پردیسان آنلاین، گروه بین الملل – محمدرضا الکائی: تحولات اخیر در شرق اروپا به ویژه در قبال مسئله اوکراین ابعادی تازه به خود گرفته است. افزایش شدت نبرد در مناطق شرقی اوکراین بین نیروهای روسی و اوکراینی، بالا گرفتن تنش‌ها بین روسیه و لیتوانی بر سر منطقه «کالینینگراد» و همچنین مسئله نامزدی مولداوی برای عضویت در اتحادیه اروپا از جمله مسائلی هستند که بر سیر تحولات تأثیری مستقیم و چه بسا سرنوشت ساز دارند. آنچه در ادامه می‌آید گمانه زنی‌هایی در باره هر یک از موارد یادشده و پیش بینی رویدادها و حوادثی است که شرق اروپا آبستن آنهاست.

* اوکراین

روسیه پس از آغاز عملیات نظامی خود در اوکراین در ۵ اسفند سال گذشته، در هفته‌های اول این عملیات تمرکز خود را بر تسلط بر بخشی وسیع از خاک اوکراین گذاشته بود. با سرازیر شدن سیل تسلیحات و کمک‌های کشورهای غربی به اوکراین، پیشروی نیروهای روسی در قبال این مسئله کند شد و سپس باعث شد که مسکو راهبرد دیگری در این زمینه در پیش بگیرد.

منطقه «دونباس» در شرق اوکراین که شامل دو منطقه «دونتسک» و «لوهانسک» است، از جمله عواملی بود که موجب آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین شد. ساکنان این مناطق اغلب روس زبان و تبار هستند و مسکو بارها گفته بود که کی یف در حال نسل کشی در این منطقه است. کرملین در آستانه شروع عملیات خود در اوکراین، استقلال مناطق دونتسک و لوهانسک را به رسمیت شناخت و از آن به بعد با عناوین جمهوری‌های خلق دونتسک و لوهانسک از آنها یاد می‌کند.

با تغییر راهبرد، مسکو تمرکز خود را بر تسلط کامل بر مناطق شرقی اوکراین از جمله دونتسک و لوهانسک قرار داد. نبردهای سنگین بین نیروهای روسی و اوکراینی در هفته‌های اخیر در شهر راهبردی «سیویرودونتسک» در این منطقه گویای شرایط و اوضاع بوده است.

شهر مذکور طی روزهای گذشته به طور کامل به دست نیروهای روسی افتاده و موجی از نگرانی در بین دولتمردان اوکراینی و غربی در همین مسئله ایجاد شده است. «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین پیشتر در این باره گفته بود که نتیجه نبردها در این شهر سرنوشت منطقه دونباس را رقم خواهد زد.

غرب تلاش می‌کند تا بتواند روسیه را به نحوی تحریک کند تا به استفاده از تسلیحات هسته‌ای، ولو در مقیاسی اندک رو آورد همزمان نیروهای روسی پیشروی خود به شهر «لیسیچانسک»، دومین شهر راهبردی در منطقه دونباس را آغاز کرده اند و منابع خبری روسی در همین رابطه گزارش داده اند که نیروهای روسی از پنج جهت مختلف وارد این شهر شده اند.

اوکراین نیز مستاصل از حجم آتش سنگین نیروهای روسی، به دنبال دریافت تسلیحات جدیدتر و بیشتر از کشورهای غربی است. اخیراً آمریکا اعلام کرده است که قرار است سامانه‌های پدافند هوایی میان برد و برد بلند به اوکراین تحویل دهد.

آنچه به نظر می‌رسد این است که روسیه عملیات خود در شرق اوکراین را مطابق برنامه از پیش تعیین شده تا تسلط کامل بر این منطقه پیش خواهد برد تا بتواند دونباس را به طور کامل با منطقی درجنوب شرقی و جنوب اوکراین، مانند «ماریوپل» و «خرسون» که پیشتر به کنترل درآورده است، ملحق کند.

همزمان گاهگداری نیز موشک‌هایی به کی یف پایتخت این کشور نیز شلیک می‌کند تا یادآوری کند که مقیاس عملیات می‌تواند مجدداً گسترده و فراگیر شود.

مسئله دیگری که در این بین مطرح می‌شود، عکس العمل و واکنش اوکراین در قبال پیشروی‌های روسیه است که می‌تواند با توجه به تسلیحاتی که از غرب دریافت می‌کند، کاملاً غیرمترقبه و پیش بینی نشده باشد. در این رابطه، هر گونه اقدام اوکراین در مقابله با آتش سنگین نیروهای روسی ممکن است عواقبی جبران ناپذیر به بار آورد.

تلاش غرب همواره بر این است تا بتواند روسیه را به نحوی تحریک کند تا مسکو به استفاده از تسلیحات هسته‌ای، ولو در مقیاسی اندک در این عملیات رو آورد. از آنجایی که دولت کی یف تحت اوامر غربی‌ها عمل می‌کند، واکنش‌هایی که صبر روسیه را لبریز کند، دور از انتظار نیست.

* مولداوی

منطقه «ترانس نیستریا» که باریکه ای مرزی در کشور مولداوی و در همسایگی غرب اوکراین قرار دارد، شرایطی بسیار مشابه منطقه دونباس داشته و دارد. پیشتر در گزارشی به طور مفصل در این باره صحبت شد، اما به طور خلاصه باید گفت که این منطقه نیز ساکنان روس زبان و تباری دارد که به دنبال استقلال از خاک مولداوی بوده و هستند. با شروع عملیات نظامی روسیه در اوکراین، زمزمه‌هایی درباره گسترش دامنه عملیات مذکور به منطقه یادشده نیز شنیده شد. طی ماه‌های اخیر و پس از این زمزمه‌ها، فعالیت‌های تروریستی و تنش زایی این منطقه را در بر گرفت که به گفته مقامات آن، اوکراین صحنه گردان آنها بود.

اخیراً و همزمان با مطرح شدن وضعیت نامزدی اوکراین و مولداوی برای عضویت در اتحادیه اروپا، قرارگیری این کشور در معادلات سرنوشت ساز منطقه شرق اروپا و درگیری‌های کنونی محل جولان و مانور کشورهای غربی شده که منتظر گرفتن ماهی از آب گل آلود هستند.

مقامات مولداوی اخیراً گفته اند که نگران اند که پای کشورشان به جنگی ناخواسته کشیده شود و در این رابطه از کشورهای غربی به ویژه فرانسه در خواست خرید سلاح نموده اند.

همزمان با تحریکات غربی‌ها و حسابی که بر روی مولداوی باز کرده اند، احتمال گسترش عملیات روسیه به منطقه ترانس نیستریا نیز وجود دارد، به ویژه که بندر معروف و راهبردی «اودسا» در جنوب غربی اوکراین نیز به نوعی مشرف بر منطقه مذکور است و روسیه در ادامه عملیات خود در جنوب اوکراین اودسا را نیز از قلم نینداخته است.

* کالینینگراد

منطقه کالینینگراد بخشی از خاک روسیه است که در حاشیه دریای بالتیک و بین لیتوانی و لهستان محصور شده است و به طور گسترده از اتصال ریلی به روسیه از طریق لیتوانی استفاده می‌کند.

اخیراً اعمال ممنوعیت از سوی لیتوانی بر ترانزیت و حمل نقل کالا از و به کالینینگراد بسیار خبرساز شد. روسیه این اقدام را شدیداً محکوم و اعلام کرد که عواقب این اقدام ویلنیوس متوجه مردم لیتوانی خواهد شد.

همچنین رسانه‌های خبری اعلام کردند که لیتوانی زیر بار درخواست اتحادیه اروپا در قبال لغو ممنوعیت یاد شده نرفته و قرار است رأی کمیسیون اروپا در این رابطه را نیز وتو کند؛ مسئله‌ای که به شدت اوضاع نابسامان فعلی در شرق اروپا را بغرنج‌تر خواهد کرد به ویژه که روسیه در این رابطه قول داده است که اقداماتی شدید اتخاذ نماید.

نکته‌ای در اینجا باید به آن توجه شود این است که لیتوانی از کشورهای عضو ائتلاف نظامی ناتو است و همزمان طعمه خوبی برای غربی‌ها برای تحریک روسیه. طبق اصول منشور ناتو، چنانچه هر یک از اعضا مورد حمله قرار بگیرند، دیگران وارد عمل خواهند شد و این مسئله‌ای مطلوب غرب است تا بتواند روسیه را با خود سرشاخ کند.

روسیه در قبال این مسئله بسیار احتیاط خواهد کرد، اما باید انتظار اقدامات غیرمنتظره از روسیه را در شرایطی که منافع اساسی مسکو به خطر بیفتد، داشت.