به گزارش پردیسان آنلاین؛ آلودگی هوا به دلیل ماهیت فرامرزی آن یک مشکل جهانی با اثرات گسترده است. این یکی از بزرگترین خطرات زیست محیطی برای سلامت انسان و یکی از اصلی ترین علل قابل اجتناب مرگ و میر و بیماری در سطح جهان است که هر ساله باعث مرگ زودرس ۷ میلیون نفر می شود. مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای بسیج اقدام جهانی برای مقابله با آلودگی هوا، ۷ سپتامبر را به عنوان روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی تعیین کرد .
اما این در حالی است که روزی به نام هوای پاک را تنها با یک رخداد در تقویم سالانه لمس می کنیم و در حالی این هفته را گرامی می داریم که بیشتر کلانشهرهای کشور از جمله شهر قم با آلاینده های زیست محیطی دست و پنجه نرم می کند و در شرایطی اگر این آلودگی ها بحرانی تر شود دولت تنها دست به دامن تعطیل کردن مراکز آموزشی؛ دانشگاهها و ادارات می شوند اما برای برون رفت از آلاینده های زیست محیطی در کلانشهرهای کشور قانونی به نام «قانون هوای پاک » تصویب شد .
قانون هوای پاک سال ۹۶ تصویب شد اما هنوز بسیاری از مواد آن اجرایی نشده است و موادی که باید به تسهیل تنفس مردم کمک کنند بیشتر در حد نوشته روی کاغذ باقی مانده‌اند تکالیف اصلی قانون هوای پاک براساس نظر نخبگان و افراد باسابقه به این شرح است؛ اول بحث اسقاط وسایل نقلیه فرسوده که حدود ۱۰.۹ درصد، استانداردسازی سوخت مصرفی وسایل نقلیه حدود ۱۰.۸ درصد ، بهینه‌سازی مصرف سوخت خانگی و صنایع ۱۰.۵درصد ، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی ۹.۲ درصد، تامین مالی و ارزیابی عملکرد مبتنی بر بودجه ۷.۲ درصد و تجهیز نیروگاه‌ها به سیستم‌های کنترلی ۷.۲ درصد، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ۶.۱ درصد و استانداردسازی سوخت مصرفی نیروگاه‌ها ۵.۹ درصد سهم در آلودگی هوا داشته‌اند.
در قانون هوای پاک دستگاههایی مانند سازمان حفاظت محیط زیست؛ استاندارد؛ شهرداری و وزارت خانه‌های نفت، نیرو، کشور، راه و شهرسازی، امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات، راهنمایی و رانندگی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی وظایف مشخصی دارند که متاسفانه ان طور که باید و شاید به آن عمل نشده است.
کلاشنهری مانند قم که در تابستان درگیر ریزگردها است و در زمستان به دلیل افزایش حجم خودروهای شخصی و هم چنین فرسودگی ناوگان حمل ونقل در جدول کلانشهرهای آلوده کشور قرار می گیرد ؛ خودروها و سوخت بی کیفیت نیروگاه از متهمان اصلی آلاینده های زیست محیطی قم هستند .
هرچند طی سال های اخیر به رغم کمبود منابع آبی در استان مدیریت شهری قدم های رو به جلو و قابل تقدیری را در زمینه توسعه فضاهای سبز برداشته و از سویی تا حدودی در زمینه نوسازی ناوگان هم اقداماتی انجام داده است اما در هسته مرکزی شهر تاکسی ها و ناوگان حمل و نقل عمومی با فرسودگی بالایی روبرو هستند از سویی فرهنگ استفاده از خودروی شخصی و فعالیت نیروگاه قم با سوخت بی کیفیت آلاینده ها را افزایش داده تا جایی که ششهای شهر قم را به شماره انداخته است.
فرهنگ سازی برای استفاده از ناوگان عمومی
یک شهروند قمی در گفت وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین می گوید: برای داشتن شهری عاری از هرگونه آلودگی های زیست محیطی تنها نباید دستگاههای مرتبط و مسئول را زیرسئوال برد شهروندان در میزان آلودگی ها هم دخیل هستند اگر گشتی در شهر داشته باشید می فهمید که در بیشتر خیابانهای شهر خودروهای تک سرنشین خودنمایی می کنند که هم به ترافیک و هم آلودگی دامن می زنند.
محمدرضا بابایی می افزاید: ناوگان ما هرچند طی دوره های گذشته نوسازی شده اند اما در هسته مرکزی و آمار تاکسی های فرسوده با عمر بسیار بالا زیاد است این تاکسی های فرسوده به آلاینده های زیست محیطی دامن می زنند از سویی کلانشهر قم نیاز به حمل و نقل جدیدی مانند مترو دارد که فعلا با گذشت چندین سال هنوز تعیین تکلیف نشده است.
یک بانوی قمی معتقد است؛ باید شهروند را از سن پایین یعنی از مقطع ابتدای با مسائل زیست محیطی آشنا کرد آلایندگی ها تنها برای هوایی که نفس می کشیم نیست همین بوق زدن های مکرر در شهر و هم چنین مشاغل مزاحم و از سویی بار ترافیک و غیره چالش هایی است که در سبک شهرنشینی کنونی با آن مواجه هستیم.
به گفته وی؛اگر ناوگان عمومی مانند اتوبوس و تاکسی های ما نوسازی شوند مردم به سمت این ناوگان رغبت می یابند باید از شهرداری قم به خاطر توسعه فضاهای سبز و پارک ها و بوستانها تشکر کرد این بوستانها در زمانی که از زندگی ماشینی به ستوه می آییم میتوانند به ما کمک کنند.
خودروهای شخصی، سوخت نیروگاه مهم ترین متهمان آلودگی های شهری
معاون زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان قم در ارتباط با عوامل مهم آلودگی های هوا در شهر قم می گوید: در بحث عواملی که در آلودگی هوا موثر هستند هر کلانشهری شرایط خود را دارد.
وی ادامه داد: ۴ ایستگاه سنجش هوا در سطح استان داریم تقریبا پارامتر های مختلفی را سنجش می کنند هر دقیقه ۶ پارامتر مختلف را بررسی می کنند و در طول سال به یک شبکه ملی و جهانی وصل هستند که میزان و شاخص های آلودگی های هوای شهر قم را مورد پالایش قرار می دهدند اما طبق داده هایی که داریم خودروهای شخصی و هم چنین نیروگاه قم عوامل مهم آلودگی های زیست محیطی هستند.
سید احمد شفیعی می افزاید: ما بر طبق داده هایی هم چون منابع خاکی، سوخت و انرژی و هم چنین نوع مصرف انرژی عوامل آلودگی ها را بررسی می کنیم. در قم ما ۲ دو نوع آلودگی داریم آلودگی زمستانه و آلودگی های تابستانه؛ آلودگی های تابستانه قم منشا آن گردو خاک و یا به عبارتی ریزگردها هستند که عوامل خارجی در آن دخیل هستند و از کشورهایی مانند عراق و سوریه و غیره وارد می شوند و از فرودین تا آخر تابستان پایان می یابد هم چنین وضعیت بحران آبی و بارندگی ها نیز در این آلودگی ها هم موثر می باشد.
به گفته وی؛ اما شهر قم به نسبت دیگر کلانشهرهای کشور دارای کم ترین آلودگی های زمستانه است اما چالش این شهر با آلودگی های تابستانه با توجه به بحث اقلیم و بحران آب بیشتر است. در آلودگی آلاینده های زمستانه شهر قم عواملی مانند خودروها که نقش اول را دارد و عامل اصلی آلودگی نیروگاه است زمانی که از سوخت با کیفیت بسیار پایین استفاده می کند آلودگی ها بیشتر خودنمایی می کند.
شفیعی در ادامه گفت وگوی خود عنوان می کند: مدیریت شهری کلانشهر قم با مولفه های مختلفی می تواند در کاهش و یا افزایش بار آلاینده های شهر قم نقش داشته باشد مولفه های مهمی مانند حمل و نقل عمومی که اگر فرسوده باشند میزان آلاینده ها را افزایش و اگر مرتب طبق استانداردها نوسازی شوند به کاهش آلودگی های شهر نیز کمک می کند هم چنین شبکه های معابر، ارتقاع و تراکم آن، مدیریت ترافیک وسوختی که به خودروها اختصاص می یابد همگی در کاهش میران آلاینده ها و یا حتی افزایش آن می تواند موثر باشد.
فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی و تاثیر بر آلودگی های قم
معاون زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان قم می گوید: اخیرا مدیریت شهری با افزایش فضاهای سبز و هم چنین نوسازی برخی ناوگان حمل ونقل عمومی اقدامات مطلوبی را در زمینه کاهش آلاینده های زیست محیطی انجام داده است اما باید از فرسودگی های ناوگان عمومی در هسته مرکزی شهر با نوسازی جلوگیری شود این فرسودگی ها عامل مهم آلودگی های شهر قم می باشد . از سویی وجود خودروهای تک شهرنشین در شهر که به فرهنگ مبدل شده عامل مهم دیگری است که به آلاینده های شهر دامن زده است.
شفیعی می افزاید: وقتی نوع مصرف انرژی و کیفیت آن مورد اهمیت قرار نگیرد و نیروگاه قم از سوخت های بی کیفیتی استفاده کند و از سویی در اطراف شهر قم مشاغل و صنایعی هم با سوخت مازوت فعالیت کنند این آلودگی ها افزایش می یابد. باید فرهنگ استفاده از ناوگان عمومی در بین شهروندان قمی نهادینه شود نوع معماری و شهرسازی ما متاسفانه به گونه ایی است که به خودرو محوری دامن زده است در همین پردیسان ما طوری شهرسازی صورت گرفته که شهروند برای کم ترین خرید خود باید از از خودرو استفاده کند.

چالش قم با صنایع آلاینده،خودروها و ریزگردها
برای بررسی شاخص های آلاینده های کلانشهر قم با معاون سابق هماهنگی امور عمرانی استانداری قم گفت وگو می کنیم.
معاون سابق هماهنگی امور عمرانی استانداری قم که دانش و تجربه بسیاری در امور شهرسازی نیز دارد در گفت وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین با اشاره به این که در فصل های مختلف قم با آلاینده های متفاوتی روبرو است می گوید: منابع آلاینده های کلانشهر قم در فصول مختلف سال متفاوت می باشد در فصل تابستان قم با چالش ریزگرد و گرد وغبار روبرو است ریزگردی که از شرق کشور وارد قم و شهرهای غربی می شود در حالی که ما در گذشته تنها ۵ روز با این پدیده روبرو بودیم اما در سال های اخیر با توجه به این که حق آبه های دریاچه نمک و حوض سلطان به دلیل احداث سدهایی هم چون کوچری، ۱۵ خرداد و سد غدیر از یین رفته است این ریزگردها به ۱۰۵ روز افزایش یافته است.
محسن بهشتی در ادامه گفت وگوی خود می افزاید: اگر این حق آبه ها اختصاص نیابد این امکان وجود دارد که ریزگردهایی با منشا نمکی در کلانشهر قم با آن روبرو شویم که تهدیدی جدی است؛ از سویی با توجه به نزدیکی این دریاچه به استان های تهران، سمنان، قزوین و اراک و سکونت ۲۵ میلیون نفر در این محدوده بحران جدی تر خواهد بود.
به گفته وی؛ اگر موضوع حق آبه ها و مسائل زیست محیطی دریاچه نمک و حوض سلطان پیگیری نشود ممکن با بحرانی مشابه بحران دریاچه ارومیه روبرو شویم هرچند برای نجات آن در سطح ملی اقداماتی صورت گرفت اما نتوانست بحران را کاهش دهد لذا نیاز به اقدامات مدبرانه ای برای این دو دریاچه ومسائل زیست محیطی آن داریم.
استقرار صنایع آلاینده ناخواسته در شعاع ۱۲۰ کیلومتری قم
معاون سابق هماهنگی امور عمرانی استانداری قم در بخش دیگری از گفت وگوی خود به استقرار صنایع آلاینده در شعاع ۱۲۰ کیلومتری استان قم اشاره و بیان می کند: از دیگر منابع آلودگی های هوا در کلانشهری مانند قم استقرار صنایع پر آب بر و آلاینده با منشا سربی است به موجب قانون اجازه استقرار صنایع در اطراف تهران داده نشد و این صنایع با توجه به عدم توسعه صنعتی سال های گذشته در شهر قم در شعاع ۱۲۰ کیلومتری قم بدون محدودیت مستقر و فعال شدند.
بهشتی عنوان می کند: مهم ترین منشا آلوگی های هوا در فصل پاییز و زمستان در قم همین صنایع می باشد از جمله این صنایع واحدهایی هستند که در تولید سرب فعالیت دارند و به آلودگی های بسیاری دامن می زنند به ویژه در منطقه سلفچگان که اقلیم و منطقه را تحت الشعاع آلاینده های خود قرار داده اند .
این کارشناس امور شهرسازی با اشاره به مشکل کمبود ایستگاههای پالایش و سنجش آلودگی هوا در مناطق مختلفی از شهر قم می گوید: مشکلی که در کلانشهر قم با آن روبرو هستیم این است که با کمبود استقرار ایستگاههای سنجش هوا و پالایش میزان آلودگی ها در قم روبرو هستیم اگر این ایستگاهها در شهرک های صنعتی،سلفچگان و یا در جاده تهران مستقر شوند می توان از وضعیت آلودگی هوا مطلع شد تا با این اطلاعات مسئولان با اطلاعات و داده های دقیق تری بحران آلودگی را مدیریت وگروههای سنی مختلف شرایط هوا را سنجیده و تعطیلات هم مدبرانه صورت گیرد.
نیروگاه سیکل ترکیبی قم متهم دیگر آلودگی های فصل زمستان در قم
معاون سابق هماهنگی امور عمرانی استانداری قم در ادامه با اشاره به منبع آلودگی دیگری در فصل زمستان در کلانشهر قم می گوید: استقرار نیروگاه سیگل ترکیبی با توجه به این که در پاییز و زمستان وزارت نفت توانایی تامین سوخت این نیروگاه را ندارد از گازوئیل استقاده می شود که آلودگی های بسیاری به دنبال دارد وشهر قم را تحت تاثیر قرار می دهد هم چنین آلودگی خودروها و موتورسیکلت ها از دیگر عوامل آلایندگی ها در شهر قم به شمار می رود.
راهکارهای کاهش میزان آلاینده های زیست محیطی کلانشهر قم
این کارشناس امور شهرسازی در ادامه گفت وگوی اختصاصی خود با خبرنگار پردیسان آنلاین با ارائه راهکارهایی عنوان می کند: امید است در خصوص استقرار واحدهای صنعتی براساس طرح های بالا دستی استان تمرکز شودو جلوی استقرار صنایعی که هم پر آب بر و هم منشا آلاینده های زیست محیطی هستند گرفته شود. وضعیت زیست محیطی استان در وضعیت شکننده ایی قرار گرفته است در ۶ ماهه اول سال با کمبود حق آبه ها مردم را آزار داده و در ۶ ماه دوم آلاینده های صنعتی چالش هایی بحرانی که با آن روبرو هستیم باید به دنبال پیگیری حق آبه های دریاچه نمک و حوض سلطان باشیم هم چنین یک کمربند سبز در ضلع شرق و جنوبی قم ایجاد شود .
بهشتی می افزاید: برای بهره گیری از پساب برای ایجاد یک کمربند سبز مناسب شهرداری اعتباراتی را گرفته است هرچند طی سال های اخیر شهرداری و منابع طبیعی با ایجاد فضای سبز و بوته کاری اقداماتی انجام داده باید این اقدامات افزایش یابد که با مشارکت بخش دولتی و خصوصی می توان مسائل زیست محیطی قم را حل وفصل کرده و همه دستگاهها خود را ملزم به اجرای قانون هوای پاک بدانند.

فرسودگی ۶۰ درصد ناوگان تاکسیرانی قم
مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهرداری قم در ارتباط با وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی کلانشهر قم می گوید: بیش از ۶۰ درصد از ناوگان تاکسیرانی ما فرسوده هستند و این فرسودگی ها می تواند به آلاینده های زیست محیطی ختم شود وباید به سرعت به سمت نوسازی و به روز رسانی این تاکسی ها قدم برداریم در سال های اخیر اقدام های خوبی صورت گرفته است اما با توجه به افزایش ارزش افزوده خودروها خودروسازها از این طرح استقبال نمی کنند .
علی نیک می افزاید: قیمت خودروها ۱۰ برابر افزایش یافته است باید بانکها و مسئولان در زمینه نوسازی حمایت کنند شهردار قم برای نوسازی تاکسی ها ۲۰ میلیارد اعتبار اختصاص داده است که برای هر راننده می توان ۱۰۰ میلیون وام با بهره ۲ درصد اختصاص داد برای این امر سمند سورن اختصاص یافته که ۷۴ نفر ثبت نام و ۷۲ نفر پول واریز کرده اند.
قم؛ پیشرو در نوسازی ناوگان اتوبوس رانی در کشور
مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهرداری قم در ادامه با اشاره به وضعیت نوسازی ناوگان اتوبوسرانی قم بیان می کند: قم جزو کلانشهرهای پیشرو در امر نوسازی ناوگان اتوبوسرانی است و ما از سال ۹۶ به بعد با همکاری بخش خصوصی اتوبوس هایی را خریداری کردیم تاکنون ۱۵ دستگاه اتوبوس خریداری وتا پایان سال هم قرار است در آینده به ناوگان اتوبوسرانی قم اضافه شود.
به گفته نیک؛ همه خودروهای ما دارای معاینه فنی هستند و مجهز به فلیتر پی اف هستند و سوخت مصرف آنها بنزین یورو ۴ و ۵ است بودجه ای هم برای خریداری ون صفرکیلومتر برای مدارس پیش بینی شده است. ۵۰ دستگاه ون و مابقی خودروی میدل باز خودرویی بین اتوبوس و مینی بوس که قابلیت تردد در معابر تنگ را هم دارد به ناوگان اضافه خواهیم کرد .