به گزارش پردیسان آنلاین، طی ماه‌های اخیر بحث فعال شدن «مکانیسم ماشه» (Snap-Back) در برجام، به موضوعی در محافل سیاسی و اقتصادی ایران تبدیل شده است. این مکانیزم، بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، امکان بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی در صورت پایبند نبودن یکی از طرف‌ها را فراهم می‌کند. با این حال برخی تحلیلگران داخلی معتقدند که حتی در صورت اجرای این سازوکار، تأثیر مستقیم و مخرب آن بر اقتصاد ایران محدود خواهد بود و مشکلات اقتصادی پیش از این، چارچوبی ایجاد کرده که کشور تا اندازه‌ای مقاوم شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی آثار اقتصادی فعال‌سازی مکانیسم ماشه نتیجه گرفته است که بازگشت قطعنامه‌ها تحریم جدیدی ایجاد نمی‌کند و تأثیر ملموسی بر صادرات نفت، پتروشیمی و تجارت غیرنفتی ایران نخواهد داشت، این تحریم‌ها بیشتر هدفمند و اشاعه‌محور هستند و به اندازه تحریم‌های ثانویه آمریکا توان فشار فراگیر ندارند، بنابراین آثار واقعی آن محدود خواهد بود، با این حال فعال‌سازی مکانیسم ماشه ممکن است در کوتاه‌مدت موجب افزایش نااطمینانی، نوسانات نرخ ارز و دشواری در تجارت خارجی شود. این تحولات بیشتر جنبه روانی دارند و با مدیریت اقتصادی، اطلاع‌رسانی دقیق و گذشت زمان، قابل کنترل خواهند بود.
اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با تحریم‌های متعددی روبه‌رو بوده و توانسته است با تقویت روابط تجاری با کشورهای مختلف، از جمله چین، هند، روسیه و ترکیه، تاب‌آوری خود را افزایش دهد. تجربه گذشته نشان می‌دهد که روابط اقتصادی ایران با این کشورها حتی در دوره تحریم‌ها تداوم یافته و بازگشت قطعنامه‌ها تغییری اساسی ایجاد نمی‌کند.
ایران چطور می‌تواند در شرایط تحریم رشد کند؟
آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار کرد: مکانیسم ماشه این‌قدر مورد بحث قرار گرفته است که همه فعالان حوزه اقتصاد می‌دانند واقعیتی انکارناپذیر است و پیش‌تر نیز با چنین تحریم‌هایی روبه‌رو شده‌ایم؛ در دوران پیش از برجام، یعنی در دولت احمدی‌نژاد و به‌ویژه از سال ۱۳۹۸ به بعد، این تحریم‌ها بر کشور تحمیل و مستقر شده است و مسائل و مشکلات متعددی در آن دوران تجربه شد و کشور ما با وجود تحریم‌ها، شرایط خاصی را از سر گذراند که در حوزه مبادلات اقتصادی نیز موانع و چالش‌هایی را تجربه کرد که البته با موفقیت آن شرایط را پشت سر گذاشت.
وی افزود: توافق برجام امضا شد تا تحریم‌ها معلق و متوقف شود؛ اما همان‌گونه که مشخص شد، موضوع تعلیق رأی نیاورد و تحریم‌ها برقرار و اجرا شد و اکنون ما با واقعیتی اقتصادی روبه‌رو هستیم، اگرچه روسیه و چین اعلام کرده‌اند که از این تحریم‌ها تبعیت نخواهند کرد، اما سوال اصلی این است که شرایط مطلوب برای ما در این وضعیت چیست؟ به‌طور طبیعی ما نیازمند برنامه‌ای فعال، تجارتی پویا و تعاملی گسترده با دنیا هستیم.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با اشاره به بیان راهکارها و مقابله با شرایط تحریم تصریح کرد: در شرایطی قرار داریم که جنگ دوازده‌روزه اخیر را پشت سر گذاشته‌ایم و شاهد تهاجماتی علیه کشور بوده‌ایم و این در حالی است که مذاکرات جریان داشته و برجام همچنان به‌طور کامل به پایان نرسیده است و باید دیپلماسی بین‌المللی کشور بتواند شرایط را تغییر دهد، حق ملت را اثبات کند و از مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها یا بی‌اثر کردن آن‌ها راه‌حلی پایدار ارائه دهد، همچنین آینده و واکنش شورای امنیت و سازمان ملل در روزها و ماه‌های آینده و شاید حتی سال‌های پیش‌رو، نشان خواهد داد که این مسیر چگونه طی خواهد شد.
به همان اندازه که شرایط خارجی سخت‌تر می‌شود، باید در داخل تسهیلات بیشتری برای فعالیت اقتصادی ایجاد کنیم و محیط کسب‌وکار را بهبود بخشیم
خالقی ادامه داد: اکنون مهمترین مسئله این است که کشور چه سناریوی جدیدی در بخش اقتصاد در پیش می‌گیرد و آن را به خوبی اجرایی کند، اما سوال جدی این است که تا چه اندازه می‌توان با کشورهایی که مدعی مخالفت با این تحریم‌ها هستند، تجارت پایدار داشت؟ آیا آن‌ها به گفته‌های خود پایبند می‌مانند یا به دلایل نگرانی‌های خاص خود، در عمل تبعیت خواهند کرد؟ پاسخ این پرسش بستگی به میزان گره‌خوردگی اقتصاد ما با اقتصاد جهانی دارد، بنابراین باید توان صادرات غیرنفتی را افزایش دهیم و ارتباط بخش خصوصی ایران را با بخش خصوصی دیگر کشورها را گسترش دهیم.
وی با اشاره به اینکه برای مقابله با این شرایط مستلزم اصلاح روابط حاکم بر اقتصاد هستیم، بیان کرد: جایگزین کردن ضوابط اقتصادی به‌جای روابط غیررسمی می‌تواند تجارت ما را بهبود ببخشد. همچنین هرچه تحریم‌ها شدیدتر می‌شوند، باید بروکراسی داخلی به همان میزان کاهش پیدا کند. به همان اندازه که شرایط خارجی سخت‌تر می‌شود، باید در داخل تسهیلات بیشتری برای فعالیت اقتصادی ایجاد کنیم و محیط کسب‌وکار را بهبود بخشیم، مداخلات دولت در اقتصاد باید به حداقل برسد، زیرا اگرچه تحریم‌های بین‌المللی وجود دارد، اما در داخل کشور نباید خودمان نیز دچار خودتحریمی شویم.
اقتصاد ما یاد گرفته است در شرایط تحریم زنده بماند، فعالیت کند و حتی توسعه پیدا کند
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران افزود: هرچه بخش خصوصی آزادی عمل بیشتری پیدا کند، همکاری با بخش خصوصی خارجی نیز آسان‌تر خواهد شد، چراکه زبان اقتصاد مشترک است و در این شرایط، باید به‌دنبال فعال‌سازی مسیرهای جایگزین مالی باشیم. کشورهایی همچون ترکیه، عراق، آذربایجان، امارات و سایر کشورهای منطقه و خلیج فارس می‌توانند نقشی مهم در تداوم مبادلات اقتصادی ما داشته باشند.
خالقی با اشاره به اینکه اقتصاد ایران در شرایط سخت، مقاوم‌تر شده، خاطرنشان کرد: واقعیت این است که اقتصاد ما یاد گرفته است در شرایط تحریم زنده بماند، فعالیت کند و حتی توسعه پیدا کند.
به گزارش پردیسان آنلاین، با توجه به تجربه چندین دهه اقتصاد ایران در رویارویی با تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، می‌توان گفت که اقتصاد کشور توانایی قابل توجهی برای انطباق و تاب‌آوری از خود نشان داده است. این تاب‌آوری نه‌تنها ناشی از منابع طبیعی و ظرفیت‌های داخلی است، بلکه به شبکه گسترده‌ای از تعاملات منطقه‌ای، همکاری‌های اقتصادی با شرکای خارجی و انعطاف فعالان اقتصادی وابسته است.
توسعه صادرات غیرنفتی، گسترش روابط تجاری با کشورهای منطقه و ایجاد مسیرهای جایگزین مالی و تجاری، نشان می‌دهد که اقتصاد ایران قادر است، فشارهای بیرونی را به فرصت‌های داخلی تبدیل کند. به‌ویژه با فعال‌سازی ظرفیت‌های بخش خصوصی و کاهش مداخلات بی‌رویه در فعالیت‌های اقتصادی، محیط کسب‌وکار داخلی تقویت می‌شود و توان رقابت و مشارکت در تجارت بین‌المللی افزایش پیدا می‌کند.
از سوی دیگر، تجربه نشان داده است که حتی در دوره‌های فشار شدید، بخش‌های تولیدی و صنعتی کشور توانسته‌اند، مسیرهای جدیدی برای ادامه فعالیت پیدا کنند و ضمن حفظ سطح اشتغال و تولید، نوآوری و بهره‌وری را ارتقا دهند، این روند بیانگر آن است که اقتصاد ایران دیگر تنها در حالت انطباقی نیست، بلکه در حال تبدیل فشارهای خارجی به محرک‌های توسعه، افزایش تاب‌آوری و ارتقای توانمندی ملی است.
در چنین شرایطی، نگاه به آینده باید با تمرکز بر ظرفیت‌سازی داخلی، توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، گسترش روابط تجاری با کشورهای منطقه و جهان، و تقویت بخش خصوصی همراه باشد. این رویکرد نه‌تنها امکان ادامه فعالیت اقتصادی در شرایط تحریم را فراهم می‌کند، بلکه می‌تواند ایران را به نمونه‌ای موفق از مقاوم‌سازی اقتصاد در برابر فشارهای خارجی و ایجاد فرصت‌های پایدار رشد و توسعه بدل سازد.
در نهایت، آنچه امیدآفرین است، توانایی کشور در تبدیل محدودیت‌ها به فرصت و تبدیل مقاومت اقتصادی به سکویی برای جهش تولید، افزایش بهره‌وری و توسعه پایدار است؛ مسیر پیش‌رو نشان می‌دهد که با مدیریت هوشمندانه، برنامه‌ریزی دقیق و اتکا به توان داخلی، اقتصاد ایران می‌تواند حتی در شرایط چالش‌برانگیز، مسیر رشد و توسعه خود را ادامه دهد.
