت در سیاستگذاریهای شهری تأکید کرد و گفت: هویت یکی از مسائل اصلی جوامع بشری و بهویژه برای ایران اسلامی و شهر قم است که در شورای شهر، سیاستهای ابلاغی به شهرداری با محوریت هویت تنظیم میشود.
وی با بیان اینکه هویت به معنای «کیستی و چیستی» و فلسفه وجودی انسان است اظهار داشت: هویت ابعاد مختلفی دارد؛ بخشی از آن تاریخی است، اعم از تاریخ تمدنی یا تاریخ انقلاب اسلامی و بخشی دیگر مرتبط با مؤلفههای قدرت مانند همبستگی، وحدت و نهاد خانواده است.
ملایی افزود: خانوادهگرایی، محرم و فرهنگ عاشورا از جمله مؤلفههای هویتی و قدرت ماست. همچنین صنایع فرهنگی مانند فیلم، تئاتر، موسیقی و هنرهای تجسمی میتوانند عناصر هویتی را تقویت کنند. مانند آثاری درباره شخصیتهای دفاع مقدس یا انقلاب اسلامی تولید شود.
نامگذاری معابر؛ ابزاری برای تقویت هویت
رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر قم نامگذاری را یکی از راههای مهم تجلی هویت دانست و گفت: همانطور که امام علی(ع) فرمودهاند، نامگذاری فرزندان پیش از تولد اهمیت دارد، نامگذاری معابر، میادین و اماکن عمومی نیز باید بر اساس مؤلفههای هویتی و قدرت باشد.
وی با اشاره به پیشنهاد یکی از اعضای شورای شهر برای نامگذاری یک میدان یا خیابان به نام «صلوات»، تصریح کرد: صلوات به عنوان بالاترین ذکر، هم یک مؤلفه قدرت و هم یک عنصر هویتی است. همچنین، نامهایی مانند شهدا، معصومین(ع)، شخصیتهای انقلابی و رویدادهای دفاع مقدس میتوانند در این راستا مورد توجه قرار گیرند.
ملایی با اشاره به تلاش دشمنان برای تضعیف این عناصر هویتی، خاطرنشان کرد: دشمن به دنبال ترور شخصیتها و محو این نمادهاست، اما توطئههای آنان به تقویت بیشتر هویت اسلامی-ایرانی منجر میشود.
تدوین دستورالعمل نامگذاری هویت محور
وی از برنامهریزی شورای شهر قم برای تهیه دستورالعمل نامگذاری معابر خبر داد و گفت: هدف این است که نامگذاریها در چارچوب هویت اسلامی-ایرانی و با تأکید بر مؤلفههای قدرت انجام شود تا به تقویت این عناصر بینجامد.
ملایی در پایان تأکید کرد: نامگذاری اماکن عمومی بر اساس شخصیتها، رویدادها و ارزشهای هویتی، نهتنها یک اقدام نمادین، بلکه ابزاری برای ترویج و نهادینهسازی فرهنگ اصیل اسلامی و ملی است.
تسهیل فرآیند نامگذاری معابر برای خانوادههای شهدا در قم
سید احمد طباطبایینژاد مدیر ارتباطات مردمی شهرداری قم و دبیر کمیته نامگذاری معابر در گفتوگو با خبرنگار پردیسان آنلاین جزئیات فرآیند نامگذاری کوچهها و معابر شهری را تشریح کرد.
وی با اشاره به اینکه نامگذاری معابر در هر شهر بر عهده شهرداری و با مصوبه نهایی شورای اسلامی شهر است گفت: در شهرداریها کمیتهای تحت عنوان کمیته نامگذاری تشکیل میشود که ریاست آن با شهردار است. درخواستهای نامگذاری از طریق مناطق شهرداری دریافت یا مستقیماً به دبیرخانه کمیته در ساختمان مرکزی شهرداری ارائه میشود.
طباطبایینژاد افزود: پس از بررسی اولیه، نامهای پیشنهادی که شامل شهدا، مفاخر، هنرمندان، هیئتیهای معروف و حتی شخصیتهای بینالمللی میشود در کمیته نامگذاری مورد بحث قرار میگیرد. در صورت تأیید، این اسامی در قالب لایحهای به شورای شهر ارسال میشود.
به گفته وی، پس از بررسی در کمیسیون فرهنگی شورا و اعمال احتمالی تغییرات، مصوبه نهایی در صحن علنی شورا تصویب و برای تأیید به فرمانداری ارسال میشود. پس از تأیید فرمانداری، نامهای جدید به سازمانهای مربوطه مانند سازمان سیما،منظر و فضای سبز شهرداری ابلاغ و مراحل نصب پلاک آغاز میشود.
چالش نامهای تکراری
دبیر کمیته نامگذاری قم به اسامی تکراری در برخی معابر اشاره کرد و گفت: در گذشته به دلیل نبود سیستم نرمافزاری یکپارچه، برخی معابر به صورت تکراری نامگذاری شدند که اکنون تغییر آنها با دشواریهایی همراه است.
وی تصریح کرد: اگرچه تعداد این موارد زیاد نیست، اما باعث سردرگمی شهروندان در ارائه آدرس میشود. تغییر این نامها نیازمند هماهنگی با مردم و مراحل اداری پیچیده است، اما تلاش میکنیم با اصلاح دستورالعملها از تکرار چنین مواردی جلوگیری کنیم.
راهکارهای پیشنهادی برای نامگذاری شهدا
طباطبایینژاد در ادامه از خانوادههای شهدا درخواست کرد: برای نامگذاری معابر به نام عزیزانشان میتوانند به مناطق شهرداری یا دبیرخانه کمیته نامگذاری در اداره ارتباطات مردمی مراجعه کنند. درخواستها پس از تأیید اصالت از جمله تأیید شهید بودن فرد و سکونت خانواده در قم در گردش کار اداری قرار میگیرد.
وی از برنامهریزی برای تسهیل این فرآیند خبر داد و گفت: بهزودی امکان ثبت درخواستها در مناطق شهرداری فراهم میشود تا خانوادهها نیاز به مراجعه به مرکز شهر نداشته باشند.
مراسم رونمایی از پلاک شهدا
دبیر کمیته نامگذاری قم در پایان به برگزاری مراسم رونمایی از پلاک معابر نامگذاریشده به نام شهدا اشاره کرد و گفت: برای سایر شخصیتها نیز با هماهنگی نهادهای مربوطه، مراسم مناسبتی برگزار میشود.
قم؛ نخستین شهر کشور در نامگذاری معابر به نام شهدای حملات اخیر رژیم صهیونیستی
شهردار قم از نامگذاری شماری از معابر و اماکن عمومی این شهر به نام شهدای مظلوم حملات اخیر رژیم صهیونیستی خبر داد و قم را به عنوان نخستین شهر کشور معرفی کرد که این اقدام را با تصویب شورای اسلامی شهر به صورت رسمی عملیاتی کرده است.
فرامرز عظیمی، با اعلام خبر نامگذاری چندین معبر و فضای عمومی شهری به نام شهدای حملات اخیر رژیم صهیونیستی به جمهوری اسلامی ایران که منجر به شهادت جمعی از فرماندهان نظامی و دانشمندان کشور شد، این اقدام را گامی در جهت زنده نگهداشتن یاد شهدا و ترویج فرهنگ ایثار و مقاومت در سطح جامعه عنوان کرد و گفت: در شرایطی که دشمنان اسلام با استمرار اقدامات جنایتبار خود در منطقه به دنبال خاموش کردن شعله مقاومت هستند، ما در شهر قم بر خود وظیفه میدانیم تا با زنده نگاه داشتن نام و یاد شهدا در معابر شهری، بر عمق پیوند این شهر با آرمانهای مقاومت اسلامی تأکید کنیم.
وی با بیان اینکه این نامگذاریها با هماهنگی و تصویب شورای اسلامی شهر قم انجام شده، افزود: قم به عنوان خاستگاه انقلاب اسلامی و پایگاه فکری و فرهنگی جریان مقاومت اسلامی، امروز مفتخر است که بهعنوان نخستین شهر کشور، نام شهدای اخیر جبهه مقاومت را بر معابر خود نشاند تا یاد و راه آنان در ذهن شهروندان زنده بماند و در مقابل دیدگان نسلهای آینده جریان یابد.
شهردار قم با تأکید بر نقش فضاهای شهری در انتقال مفاهیم ارزشی اظهار داشت: نامگذاری میادین، خیابانها و اماکن عمومی با مضامین فرهنگی و انقلابی نهتنها یادآور مجاهدتها و ایثارگریهای شهداست، بلکه نقش مهمی در ترویج فرهنگ ایثار، فداکاری و آگاهیبخشی عمومی دارد. شهر باید زنده به روح مقاومت باشد؛ و نام شهدا بر سردر کوچهها، خیابانها و میدانهای شهر، نشانهای است از حیات مستمر این فرهنگ.
دکتر عظیمی در پایان با قدردانی از همراهی خانوادههای شهدا گفت: تداوم این مسیر وظیفهای همگانی است؛ ما در شهرداری قم آمادهایم که در کنار دیگر نهادهای انقلابی و فرهنگی، گامهای بلندتری در مسیر معرفی شهدا و آرمانهای والای آنها برداریم و فضای شهر را آیینهای از عزت، مقاومت و ایستادگی قرار دهیم.