به گزارش پردیسان آنلاین از مشهد، این اثر، متن ویراسته و نسخه‌برگردانِ دست‌نوشت شماره ۵۳۸۱، از آثار ارزشمند در علم نجوم موجود در مرکز نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی است که با مقدمه، پژوهش و تصحیح محمدحسین سلیمانی، چاپ و در دسترس علاقه‌مندان آثار منظوم قرار گرفته است.

این کتاب به‌عنوان نسخه منحصربه‌فردِ اختیارات منظوم، اثر سراینده‌ای ناشناخته در اواخر سده پنجم هجری است که در اواخر سده ششم هجری کتابت شده است. همچنین بر اساس شواهد موجود در نسخه همچون مُهرهای آن، این اثر دست‌کم از اوایل سده یازدهم هجری در کتابخانه سلطنتی صفویان نگهداری می‌شده است.

کتاب «اختیارات منظوم؛ در نجوم احکامی» از ابعاد مختلف دارای اهمیت است؛ نخست آنکه ویژگی‌های دستوری نسخه، حکایت از کهنگی متن دارد. همچنین کثرت لغات و ترکیبات کهنه و کم‌استعمال فارسی اثر، نشان از آن دارد که این نسخه از جمله آثار نسبتاً قدیمی منظوم فارسی است. از طرف دیگر، کاتب این اثر بیشتر واژه‌های آن را با اعراب و مشکول نوشته است. همچنین سراینده این منظومه از آثار مهم نجومی پیش از خود همچون «التفهیم لاوائل لصناعه التنجیم» اثر ابوریحان بیرونی، تألیف ۴۲۲ قمری و «روضه المنجمین» اثر شهمردان بن ابوالخیر رازی، تألیف ۴۶۶ قمری و برخی آثار دیگر بهره برده است.

این کتاب چاپِ نسخه‌برگردان، دارای مقدمه و فصل‌های مختلف با عناوین «سرگذشت نسخه خطی اختیارات منظوم»، «نخستین آگاهی‌ها و پیشینه بررسی‌ها»، «ویژگی‌های نسخه‌شناسی»، «منابع اختیارات منظوم و تاریخ تقریبی سرایش»، «ناظم، سبک شعری و درون‌مایه‌های اشعار»، «کاتب، رسم‌الخط و ویژگی‌های زبانی- آوایی»، «اصطلاحات نجومی بکاررفته در متن»، «روش‌ها و شیوه تصحیح» و…، در ۴۱۶ صفحه است. اختربینی یا اخترگویی (نجوم احکامی)، شاخه‌ای از اخترشناسی (نجوم هیئتی) به شمار می‌آید که خود نیز دارای شاخه‌های گوناگونی است چنان‌که یکی از این شاخه‌ها، «اختیارات» نام دارد. محور حکم‌های این دانش نیز ناظر بر حرکت و جایگاه خورشید و ماه در برج‌ها و منازل است.

سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی دارای گنجینه غنی از نسخه‌های خطی است که نفایس آن در ادوار مختلف منتشر می‌شود.