در رویکردی تحول‌آفرین به مدیریت فضاهای عمومی، بوستان‌های شهری دیگر تنها مکانی برای گذران اوقات فراغت نیستند، بلکه به بستری زنده برای ترویج ارزشهای انقلابی و معنوی تبدیل شده‌اند. در این میان، پروژه ساخت یادمان شهدا در بوستان‌های شهری، همچون پلی استوار، نسل‌های مختلف را با فرهنگ ناب ایثار و شهادت پیوند می‌زند.
به گزارش پردیسان آنلاین/مریم دهقانی؛ در رویکرد نوین مدیریت شهری، فضاهای عمومی تنها به عنوان مکان‌هایی برای گذران اوقات فراغت و تفریح تعریف نمی‌شوند، بلکه آنان بستری زنده و پویا برای هویت‌بخشی، معنادهی و تقویت سرمایه اجتماعی جامعه هستند. در این میان، پایتخت مذهبی ایران، قم، با بهره‌گیری از عمق باورهای دینی و انقلابی مردمش، گامی بلند و تأثیرگذار در تلفیق معنویت با زندگی روزمره شهری برداشته است. پروژه تدفین شهدای گمنام در بوستان‌های شهری، فراتر از یک اقدام نمادین، تحولی ژرف در کارکرد و ماهیت این فضاها ایجاد کرده و آنان را از محلی برای تفرج به کانونی برای تجلی فرهنگ ایثار، مقاومت و پیوند نسل‌ها تبدیل نموده است.
این حرکت عظیم فرهنگی، که با درخواست خود مردم و برای زنده نگه داشتن یاد شهدا آغاز شد، امروزه به یکی از شاخص‌ترین پروژه‌های هویت‌ساز شهری بدل گشته است. حضور پیکرهای مطهر این عزیزان در قلب تپنده محلات در بوستان‌هایی که هر روز میزبان خانواده‌ها، جوانان و کودکان هستند فرصتی بی‌بدیل فراهم آورده تا فرهنگ ناب شهادت طلبی و دفاع مقدس، نه در کتاب‌ها و موزه‌ها، که در بستر جاری و زنده جامعه نفس بکشد و جاری شود.
اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، شورای اسلامی شهر و شهرداری قم با همکاری خیرین، با اجرای این طرح جامع، درصدد هستند تا قم را به «قطب فرهنگی ایثار و شهادت» تبدیل کنند. بر اساس گزارش‌های رسمی، هم‌اکنون شاهد حضور پربرکت شهدای گمنام در ۱۰ بوستان اصلی شهر از جمله بوستان‌های شهدای آذر، گلها، لاله، امام حسن مجتبی(ع)، شهریار، مصلی و نخبگان هستیم. این یادمان‌ها به کانون‌های خودجوش فرهنگی بدل شده‌اند؛ مکان‌هایی برای برگزاری مراسم دعا، روایتگری خاطرات رزمندگان، اجرای برنامه‌های هنری توسط جوانان انقلابی و نقطه‌ای برای تجمع عاطفی خانواده‌ها در کنار آرامگاه کسانی که برای حفظ ارزش‌ها جان خود را نثار کردند.
نتایج این اقدام والا، تنها محدود به ابعاد معنوی نبوده و تأثیرات ملموس اجتماعی آن نیز به‌طور گسترده گزارش شده است. مسئولان استقرار این یادمان‌ها را عاملی برای «کاهش آسیب‌های اجتماعی» و «ایجاد حس امنیت معنوی» در محلات دانسته‌اند. بوستان‌هایی که روزی ممکن بود صحنه برخی ناهنجاری‌ها باشد، امروزه به فضایی امن، آرام و الهام‌بخش برای تمامی اقشار جامعه، به‌ویژه نسل جوان، تبدیل شده‌اند. این امر گواهی بر این اصل است که ترویج ارزشهای اصیل، کارآمدترین راه برای سالم‌سازی فضای عمومی و ارتقای کیفیت زندگی شهری است.
علاوه بر این، شهرداری قم با اجرای پروژه‌های مکمل مانند نصب دیوارنگاره‌ها و سردیس شهدای شاخص، ساخت المان‌های هنری، راه‌اندازی «کوچه‌های آسمانی» و برگزاری یادواره‌ها، تلاش کرده است تا فضای کلی شهر را نیز با این گفتمان مقدس عجین کند. این پیوستاری از یاد و خاطره، از ورودی‌های شهر تا کوچکترین کوچه‌ها، بیانیه بصری قدرتمندی است که دائماً آرمان‌های شهدا را به شهروندان یادآوری می‌کند.
بدون تردید، تدفین شهدای گمنام در بوستان‌های قم، رویدادی مبارک و الگویی موفق برای سایر شهرهای کشور است. این اقدام نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با تلفیق هنرمندانه مدیریت شهری و فرهنگ عمیق دینی، فضاهایی خلق کرد که هم روح‌افزا باشند و هم جامعه‌ساز؛ فضاهایی که نه تنها به زیبایی بصری شهر می‌افزایند، که بر غنای معنوی و انسجام اجتماعی آن نیز تأکید دارند و یادآور می‌شوند که شهدا، چراغ‌های همیشه روشن راهی هستند که باید پیمود.
تدفین شهدای گمنام در بوستان‌های قم؛ کانون‌های فرهنگی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی
بختیاری معاون امور یادمان های شهدای گمنام اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس ومقاومت قم در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار پردیسان آنلاین از حضور پیکر مطهر شهدای گمنام در پنج بوستان اصلی این شهر خبر داد و گفت: این اقدام با درخواست مردم و برای ترویج فرهنگ شهادت انجام شده است.
وی با اشاره به استقبال پرشور مردم از این یادمان‌ها افزود: این فضاها به کانونی خودجوش برای برگزاری مراسم‌های مختلف و ارتباط معنوی خانواده‌ها در حین تفریح تبدیل شده و کرامات زیادی از این شهدا گزارش شده است.
بختیاری با بیان اینکه یادمان‌های شهدای گمنام تنها زیارتگاه نیستند، بلکه مراکزی فرهنگی هستند، تصریح کرد: جوانان انقلابی و بااستعداد در این مکان‌ها برنامه‌های متنوعی اجرا می‌کنند که به نشر مفاهیم دفاع مقدس کمک می‌کند.
معاون امور یادمان های شهدای گمنام اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس ومقاومت قم وجود این یادمان‌ها را عاملی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی دانست و اظهار داشت: هر محله‌ای که میزبان پیکر مطهر شهید گمنام می‌شود، شاهد بهبود فضای اجتماعی و کاهش مشکلات است.
وی در پایان به آمار یادمان‌های استان قم اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون ۶۳ یادمان در شهرستان قم وجود دارد که میزبان ۱۳ شهید گمنام هستند. این یادمان‌ها در بوستان‌های شهدای دل‌آذر، شهدای گلها، شهریار، لاله (۷۲ تن)، حافظ و مصلی پردیسان واقع شده‌اند.
بختیاری از پیگیری برای احداث یادمان در بوستان نخبگان خبر داد و افزود: انشالله به زودی شاهد تکمیل این پروژه خواهیم بود.
تبدیل بوستان‌های قم به کانون‌های فرهنگی ایثار و شهادت
مصطفی ملایی، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر قم، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار پردیسان آنلاین از توسعه پروژه‌های یادمان شهدا در بوستان‌های شهری با همکاری اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس و خیرین خبر داد و تأکید کرد: هدف ما این است که قم به عنوان قطب فرهنگی ایثار و شهادت، الگویی برای سایر شهرها باشد و این مسیر تا پاسداشت کامل خون شهدا ادامه خواهد یافت.
ملایی اعلام کرد: در حال حاضر ۱۰ بوستان شهری قم مزین به مزار شهدای گمنام جنگ تحمیلی شده است که این اقدام با هدف زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهدا و ترویج فرهنگ ایثار در فضاهای عمومی شهر صورت گرفته است.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر قم افزود: این بوستان‌ها در مناطق مختلف شهر شامل بوستان شهدای آذر در منطقه ۱، بوستان گلها در منطقه ۲ ، بوستان لاله و امام حسن مجتبی(ع) در منطقه ۳، بوستان خضر(ع) در منطقه ۴، بوستان حافظ و شهریار در منطقه ۶،بوستان مصلی، نخبگان و شهید مبارکی در منطقه ۸ هستند.
وی افزود: این یادمان‌ها با همکاری شهرداری قم و اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس احداث شده و به کانون‌های فرهنگی در محلات تبدیل شده‌اند. هدف اصلی از احداث این یادمان‌ها در بوستان‌های شهری، تبدیل فضاهای عمومی به مراکز فرهنگی و معنوی است. ما در شورای شهر قم باور داریم که شهدا نماد ایثار و مقاومت هستند و مزار مطهر شهدای گمنام در بوستان‌ها، فرصتی فراهم می‌کند تا شهروندان، به ویژه جوانان و کودکان، در محیطی آشنا و روزمره با فرهنگ ارزشمند و متعالی دفاع مقدس آشنا شوند.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر قم تصریح کرد: این اقدام بخشی از سیاست‌های شهرداری و شورای شهر برای هویت‌بخشی به فضاهای شهری است و بر اساس آموزه‌های اسلامی، شهدا را به عنوان الگویی برای نسل‌های آینده معرفی می‌کند. در واقع، این یادمان‌ها نه تنها مکانی برای زیارت، بلکه بستری برای برگزاری برنامه‌های فرهنگی از جمله روایتگری و مراسمات مناسبتی و نیز یادبود هستند.
ملایی با اشاره به اهمیت این اقدام در ارتقای هویت فرهنگی و دینی شهر قم، گفت: قم به عنوان پایتخت مذهبی ایران، ظرفیت بالایی برای ترویج ارزشهای ناب انقلاب اسلامی و دفاع مقدس دارد و وجود مزار شهدای گمنام در بوستان‌ها، این فضاها را از محیطی صرفاً تفریحی به کانون‌های الهام‌بخش تبدیل کرده است. نتایج آن برای شهروندان شامل افزایش حس امنیت معنوی، تقویت باورهای دینی و اجتماعی، و ایجاد فضایی آرام و امن برای خانواده‌هاست.
وی افزود: این بوستان‌ها به زیارتگاه‌های مردمی تبدیل شده و نقش مؤثری در کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای سطح فرهنگی محلات ایفا می‌کنند. همچنین، این یادمان‌ها به عنوان میراث ماندگار، نسل‌های آینده را با ایثار شهدا آشنا می‌سازد و به حفظ وحدت ملی کمک شایانی می‌کند.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر قم با بیان اینکه استقبال شهروندان قم از این اقدام بسیار گرم و پرشور بوده است، گفت: مردم مومن و متدین و انقلابی قم، که همواره قدردان شهدا هستند، این بوستان‌ها را به عنوان محیطی امن و معنوی برای خانواده‌ها پذیرفته‌اند و گزارش‌های متعدد از بازدیدهای مردمی، برگزاری مراسم‌های خودجوش مانند غبارروبی و عطرافشانی، و حتی پیشنهادهای مردمی برای توسعه برنامه‌های فرهنگی در این مکان‌ها دریافت کرده‌ایم.
ملایی به مثال‌های عینی اشاره کرد و گفت: برای مثال، در بوستان‌های مانند شهدای آذر و گلها، خانواده‌ها و جوانان به طور منظم برای زیارت و تفریح حضور می‌یابند و این امر نشان‌دهنده پذیرش عمیق فرهنگی این پروژه‌هاست. شورای شهر نیز بر اساس بازخوردهای مثبت، برنامه‌هایی برای بهبود دسترسی و امکانات این یادمان‌ها تدوین کرده است.
وی در ادامه به اقدامات گسترده شورای اسلامی شهر قم و شهرداری در حوزه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت اشاره کرد و گفت: از جمله این اقدامات می‌توان به تشکیل ستاد ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، برگزاری یادواره‌های شهدا، همایش‌ها و پیاده‌روی‌های خانوادگی، تولید و چاپ کتاب‌های مرتبط با سیره شهدا، و ایجاد محتوای دیجیتالی مانند دیوارنگاره‌ها و المان‌های هنری اشاره کرد.
ملایی افزود: همچنین، نصب ۶۰ سردیس شهید در نقاط مختلف شهر، راه‌اندازی خانه موزه‌های شهدا، و برگزاری تورهای گردشگری دفاع مقدس از دیگر برنامه‌هاست. در هفته دفاع مقدس، بیش از ۲۲۰۰ برنامه فرهنگی در استان اجرا می‌شود که بخش عمده‌ای از آن با حمایت شورای شهر است. این اقدامات با هدف نهادینه‌سازی ارزشهای ایثار در گام دوم انقلاب پیگیری می‌شود و قم را به الگویی ملی تبدیل کرده است.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر قم در پایان تأکید کرد: احداث یادمان شهدا قطعاً ادامه خواهد داشت و شورای شهر قم متعهد به گسترش این پروژه‌هاست و با توجه به ظرفیت‌های موجود، برنامه‌ریزی برای احداث یادمان‌های جدید در بوستان‌های دیگر و حتی تکمیل المان‌های موجود در دستور کار قرار دارد.
اجرای ۱۰ اقدام شاخص شهرداری قم برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت
پیام جوادیان مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری قم در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار پردیسان آنلاین از انجام ۱۰ اقدام شاخص این سازمان در راستای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و تکریم شهدا خبر داد.
وی جانمایی و تدفین شهدای گمنام انقلاب اسلامی در بوستان‌های شهری را یکی از اقدامات برجسته عنوان کرد و گفت: این اقدام در ۱۰ بوستان شامل شهدای آذر منطقه ۱، گلها منطقه ۲، امام حسن مجتبی(ع) و لاله منطقه ۳، خضر منطقه ۴، حافظ و شهریار منطقه ۶، مصلی و نخبگان منطقه ۸ انجام شده است.
جوادیان هدف از این کار را علاوه بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، ایجاد فضایی معنوی و تبدیل این بوستان‌ها به پاتوقی برای خانواده‌های مذهبی دانست و افزود: برکت حضور این شهدا باعث شده تا مراسمی مانند دعای کمیل، توسل و ندبه در این فضاها به طور مستمر برگزار شود و استقبال خوبی نیز از سوی مردم صورت گیرد که این امر به کاهش معضلات اجتماعی در این بوستان‌ها منجر شده است.
به گفته وی، محل تدفین شهدا در این بوستان‌ها با مطالعه کارشناسی و در بهترین نقطه انتخاب شده تا امکان ساخت المان مناسب و برگزاری مراسمی مانند نماز جماعت در آنها فراهم شود. همچنین مسئولیت نگهداری و برگزاری مراسم در این مکان‌ها به صورت هیئت امنایی واگذار شده است.
مدیرعامل سازمان سیما و منظر شهری قم اعلام آمادگی کرد که در صورت تدفین شهدای دیگر در قم، بوستان‌های بیشتری را برای این امر اختصاص دهند.
اقدامات دیگر در حوزه تکریم شهدا
جوادیان به سایر اقدامات انجام شده اشاره کرد و بیان داشت:نصب دیوار نگاره‌ها و تصاویر شهدا در نقاط مختلف شهر،ساخت، چاپ و نصب ۱۶۰ سازه و المان با تصاویر شهدا در ورودی‌های شهر و کمربندی امام علی(ع) همراه با نورپردازی و برنامه‌ریزی برای نصب ۱۰۰ المان دیگر در سال جاری،ساخت و نصب ۵۵ سردیس از شهدای شاخص انقلاب اسلامی و ساخت ۶ سردیس دیگر شامل شهدای تهرانی مقدم، سلامی، باقری، حاجی‌زاده و ستاری در دست اقدام است.
وی افزود:اجرای پروژه کوچه‌های آسمانی با نصب تابلوهای مزین به تصاویر شهدا در بیش از ۱۵۰۰ کوچه نامگذاری شده به نام شهدا،نصب تصاویر شهدا در بلوار شهید سلیمانی،برنامه‌ریزی برای ساخت المان شهدای شاخص استان قم در ورودی‌های شهر،ساخت و نصب تندیس سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس در میدان زائر بلوار شهید سلیمانی،اجرای نقاشی‌های دیواری با مضامین مرتبط با شهادت،نصب تابلوهای معرفی شهدای گمنام با طراحی شش ضلعی از دیگر اقدامات شهرداری قم در حوزه ایثار و شهادت است.
وی در پایان خاطرنشان کرد : این اقدامات با هدف ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و زنده نگه داشتن یاد شهدا انجام شده است.
