استان خراسان شمالی ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار جنگل در ۲ ناحیه رویشی دارد که ۲۵ هزار هکتار آن جنگل های هیرکانی در شهرستان مانه و سملقان است و مابقی مربوط به ناحیه جنگلی ایرانی – تورانی است که جای جای این استان پراکنش دارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی می گوید: لایه های اطلاعاتی پهنه بندی و سوابق آتش سوزی های این استان نشان می دهد که ۳۳ درصد جنگل های این خطه در معرض حریق زیاد و خیلی زیاد قرار دارند و همین اطلاعات می گویند که ۲۹ درصد از گستره منابع طبیعی استان نیز با خطر زیاد آتش سوزی مواجه هستند.

آتش در کمین منابع طبیعی

مهندس حسن وحید می افزاید: ۶۴ درصد از مساحت ۴۳۴ هزار هکتاری جنگل های خراسان شمالی نیز با خطر متوسط آتش سوزی مواجهند و تنها سه درصد باقیمانده با خطر کم آتش سوزی تهدید می شوند.
وی خراسان شمالی را استانی توصیف می کند که اراضی جنگلی آن با خطر حریق مواجه است و هشدار می دهد که حریق ممکن است در هر گوشه از جنگل ها اتفاق بیفتد،  آن هم در حالی که تجهیزات استان در این حوزه روزآمد نیست و نیرو برای مهار آتش ناکافی است.

در عین حال به گفته کارشناسان و متولیان امر، بارندگی های مساعد بهار امسال، موجب رشد چشمگیر و تراکم گیاهان مرتعی و جنگلی شده است که اکنون با گرم شدن هوا خطر آتش سوزی ها دوچندان شده است.

طبیعت گردان، دامداران و مردمی که برای تفرج به جنگل ها می روند خواسته یا ناخواسته موجب می شوند تا آتش غفلت جان طبیعت را بگیرد و نه تنها گیاهان و درختان بلکه انواع واقسام گونه های حیات وحش نیز مامن و زیستگاه و گاه جان خود را از دست بدهند و با خطر انقراض و حتی نابودی مواجه شوند.

طبیعت‌گردهای آتش‌افروز

گفته می شود علت بروز ۹۵ درصد آتش سوزی های عرصه های جنگلی و مراتع کشور انسانی است.

طبیعت گردان، دامداران و مردمی که برای سیر و تفرج به جنگل ها می روند خواسته یا ناخواسته موجب می شوند تا آتش غفلت جان طبیعت را بگیرد و نه تنها گیاهان و درختان بلکه انواع و اقسام گونه های حیات وحش نیز مامن و زیستگاه و گاه جان خود را از دست داده و با خطر انقراض و حتی نابودی مواجه شوند.

یکی از دوستداران طبیعت در خراسان شمالی با تاکید بر اینکه باید با طبیعت مهربان بود، می گوید: گردشگر و طبیعت گرد مسوول، باید چنان در طبیعت رفت و آمد کند که حتی جای پایی از او باقی نماند.

حسین شکرانی می افزاید: طبیعت گردهای مسوولیت‌پذیر اگر نیازی به افروختن آتش باشد، در خاموش کردن آن هم دقت می کنند.

این راهنمای برتر ملی گردشگری و طبیعت گردی اظهار می کند: با وجود این که در رسانه ها و به ویژه رسانه ملی در این مورد آموزش های لازم داده نشده، اما معمولا در تورهای گردشگری تلاش می شود که این آموزش ها به طبیعت گردان به صورت عملی ارائه شود.

وی با بیان اینکه در زمان برگزاری تورهای گردشگری باید آتش فقط در یک نقطه روشن شود، اظهار می کند: نباید آتش های پراکنده و در چند محل افروخته شود زیرا در این صورت کنترل آتش سخت می شود و هم چنین محل افروختن آتش باید خشک و به دور از علف و گیاهان باشد و اطراف آن نیز سنگ چیده شود و در معرض باد هم نباشد.

احساس مسوولیت

وی می گوید: در اردوها و تورها باید حتما چند نفر مسوول افروختن و خاموش کردن آتش باشند و در این مورد احساس مسوولیت کنند و از دیگر سو از خاموش کردن آتش نیز مطمئن شوند.

شکرانی از اکوتوریسم به عنوان گردشگری مسوولانه در طبیعت یاد کرده و می افزاید: احتمال بروز آتش سوزی در تابستان و پاییز زیادتر است و برای همین باید مراقب بود و هر نوع زباله مانند شیشه و بطری های خالی و ته سیگار را جمع کرد تا طبیعت آسیب نبیند و حریق ایجاد نشود زیرا حتی یک قطعه کوچک از شیشه و یا اجسامی که به هر شکل نور را منعکس می کنند به راحتی می توانند جنگلی را به آتش بکشند.

تجهیزات کم است

اما اگر اتفاقی در حوزه پناهگاه های حیات وحش و یا پارک های ملی بیفتد چه کسی باید آستین بالا بزند؟

در این مورد معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار می کند: ۱۹۷ هزار هکتار از عرصه های طبیعی استان شامل مناطق حفاظت شده، پناهگاه حیات وحش و پارک ملی، در مدیریت این اداره کل است.

حبیب لشگری، عمده آتش سوزی ها در این نقاط را به علت حضور گردشگران، شکارچیان و چوپانان در این عرصه ها می داند و می گوید: این افراد کسانی هستند که آتش را بر افروخته و به درستی خاموشی نمی کنند.

وی با اشاره به اینکه در بهار امسال نیز پوشش گیاهی عرصه های طبیعی استان بر اثر بارندگی های امسال غنی شده، خاطرنشان می کند: احتمال وقوع آتش سوزی افزایش یافته است و به همین دلیل تمامی ادارات محیط زیست خراسان شمالی در حالت آماده باش هستند اما این در حالی است که تجهیزات این مجموعه به علت کمبود اعتبارات کم است و یا به‌روز نیست و همین امر نگرانی ها را افزایش می دهد.

وی می گوید: علاوه بر اینکه بالگرد، پهباد، خودرو آتش نشان و دیگر تجهیزات مهار آتش از جمله کمبودهای استان است که باید مرتفع شود، در عین حال از مردم درخواست داریم که به حفظ و مراقبت از عرصه های طبیعی توجه کنند.

افزایش آتش سوزی ها و کمبود تجهیزات

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی خراسان شمالی می گوید: میزان آتش سوزی های مراتع استان امسال به نسبت سال قبل افزایش یافته است.

سرهنگ موسی الرضا حیاتی می افزاید: پارسال تا آخر خردادماه هیچ موردی از آتش سوزی در استان نداشتیم اما امسال تا کنون در ۲ هکتار از عرصه های منابع طبیعی منطقه با آتش سوزی و خسارت مواجه شده ایم.

وی از مردم می خواهد تا در عرصه‌های منابع طبیعی و در هر گوشه طبیعت که آتش می افروزند در خاموش کردن آن نیز کوشا باشند و هم چنین از آتش افروختن در محل هایی که تراکم گیاهان به ویژه گیاهان خشک زیاد و در معرض باد است، خودداری کنند.

وی با بیان اینکه بارش‌های بهاری موجب رویش گیاهان و ایجاد پوشش گیاهی مناسب و متراکم در عرصه‌های منابع طبیعی شده است، می گوید: با نزدیک شدن به فصل گرما و خشک شدن گیاهان و وزش باد، احتمال وقوع آتش سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی استان افزایش می‌یابد.

بالگرد، نیاز اساسی

پارسال تا آخر خرداد ماه آتش سوزی نداشتیم اما امسال تا کنون در دو هکتار از منابع طبیعی با آتش سوزی و خسارت مواجه شدیم.

سرهنگ حیاتی از بالگرد به عنوان نیاز اساسی برای حفاظت از عرصه‌های وسیع منابع طبیعی خراسان شمالی یاد کرده و می گوید: اگر اعتبار خرید بالگرد وجود ندارد حداقل در ماه هایی از سال که با خطر آتش سوزی زیاد مواجهیم، می شود بالگردی به طور موقت در استان مستقر شود تا امکان اقدام سریع وجود داشته باشد.

وی با بیان این که تجهیزات این یگان همخوان با گستره ۲۸ هزار کیلومتری استان نیست، اظهار می کند: اگر چه تاکنون گستره آتش سوزی های خراسان شمالی به دلیل شرایط آب و هوایی کم بوده است اما با آغاز موج گرما احتمال آتش سوزی در استان افزایش می‌یابد و باید برای مهار آتش سوزی ها از تمام توان نیروهای یگان حفاظت و مردم استفاده کرد.

حیاتی می گوید: تاکنون بزرگترین آتش سوزی استان در گستره یک هکتار در منطقه بلغان شیروان اتفاق افتاده اما آتش سوزی های کوچک هم در مراتع سالوک در وسعت کم رخ داده است اما همان ها هم زیاد است و نباید ادامه یابد.

وی می افزاید: اگر خواهان حفظ منابع طبیعی و پیشگیری از حریق و اقدام به موقع در زمان آتش سوزی هستیم باید به این بخش توجه ویژه شود و تجهیزات، نیروی انسانی و اعتبار لازم به این بخش تعلق بگیرد تا به سرنوشت زاگرس، که چندین روز است در آتش می سوزد، دچار نشویم.

وی از نبود نیروی تخصصی لازم در این بخش نیز انتقاد و خاطرنشان می کند: نیروی های اطفای حریق در استان باید به شکلی تخصصی به کار گرفته شوند و تنها وظیفه اطفای حریق را داشته باشند.

یک نیروی محافظ برای ۱۰۰ هزار هکتار عرصه

فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی خراسان شمالی با بیان اینکه تنها ۶۰ نیروی شرکتی در این یگان فعالیت می کنند، می گوید: هم اکنون از هر ۱۰۰ هزار هکتار از منابع طبیعی استان یک نیرو که نه شرکتی و نه رسمی است حفاظت می کند و مشخص نیست مسوولان چه زمان می خواهند به فکر تشکیل شاکله یگان حفاظت باشند و نیروی باتجربه و اعتبارات لازم را اختصاص دهند که بتوان به صورت دایمی و مستمر از انفال حفاظت کرد.

وی اظهار می دارد: ۳۴ درصد از عرصه جنگل ملی گلستان در محدوده خراسان شمالی قرار دارد اما برای اطفای حریق جنگل هنوز ساز و کار مناسبی اندیشیده نشده و همه آتش سوزی ها با همکاری منابع طبیعی و مردم خاموش می شود و حال آنکه این قانونا خارج از وظیفه ماست.

سرهنگ حیاتی با بیان این که عامل انسانی موجب بروز ۹۰ درصد از آتش سوزی هاست، از مردم می خواهد در هنگام اتراق در دامنه طبیعت از افروختن آتش خودداری کنند و اگر آتش هم افروخته می شود در خاموش کردن آن دقت کرده و هنگام ترک محل مطمئن شوند که آتش خاموش شده است.

وی تاکید می کند: طبیعت‌گردان از رهاسازی شیشه‌های شکسته، بطری‌هایی که نیمه پر هستند و ته سیگار نیز خودداری کنند که هر یک از این عوامل ممکن است باعث آتش سوزی شود و هم چنین شماره تلفن ۱۵۰۴ به عنوان خط ارتباطی یگان حفاظت منابع طبیعی استان با مردم به صورت شبانه روزی آماده دریافت گزارش‌های مردمی در ارتباط با آتش سوزی، تخریب و تصرف عرصه‌های منابع طبیعی و برخورد با متخلفان است.

هم اکنون از هر ۱۰۰ هزار هکتار از منابع طبیعی استان یک نیرو که نه شرکتی و نه رسمی است حفاظت می‌کند 

وی می گوید: میزان خسارات آتش‌سوزی‌های سال ۹۸ در حوزه منابع طبیعی استان نسبت به سال ۹۷ به حدود نصف کاهش یافت و در این سال ۷۶ حادثه آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی خراسان شمالی روی داد که به ۴۰ هکتار از گستره های طبیعی آسیب رساند و بر اثر آن ۳۴ میلیارد و ۹۱۰ میلیون ریال خسارت به بار آمد.

فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی خراسان شمالی خاطرنشان می کند: امسال نیز گستره آتش سوزی های منابع طبیعی در این استان نزدیک به ۲ هکتار بوده اما مطلوب ما این است که حتی یک وجب از عرصه های طبیعی نیز گرفتار خسارت و تخریب نشود.

مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری خراسان شمالی نیز به کمبود تجهیزات اطفای حریق در استان اشاره کرده و می گوید که این مشکل در نشستی ویدئوکنفرانسی که در ابتدای خردادماه با حضور مدیران دفتر مدیریت بحران استانداری ها،  رییس سازمان مدیریت بحران، رییس سازمان جنگل ها و مراتع، رییس سازمان محیط زیست و رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، برگزار شد، مطرح شد و همه خواهان  اختصاص اعتبارات برای رفع کمبود تجهیزات اطفای حریق شدند.

جواد نظری می افزاید: در این جلسه اعلام شد که دولت اعتبارات ملی لازم را در سال مالی ۹۹ برای رفع این دغدغه در اختیار سازمان های منابع طبیعی، محیط زیست و جنگل ها و مراتع کشور قرار خواهد داد و البته استان ها باید برای جذب این اعتبارات ورود کنند و در همین راستا، اعتبارات استانی نیز اختصاص خواهد یافت.

گستره حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی ۲ میلیون و ۳۳ هزار و ۳۶ هکتار است که از این وسعت یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مرتع، بیش از ۱۸۳ هزار هکتار بیابان و ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار جنگل است.

جنگل های خراسان شمالی در ۲ ناحیه رویشی است که ۲۵ هزار هکتار از این میزان مربوط به جنگل های ناحیه هیرکانی در شهرستان مانه و سملقان است و مابقی مربوط به ناحیه جنگلی ایران – تورانی و در سطح استان پراکنده است.

اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی نیز مناطق حفاظت شده و پارک های ملی سالوک، ساریگل و ضامن آهو، مناطق حفاظت شده قرخود، گلول، سرانی و پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم را، مجموعا با گستره ۱۹۴ هزار و ۱۴۱ هکتار مدیریت می کند.