به گزارش پردیسان آنلاین از ارومیه – میثم شهریاری: انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی ره نهضت خود را از سال ۱۳۴۲ شروع و از آن تاریخ اعتراض علنی خود نسبت به رژیم منحوس پهلوی را آغاز کردند.
در اواخر سال ۵۶ با قیام شهرهای قم و تبریز علیه رژیم شاهنشاهی اعتراضات و راهپیمایی های مردم علیه رژیم وارد مرحله جدیدی شد و به سایر شهر های کوچک و بزرگ کشور نیز تسری یافت که در این میان ارومیه نیز مستثنی نبود.
با ورود به سال ۱۳۵۷ تظاهرات مردمی علنی و پررنگ و پرشورتر شد و ارومیه نیز به عنوان مرکز استان آذربایجان غربی بی نصیب از این تظاهرات و راهپیمایی ها نبود هرچند از سالها قبل فعالیتهای مذهبی و روشنگرانه در ارومیه انجام میشد و برخی از روحانیون، دانشجویان، بازاریان و … بارها به ساواک، شهربانی و جاهای دیگر احضار و تذکراتی به آنها داده میشد. هر چند رژیم، تنها به احضار و تذکر بسنده نکرده برخی از این افراد را زندانی، شکنجه و حتی تبعید نیز نمود.
امادر این میان حماسه روز دوم بهمن سال ۵۷ مردم ارومیه نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی در استان آذربایجان غربی است، در این روز برای اولین بار قیام مسلحانه مردم علیه رژیم پهلوی علنی شد و گروه های مردمی مسلح با نیروهای شاهنشاهی درگیر شدند، تانک ها به خیابان ها آمدند و مسجد اعظم ارومیه که پایگاه تجمع نیروهای انقلابی بود توسط تانک ارتش به توپ بسته شد.
گفتنی است این مسجد تنها مسجدی است که در طول انقلاب به توپ بسته شده است.
از منظر حجت الاسلام حسنی دوم بهمن در خاطرات ایشان، که توسط عبدالرحیم اباذری جمع آوری
و به همت مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده، اینگونه تصویر شده است که:ما باید از امروز جنگ مسلحانه را آغاز کرده و از نیروهای خود دعوت به عمل آوریم در مسجداعظم اجتماع کنند و هرکس از مردم که اسلحه دارد به اینجا بیاورید و به ما ملحق شود،ما باید مسجدو اطراف آن را سنگربندی نماییم و به این ترتیب در برابر کماندوهای تا بن دندان مسلح شاه مقاومت نشان بدهیم .
در عرض چند ساعت تمام پیشنهادهای من تحقق یافت. اقشار مختلف مردم بسیج شدند، با وانت
بار و خودروهای شخصی، شن و ماسه و گونی و آجر آوردند، پشت بام و اطراف مسجد را با گونی های
پر از شن سنگربندی کردیم . در خیابانهای اطراف که منتهی به مسجد می شدند درختان و چوبهای
بزرگ و سنگینی ریختیم تا به خیال خودمان مانع از حرکت و پیشروی تانکها به سوی مسجد شویم و
راهها را به روی نیروهای مسلح شاه ببندیم .
روبه روی مسجد، هتل چهار- پنج طبقه ای قرار داشت. ازمدیر آن خواستم پشت بام هتل را در اختیارما قرار دهد تا ما آنجا را هم سنگربندی کنیم، چون موقعیت بسیار مناسبی داشت. او ترسید و اجازه نداد. البته آنوقت جای ترس هم بود،نباید وی را ملامت نمود. حتی پیغام و پیشنهاد پول دادم باز هم نپذیرفت. در سمت دیگر مسجد اعظم بانکی قرار داشت،بچه ها بعد از غروب از پشت بام بالا رفتند و در بالای بام بانک هم یک سنگر با یک تیرانداز مستقر کردند.
هرچه امکانات و تجهیزات بود در جهت استحکام پایگاه نظامی مسجد اعظم به کار گرفتیم به
تعداد ۴۰ – ۵۰ نفر افراد مسلح و با حضور انبوه مردم آماده نبرد شدیم.
ناگهان صدای غرش تانکها ازدور به گوش رسید، به دستور من افراد مسلح در پشت سنگرهای خود قرار گرفتند. تانکها درختان وسایر موانع را شکستند و نزدیک محوطه شدند. شش تانک بود با تعداد زیادی نیروهای پیاده نظامارتش که آنها را اسکورت میکردند . من در پشت بام کنار گنبد قرار گرفته بودم در حالیکه یک کلاشینکف در دستم بود می خواستم ببینم عکس العمل تانکها چه خواهد شد.
در همین فکر بودم که ناگهان تانک اولی که در جلو حرکت می کرد، یک توپ به سمت گنبد شلیک کرد،نمی دانم هدف اصلی همان گنبد بود یا میخواست مرا بزند که بدانجا خورد؟ گلوله توپ درست از یک متری بالای سرم عبور کرد و به گنبد اصابت نمود بعد از آنطرف گنبد خارج شد. در این میان عدهای با لباس سر دادند. » …. زنده باد شاه و « در میان آنها ظاهر شدند و شعار » شاه دوست « شخصی به عنوان دوستانم از شدت خشم بدنشان می لرزید، اول خیال کردم از ترس اینطور شده اند اما خطاب به من گفتند: حاج آقا چرا دستور تیراندازی نمی دهید. گفتم نیازی به دستور نیست بزنید.
سربازها که حرف مرا شنیدند فوری روی تانک و اطراف آنرا خالی کردند. ما تانک را به رگبار بستیم. از پایین چند نفر از دوستان بر روی تانک اولی کوکتل مولوتوف انداختند و تانک بلافاصله آتش گرفت . لوله ی تانک که قبلاً به طرف ما و مسجد بود بی اختیار چرخید و به سمت هتل قرار گرفت. تانک دومی از پشت رسیدو ما را به رگبار مسلسل بست. من زمینگیر شدم. طرف راست من پسرم رشید بود و در میان ما فقط او یک تفنگ ژ- ۳ داشت، بقیه دوستان کلاش داشتند. طرف چپم نیز مرحوم حاج موسی بود. به این ها گفتم هردو به طور همزمان به روی تانک ها آتش بریزند و تیراندازی کنند .
در چند لحظه، اینهاانسان بسیار شجاع، » حاج موسی آقازاده « انصافاً غوغا کردند، طوفان به پا نمودند. خدا رحمت کندشریف و در عین حال فرد مطیعی بود.
ما پنج نفر در بام بودیم. من،رشید،حاج موسی،حاج محمد و یک نفر دیگر که اسمش را فراموش
کرده ام. چند نفر دیگر هم در بام بانک بودند. بقیه مسلحین به همراه مردم از زمین و اطراف تانک ها
را محاصره کردند و مرتب به طرفشان تیراندازی نمودند، بطوریکه زمینگیر شدند و مجبور به عقب
نشینی گردیدند . البته اگر می خواستند بمانند و با ما بجنگند می توانستند چون آن ها امکانات و
نیروی زیادی داشتند، ولی در اثر مقاومت شجاعانه ما و مردم، خداوند متعال رعب و وحشتی به
دلشان انداخت و آن ها پا به فرار گذاشتند و به لشگر و پادگان ارومیه بازگشتند.
مردم برای اولین بار با چشم خود شکست و فرار تانک ها را دیدند، شور و غوغای عجیبی در شهرپیچید و واقعا مردم باورشان شد که می توانند با امکانات کم در برابر یک رژیم جهنمی و تا دندان مسلح بایستند.
هرلحظه حضور و ازدحام حماسی مردم بیشتر می شد . بعداز ظهر همان روز مراسم تشییع دو شهید عزیز برگزار می شد. قبلا به افراد مسلح گفتم در مراسم تشییع، به صورت نامرئی حاضر شوند و گوش به فرمان باشند تا اگر نیازی شد، اسلحه ها را بیرون بیاورند. پیکر شهدای انقلاب ارومیه را به سمت قبرستان باغ رضوان برده و در آنجا دفن کردیم .
این حادثه به قدری در سطح کشور بازتاب پیدا میکند که حتی سند شماره ) (۵۴ که در کتاب اسناد لانه جاسوسی، ج ۲ ص ۹۳ درج شده به صورت محرمانه از سفارت آمریکا در تهران در تاریخ ۲۳ ژانویه ۱۹۷۹ برابر با ۳ بهمن ۱۳۵۷ به و زارت امور خارجه در واشنگتن دی سی مخابره میکند:خشونت به طرفداری و علیه رژیم دیروز تکرار شد؛ مخصوصاً در رضاییه، گزارشهای خبری متفاوت «هستند. یکی می گوید خشونت موقعی شروع شد که جمعیت به یک راهپیمایی طرفدار شاه حمله کردند. گروه دیگری گفتند که موقعی شروع شد که عده ای غیر نظامی مسلح به پادگان نظامی حمله کردند . در هر حال سربازها هم تلافی کردند و شیشه های مغازه ها و عکسهای خمینی را خرد کردند و طرفداران خمینی را مجروح نمودند . یک روزنامه می گوید ۸ نفرکشته شدند که ۴ نفر آنها سرباز بود. ولی آمار دقیق موجود نمی باشد. ما شنیده ایم که ژنرال بدره ای فرمانده نیروی زمینی دیروز به رضاییه
پرواز کرد. این نشان می دهد که شاید وضع بدتر از آن است که گزارش داده می شود .
برای بررسی و اطلاع بیشتر از حوادث آن روزهای تاریخی به سراغ آقای اسداللهی از انقلابیون با سابقه شهر ارومیه که در وقایع آن روزها حضور داشته رفته‌ایم و گفتگویی با ایشان داشته ایم.
فارس: اعتراضات عمومی مردم ارومیه علیه رژیم پهلوی در چه سالی شکل گرفت؟
اسداللهی: مردم ارومیه تقریبا از پاییز سال ۱۳۵۷به شکل عمومی اعتراضات خود را علیه پهلوی علنی کرده بودند و در خیابان‌ها حضور داشتند و بعد از واقعه ۱۷شهریور۵۷ که تظاهرات در سراسر کشور شدت گرفت مردم ارومیه نیز حضور بیشتری در راهپیمایی‌ها و تجمعات داشتند.
در ۲۳آذر۵۷ با حمله ی گارد شاهنشاهی مستقر در ارومیه حدود ۶نفر از مردم معترض در خیابان امام ارومیه به شهادت رسیدند که مردم بعد از این واقعه‌ی تلخ بسیار خشمگین شدند و بعد از این واقعه تظاهرات شدت بیشتری پیدا کرد در مقابل رژیم عده ای از شاه‌دوستان که شامل بازنشستان ارتش و ژاندارمری بودند را بالاجبار تجمیع کرده تا بتواند در مقابل مردم معترض و انقلابیون علم کند که وقتی دیدند این عمل آنها کارگر نیوفتاد تانک‌های ارتش را در روز دوم بهمن به خیابان‌ها آوردند تا مردم را سرکوب کنند تا بعد از آن کسی جرئت نکند در راهپیمایی شرکت کند.
فارس: اعتراضات مردمی ارومیه چگونه وارد فاز مسلحانه شد؟
اسدالهی: دلیل این‌عمل به حدود ۲۰۰سال قبل و تاریخ این منطقه برمیگردد، در تاریخ این منطقه هر وقت حکومت مرکزی دچار ضعف شده فعالیت گروهک منحوس دموکرات و همچنین هجوم همسایگان خارجی علیه مردم این منطقه شدت یافته بنابراین برخی از مردم این منطقه برای حفاظت از جان و مال و ناموس خود مسلح بودند، در روز دوم بهمن نیز این حمله‌ی تانک‌های ارتش بود که باعث شدت گرفتن درگیری ها شد و انقلابیون مجبور به دفاع و مقابله به مثل شدند چرا که اگر این اتفاق رخ نمیداد قصد رژیم این بود که انقدر از مردم و انقلابیون کشته بگیر تا دیگر کسی جرئت راهپیمایی و اعتراض در شهر ارومیه را نداشته باشند و مردم برای همیشه ناامید شوند.
در این باره مرحوم حجت‌الاسلام حسنی در خاطرات خود چنین می‌نویسد: ۵۰ درصد علت تشکیل گروههای چریکی و مسلح شدن مردم در ارومیه حفظ جان و مال و ناموس مردم از دست حزب خائن دموکرات بود و چون تاریخ این منطقه به ناروها و نیرنگها و نامردیهای این حزب گواه است و من میدانستم که به محض آشفته شدن شهر، آنها به طور مسلحانه به شهر ارومیه و حومه خواهند ریخت و همان تاریخ گذشته ً تجاوز و غارت را تکرار خواهند کر، لذا ما ترجیح دادیم قبلا مسلح شویم. ولی ۵۰ درصد علت دیگر این مسلح شدن این بود که جواب مسلسل شاه معدوم را بایستی با مسلسل میدادیم و برای همین منظورها بود که ما در ابتدا اقدام به تشکیل چند گروه چریکی کردیم و سپس با فرستادن یکی از روحانیون مبارز و چند تن از مجاهدین به مناطق فروش سالحهای مرزی از طریق با مبلغ کمکی خودم و اهالی ارومیه در ً مبلغ یکصد هزار تومانی که خودم کمک کردم و مجموعا حدود یک میلیون و سی الی پنجاه هزار تومان که از طریق اهالی قهرمان ارومیه تدارک شد اقدام به تهیه اسلحه کردیم.
فارس: نقش مرحوم حجت‌الاسلام حسنی در ساماندهی قیام مسلحانه چه بود؟
اسداللهی: در ان زمان چند گروه مسلح مردمی در شهر ارومیه فعالیت داشتند که مرحوم فاسونه چی و مرحوم حسنی فرماندهی این گروه‌ها را برعهده داشتند که هماهنگی و رهبری کلی قیام برعهده مرحوم حسنی بود که کار نظامی و تشکیلاتی بدون داشتن رهبر به موفقیت نمی رسد و در این میان نقش مرحوم حسنی بی بدیل بود.
فارس: نقش شهیدان باکری در این مبارزات چه بود؟
اسداللهی: من با شهید مهدی باکری در سال ۱۳۵۶آشنا شدم که در آن زمان نیز ایشان و برادرشان فعالیت های ضد رژیم پهلوی انجام میدادند و دریک برهه من به حمید باکری کمک کردم که از مرز ترکیه یک محموله اسلحه وارد کشور بکنند. ولی بیشتر فعالیت های شهیدمهدی باکری در دانشگاه تبریز و در فضای دانشجویی بود.
فارس: حوادث روز دوم بهمن ۵۷ را کمی برایمان تعریف کنید.
اسدالهی: در روز دوم بهمن ۵۷ با توجه به این که اعلام شده بود راهپیمایی بزرگی علیه شاه‌دوستان صورت خواهد گرفت طرف های صبح قبل از طلوع افتاب تعدادی از نیروها را از مسجد محمدیه با وانت آمریکایی که داشتم به محل سنگرها بردم و در آنجا مستقر کردم. محل سنگرها پشت بام بانک ایرانشهر ( تجارت کنونی جنب بازار ارومیه) بالای مسجد اعظم ارومیه و پشت بازار ارومیه و بالای گرمابه اخوند بود.
علت این که سنگرها در پشت بام ها قرار داده شده بود این بود که مردم عادی هدف قرارنگیرند،البته در آن روز برخی از سربازان نیز که از خود مردم ارومیه بودند به اجتماع مردم پیوستن و من به چشم خود دیدم که یک سرباز از کنار تانک کشان کشان خود را به داخل جمیعت پرتاب کرد که گویی فرزندی خود را به آغوش مادرش پرتاب کرده باشد همچنین یک گروهبانیکم شهربانی نیز در همان جا لباس نظامی خود را دراورده و به صفوف مردم‌پیوست.
به نوشته‌ی روزنامه های رسمی ان زمان نظیر اطلاعات و کیهان، در آن روز ۴تانک انگلیسی در خیابان امام به سمت مسجد اعظم درحال حرکت بودند.ولی با مقاومت جانانه ی‌انقلابیون و درگیری سخت انها با تانک ها مجبور‌به عقب نشینی و بازگشت به پادگان شدند .و سربازانی که به همراه تانک ها امده بودند رو به فرار گذاشتند.
حماسه دوم بهمن ۵۷ و مقاومت جانانه گروه های مسلح مردمی در مقابل تانک های ارتش رژیم و عقب راندن آنها تا پادگان ها و همچنین علنی شدن مبارزه مسلحانه مردم ارومیه علیه پهلوی درس مبارزه بزرگی برای تمامی شهرهای ایران شد و همه فهمیدند که می توانند به طور مسلحانه مقابل رژیم ایستادگی کرده و پیروز شوند و این بود که از آن روز به بعد مبارزه با پهلوی وارد فاز جدیدی شد.
انتهای پیام
