به گزارش پردیسان آنلاین؛قم دومین شهر مذهبی کشور در جذب گردشگر مذهبی بعد از شهر مشهد است این کلان‌شهر با توجه به وجود جاذبه‌های زیارتی از جمله حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) و هم چنین مسجد مقدس جمکران و علاوه بر آن امامزادگان مهم دیگری از جمله امامزاده مبرقع (ع) فرزند بلافصل امام‌جواد علیه السلام و از سویی وجود جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و مراکز غنی علمی و مذهبی هم چون حوزه‌های علمیه دومین قطب گردشگری زیارتی و مذهبی کشور به شمار می‌رود.
در این شهر که در بین شاهراه مواصلاتی ۱۷ استان کشور قرار گرفته جاذبه‌های خدادادی زیبایی خودنمایی می‌کند از جمله دریاچه نمک،جاذبه‌های کویری، آثار تاریخی بکر و روستاهای خوش و آب و هوا به‌همراه ۱۲ منطقه نمونه گردشگری؛ قم را در جدول شهرهای مقصد سفرهای نوروزی قرار داده است نگین گردشگری مذهبی کشور نه‌تنها در نوروز بلکه در تمام فصول سال میزبان زائران خارجی و داخلی است.
در نوروز سال ۱۴۰۲ که دست اندرکاران گردشگری و سفرهای نوروزی کشور از رشد سفرهای نوروزی خبر می‌دهند قم را جزو پر تردد ترین شهرهای کشور در طی تعطیلات نوروزی برشمرده‌اند اما آنچه که قابل تأمل است با وجود آن همه ظرفیت‌های طبیعی، تاریخی و روستاهای محور گردشگری و هم چنین مراکز مهم خرید و تجاری و میزان ماندگاری مسافر در قم بسیار اندک است هرچند با توجه به برنامه ریزی صورت گرفته از سوی کمیته اسکان و تسیهلات نوروزی استان میزان ماندگاری مسافران نوروزی ۵ درصد افزایش یافته ولی هنوز در مقابل آن همه ظرفیتی که قم در زمینه سفر و گردشگری دارد ناچیز است.
به نظر می‌رسد گردشگری و سفر در قم تنها به‌سمت زیارت هدایت شده‌است و مسافران نوروزی از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و این روستاهای بکر و خوش آب‌وهوا یا اطلاعی ندارند و یا اینکه سیاست گذاری های مناسبی برای جذب و ماندگاری مسافر در قم وجود ندارد اضلاع مهم صنعت گردشگری قم که شامل شهرداری، میراث‌فرهنگی و معاونت امور زائرین باید برای بهره گیری از اقتصاد گردشگری نوروزی بسترهای لازم و هم چنین چشم‌انداز و افق‌های مطلوبی را برای این امر در نظر بگیرند.
طبق آخرین آمارهای ارائه شده از سوی ستاد اطلاع رسانی نوروزی استان ۱۲ میلیون و ۹۵۳ هزار و ۶۸۷ نفر مسافر تنها وارد شهر قم شدند و ۱۴ میلیون و ۷۱۱ هزار و ۸۹۴ نفر ورودی به استان؛ بر اساس آمار کل ترددهای وسایل‌نقلیه در همه محورهای مواصلاتی به استان قم است که از ۲۳ اسفند ماه تا ۱۲ فروردین‌ماه گرفته شده‌است با توجه به اختصاص ۶ کمپ و بوستان ویژه برای اسکان مسافران طبق آمار در تعطیلات نوروزی ۷۰ هزار نفر در این بوستان‌ها و کمپ‌ها اسکان یافتند.
سفرهای نوروزی اگر مدیریت شود و از سوی دست اندرکاران و مسئولان مرتبط عزم و اراده جدی به‌همراه یک برنامه ریزی یکپارچه صورت گیرد می‌تواند برای ارتقای اقتصاد شهری قم باشد سفرهای نوروزی این امکان را می‌دهد که تأسیسات گردشگری و مراکز اقامتی با ماندگاری مسافر رونق و به‌دنبال آن اشتغالزایی و درآمد زایی را به ارمغان آورد اگر بستر و زیرساخت لازم برای این امر مهیا شود.
ورود ۱۲ میلیون زائر و مسافر نوروزی به شهر قم
معاون امور فرهنگی؛ اجتماعی و زیارت استانداری قم با اشاره به آمار ورود مسافران نوروزی به شهر قم می‌گوید: از ۲۳ اسفندماه تا پایان روز ۱۲ فروردین، ۱۲ میلیون و ۹۵۳ هزار و ۶۸۷ زائر و مسافر نوروزی در قالب ۳ میلیون و ۳۸۵ هزار و ۲۵۱ وسیله نقلیه وارد شهر مقدس قم شدند.
وی ادامه داد: ستاد تسهیلات زائرین و خدمات سفر استان قم در نوروز ۱۴۰۲ از ۲۳ اسفندماه فعالیت خود را آغاز کرد و دستگاه‌های مختلف اجرایی استان مشغول خدمت رسانی به زائران و مسافران نوروزی بوده‌اند.
ابوالقاسم مقیمی می‌افزاید: از ۲۳ اسفندماه تا ۱۲ فروردین‌ماه، در مجموع ۱۲ میلیون و ۹۵۳ هزار و ۶۸۷ زائر و مسافر نوروزی در قالب ۳ میلیون و ۳۸۵ هزار و ۲۵۱ وسیله نقلیه، وارد شهر مقدس قم شده‌اندورودی به استان قم نیز در طول این مدت، ۱۴ میلیون و ۷۱۱ هزار و ۸۹۴ نفر با ۳ میلیون و ۷۴۸ هزار و ۹۸۲ وسیله نقلیه بوده است که طبق آمار دوربین‌های ترددشمار و با توجه به حذف پلاک‌های بومی و پلاک‌های غیرتکراری، یک میلیون و ۴۰۳ هزار و ۸۱ وسیله نقلیه یکتا را در شهر قم داشته‌ایم.
به گفته وی؛ طبق نظرسنجی و گفته دست اندرکاران تأسیسات گردشگری و مراکز اقامتی استان نوروز سال ۱۴۰۲ توانسته است آسیب‌هایی که به این واحدها با بحران کرونا وارد شد را جبران کند و میزان ماندگاری مسافران هم ۵ درصد افزایش یافته است.
ماندگاری ناچیز مسافران در نگین گردشگری مذهبی کشور
معاون امور فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری قم با اشاره به میزان ماندگاری مسافر در طی تعطیلات نوروزی بیان می‌کند: از این آمار مسافران ورودی به شهر قم ۷۴/۷ درصد کمتر از ۶ ساعت تردد در شهر قم، ۷/۴ درصد بین ۶ تا ۱۲ ساعت، ۲/۹ درصد بین ۱۲ تا ۱۸ ساعت، ۲/۹ درصد ۱۸ تا ۲۴ ساعت و بین یک تا دو روز ۴/۸ درصد زائران مسافران نوروزی در شهر مقدس قم تردد داشته‌اند.
مقیمی عنوان می‌کند: با توجه به حلول ماه مبارک رمضان، ستادهای مختلفی در حوزه فرهنگی، اجتماعی و اطلاع‌رسانی فعال شد تا با اطلاع‌رسانی و تمهیدات به‌موقع و درست و در دسترس بودن امکانات برای زائران شهر کریمه اهل‌بیت (س) از تزاحم ترافیک جمعیتی شدید در اطراف حرم مطهر و سردرگمی زائران در شهر قم جلوگیری شود در نوروز سال ۱۴۰۲ ما شاهد افزایش ۵ درصدی ماندگاری مسافر در قم بودیم.
وی می‌افزاید: مجموعه دستگاه‌های فرهنگی استان قم، به زائران اسکان یافته در اماکن مختلف اقامتی سطح شهر خدمات و برنامه‌های قابل قبولی را ارائه کردند المان‌ها و مولفه‌های شهری که به زیبایی شهر کمک کردند، به‌خصوص المان‌های نوری که توسط سازمان سیما و منظر شهرداری قم تدارک دیده شد، اتفاق خوبی را برای نوروز ۱۴۰۲ در قم رقم زد هم چنین توسط اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان قم، طرح آرامش بهاری در ۲۷ بقعه متبرکه امامزادگان با برپایی خیمه‌های معرفت، پاسخ‌گویی به سؤالات، مشاوره، کودک و نوجوان، چندرسانه‌ای، حجاب و عفاف، نمایشگاه ترویج فرهنگ وقف و عرصه محصولات فرهنگی در اماکن مقدسه برگزار شد.
اما برای پیگیری وضعیت اسکان در مراکز اقامتی و هم چنین دیگر تأسیسات گردشگری قم و آمار دقیق اسکان در این مراکز به‌همراه دیگر مهمانپذیرها و خانه‌های مسافر رسمی با توجه به همه پیگیری‌ها نتوانستیم با مدیرکل میراث‌فرهنگی؛ صنایع دستی و گردشگری قم ارتباط برقرار کنیم.
اسکان هفتاد هزار نفر در کمپ‌های اقامتی بوستان‌های شهر قم / تعطیلات با نشاط با اجرای پویش «بهارِ تفریحات» و تخفیف مراکز گردشگری
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم با اشاره به نصب ١٧ هزار تختخه چادر در کمپ های اقامتی شهر قم گفت: ١۵٠ نفر از عوامل سازمان در ستاد سیما،منظر و فضای سبز شهری و ستاد اسکان نوروزی شهرداری قم بر کیفیت خدمات‌رسانی به زائرین نظارت داشته‌اند.
اسکان هفتاد هزار نفر در کمپ‌های اقامتی بوستان‌های شهر قم
پیام جوادیان با اشاره به حضور دائمی عوامل آتش‌نشانی و همچنین کنترل نظارت در محل کمپ‌های اقامتی و اماکن مسقف افزود: از تاریخ ۲۵ اسفندماه تا شامگاه ۱۳ فروردین‌ماه تعداد ١٧ هزار تخته چادر بالغ ‌بر ٧٠ نفر در کمپینگ‌های نوروزی تحت نظارت ستاد اسکان حضور داشته و از خدمات این کمپ‌ها استفاده کرده‌اند.
رئیس کمیته اسکان و سیما و منظر ستاد تسهیلات شهرداری قم افزود: در منطقه یک بوستان‌ مهدی، منطقه دو بوستان امام رضا (ع)، منطقه سه بوستان فدک، منطقه پنج بوستان نیایش و نیاز و بوستان غدیر در منطقه ٨ پذیرای زائرین و مسافرین بودند و همچنین در شب‌هایی که برودت هوا و باران مانع از حضور در اقامتگاه‌ها و بوستان‌ها شد، مجموعه سوله‌های بحران و سالن‌های ورزشی با امکانات کامل به منظور هدایت مسافرین پیش‌بینی شده بود.
جوادیان با اشاره به برودت هوا و بارش نزولات آسمانی در مقاطعی از طول تعطیلات تصریح کرد: از روز اول فروردین و همزمان با بارندگی و برودت هوا با هماهنگی اداره کل ورزش و جوانان مراکز سرپوشیده شامل سالن ورزشی ظهور، سالن ورزشی شهید طاهریان، مجموعه ورزشی شهید حیدریان و رضاییان و مهدیه اصفهانی‌ها جهت استقرار چادر و اسکان شب در اختیار مسافرین و زائرین گرامی قرار داده شد.
وی افزود: تمام این موارد با نظارت ستاد سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری قم و کمیته اسکان صورت گرفته است و امکاناتی غرفه‌های عرضه مایحتاج عمومی، سرویس بهداشتی، نمازخانه‌ و همچنین در اماکن مسقف آشپزخانه؛ حمام و سایر ضروریات در اختیار مسافرین قرار گرفت.
مدیر عامل سازمان پارک ها و فضای سبز با اشاره به کیفیت خدمات ارائه شده گفت: با توجه به نظرسنجی‌های انجام شده، مسافران و زائرین رضایت‌مندی کاملی از اقامت در شهر مقدس قم را داشتند.
جوادیان در بخش دیگری از صحبت‌ها با اشاره به اهمیت معرفی مراکز تفریحی و گردشگری ایجاد شده در سال های اخیر اظهار کرد: همزمان با آغاز سال جدید پویش «بهار تفریحات» با هدف معرفی و استفاده از مراکز تفریحی و گردشگری شهر قم به زائرین کریمه اهل‌بیت (س) به اجرا در آمد که در دو بسته تخفیفی «بهار» و «نگار» قریب به ٣٠ مرکز با تخفیفات ١٠ تا ۵٠ درصد به مسافرین و شهروندان ارائه خدمات داشتند.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم افزود: زائرین و با مراجعه به غرفه‌های «بهار تخفیفات» و ثبت‌نام، کد رهگیری دریافت و از تخفیفات این مراکز بهره‌مند می‌شدند.
وی در پایان افزود: این غرفه‌ها با استقبال پرشور زائرین و شهروندان رو به رو و ٣ هزار نفر در این طرح شرکت کردند.
اسکان بیش از ۴۰ هزار مسافر نوروزی در حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها)
مدیر حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) هم با اشاره به آمار اسکان مسافران نوروزی می‌گوید: از ۲۵ اسفند ماه تا پایان تعطیلات در زائرسرای کوثر، شبستان نجمه خاتون و بالکن شرقی شبستان امام‌خمینی (ره) آستان مقدس بانوی کرامت، بیش از ۴۰ هزار زائر و مسافر نوروزی اسکان داده‌شده‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین صفر فلاحی می‌افزاید: آستان مقدس بانوی کرامت در دو بخش فرهنگی و خدماتی به زائران شهر کریمه اهل‌بیت (س) در ایام نوروز و بهار قرآن خدمت‌رسانی کردند برای مسافران مراسم‌های مختلف فرهنگی و مذهبی نیز برگزار شد.
اما قم ظرفیت آن را دارد که اگر بسترهای مناسب و زیرساخت‌های ان فراهم شود و از سوی برنامه ریزان صنعت گردشگری برای این صنعت درآمد زا در بلند مدت افق و چشم اندازی‌هایی در نظر بگیرند قم می‌تواند در کنار دیگر شهرهای محور گردشگری کشور در همه زمینه‌ها به‌ویژه گردشگری نوروز، سفرهای ارزان قیمت و داخلی و حتی گردشگری سلامت، طبیعی و تاریخی و حتی غذا حرفی برای گفتن داشته باشد.
قم در طول سال به‌ویژه در مراسم‌های مهم مذهبی از جمله ولادت حضرت معصومه (سلام الله علیها) و ورود ایشان و مراسم نیمه شعبان مقصد مهم گردشگری است اما متأسفانه زیرساخت مناسبی حتی برای گردشگری مذهبی و زیارت در آن از سوی دستگاه‌های مختلف اجرا نمی‌شود برنامه ریزی‌ها موقتی و به‌عبارتی «مُسکنی» است که تنها می‌تواند درد گردشگری قم را موقت درمان کند.
برای پیگیری چرایی عدم ماندگاری مسافر و اینکه چگونه می‌تواند مقصدی برای گردشگری و حتی سفرهای ارزان قمیت داخلی باشد با سید مهدی قریشی معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری که زمانی از مدیران معاونت امور زائرین بود گفت‌وگو کردیم.
غفلت از جاذبه‌هایی که برای ماندگاری مسافر جذابیت دارد
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری قم که زمانی خود از مدیران حوزه امور زائرین بود در ارتباط با جاذبه‌های قم و رمز ماندگاری مسافر می‌گوید: قم علاوه بر جاذبه‌های زیارتی دارای ظرفیت‌های مختلف فرهنگی، گردشگری و سیاحتی است که به نظر می‌رسد چندان به آنها پرداخته نشده است. به‌عنوان نمونه خانه تاریخی ملاصدرا می‌تواند برای بسیاری از گردشگران خارجی جذاب باشد و حتی شهر کهک را به یک پایگاه قوی فلسفه دوستان تبدیل کند یا بسیاری از مدارس دینی ما که بعضاً قدمت بالایی هم دارند، یک جاذبه فرهنگی است.
سید مهدی قریشی می‌افزاید: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، خانه‌های متعدد تاریخی و… ظرفیت‌های فرهنگی بالایی هستند که می‌تواند برای گردشگران جذاب باشد. ما بهترین رستوران‌ها و غذاهای با کیفیت بالا در قم عرضه می‌کنیم که به‌تنهایی ظرفیت خوبی ایجاد می‌کند یا در بسیاری از روستاهای قم ظرفیت‌های بوم گردی نهفته است مثلاً در کهک یا خلجستان آب و هوایی داریم که برای بسیاری شگفت‌انگیز است آن هم در دل کویر مرکزی ایران که جذابیت دارد . در واقع بسیاری از این جاذبه‌ها کماکان مغفول مانده و به آنها پرداخته نشده است. شما وقتی به مشهد مقدس سفر می‌کنید در کنار زیارت مضجع شریف علی ابن موسی الرضا (علیه السلام) برای تفریح به مکان‌هایی مثل شاندیز می‌روید یا پارک آبی یا مراکز خرید و… که ماندگاری مسافر را در آنجا بیشتر می‌کند و جالب آنکه اینها عیناً در قم نیز وجود دارد ولی به‌درستی معرفی نشده است.
به گفته وی؛ اگر شما دایره‌ای با شعاع ۲۵۰ کیلومتر با مرکزیت قم رسم کنید جمعیتی حدود ۲۵ میلیون نفر وجود دارد که با فاصله زمانی ۲ ساعت می‌تواند به قم سفر کند و این موضوع فرصتی را ایجاد نموده که در مناسبت‌های مختلف و تعطیلات کوتاه مدت قم میزبان جمعیت این چنینی باشد و عمدتاً هم کسانی که دنبال سفرهای کوتاه مدت هستند با توجه به شرایط اقتصادی قم را مقصد سفر خود قرار می‌دهند که البته لازم است متناظر با این جامعه هدف، امکانات و تسهیلات لازم فراهم شود.
قریشی در ادامه می‌گوید: قم برای بسیاری یا مقصد سفرهای کوتاه است یا میزبان مسافرینی است که بین سفرشان به قم هم ورود می‌کنند و در واقع آن‌چنان که گفته شده میانگین مدت سفر به قم بین ۲ تا ۴ ساعت است و همیشه به‌دنبال این بوده‌ایم که میزان ماندگاری مسافرین و زائرین را افزایش دهیم. البته به نظر بنده در کنار برنامه ریزی برای افزایش میزان ماندگاری در قم باید شرایط را برای آن بخش از مسافرین که برای مدت کوتاه به قم سفر می‌کنند نیز فراهم نمود و فقط برای افزایش ماندگاری تمرکز نشود چراکه همان‌هایی هم که مدت کوتاه به قم سفر می‌کنند نیز می‌تواند برای توسعه و اقتصاد قم مفید باشند لیکن به نظر می‌رسد در حال حاضر چنین نیست و ممکن است هزینه‌هایی هم به قم تحمیل کند.
اقتصاد گردشگری اولویت برنامه ریزی برای کلانشهر قم
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری قم در ادامه گفت‌وگو به ظرفیت‌های قم و اولویت دادن به اقتصاد شهری اشاره و می افزاید: یکی از افتخارات ما در قم این است که میزبان و خادم زائرین کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) و مسجد مقدس جمکران و ده‌ها امامزاده بزرگوار هستیم البته در کنار این موضوع معنوی قطعاً ثمرات مادی و رونق اقتصادی نیز برای قم به وجود آمده است و اساساً اقتصاد گردشگری یکی از موضوعات اولویت‌دار برای کشور و خصوصاً قم می‌باشد
قریشی می افزاید: در بسیاری از مناسبت‌ها قم شاهد حضور خیل عظیم زائرین و گردشگران است و درصد ضریب اشغال هتل‌های قم گویای این نکته است که صنعت گردشگری در این استان از صرفه اقتصادی برخودار است. هر ساله در نوروز نیز قم شاهد حضور میلیونی زائرین و مسافرین است و بخش‌های مختلف اعم از اقامتی، تفریحی، مراکز خرید، سوغات و… از آن منتفع می‌شوند که البته همان طور که عرض شد نیاز به برنامه ریزی بیشتر و متشکل کردن این وضعیت هستیم تا توسعه استان بر این مبنا بهتر انجام گردد.
ماندگاری مسافر و افزایش زیرساخت‌ها
نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: بسیاری از اماکن تاریخی و گردشگری قم حتی برای مدیران استان ناشناخته است باید از جذابیت‌ها برای مسافران نوروزی، زائران و گردشگران خارجی معرفی شود اگر بخواهیم ماندگاری مسافر را افزایش دهیم باید بسترها و زیرساخت‌های آن را بهتر مهیا کنیم.
حجت الاسلام مجتبی ذوالنوری می‌افزاید: بسیاری از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی و حتی طبیعی ما برای مدیران ما هم ناشناخته است باید این جاذبه‌ها در بعد ملی، بین المللی معرفی را باعث جذابیت شود و ماندگاری مسافر در قم را مهیا کند.