به گزارش خبرگزاری پردیسان آنلاین از آذربایجان‌شرقی، توسعه فضای سبز در شهرها با گسترش روزافزون شهرنشینی امر مهمی است که موجب ارتقای کیفیت زندگی و توسعه شهر می‌شود. فضای سبز شهری که در قالب پارک‌های محله‌ای و تفرجگاه‌های کوچک و بزرگ شهری شناخته می‌شود، عنصری است که کمبود آن و به‌عبارت بهتر فقر فضای سبز اثرات مشهودی را بر زندگی شهری خواهد داشت.
پارک‌ها در مقام رفع نیازهای رفاهی و تفریحی شهروندان به عنوان محیط ورزشی، اقتصادی و خدماتی محل رجوع شهروندان هستند. شهر تبریز به عنوان یکی از کلان‌شهرهای ایران با مساحت ۲۳۷٫۴۵ کیلومترمربع، دارای ۲۵۰ پارک فعال است که در این میان ۲۳۰ پارک درون‌شهری و ۲۰ پارک برون‌شهری با مساحت ۱۳,۳۹۵,۷۹۰ مترمربع است.
بنا بر آمار ارائه شده تبریز دارای ۷۹۰ باغ شناسنامه‌دار در سال ۱۳۹۶ با مساحت ۲۹۴ هکتار است. سرانه فضای سبز شهرداری تبریز از جمله درون‌شهری و برون‌شهری، ۱۷.۵ مترمربع است در حالی که میزان استاندارد سرانه فضای سبز شهری باید حدود ۲۲.۵ مترمربع باشد.
مساحت کل فضای سبز شهر تبریز ۲۸۰۰ هکتار است و کلان‌شهرهایی همچون تهران و مشهد در مقایسه با تبریز از فضای سبز بیشتری برخوردار هستند. کلان‌شهر تبریز و فقر محسوس فضای سبز شهری که روزگاری به عنوان باغ‌شهر شناخته می‌شد، در مقایسه با دیگر کلان‌شهرها و رهاشدگی و کم‌توجهی به تفرجگاه‌های فراموش شده تبریز از جمله پارک بزرگ تبریز، گسترش سرانه فضای سبز شهری را تبدیل به یک مطالبه اساسی کرده است.
سرانه فضای سبز شهری در مناطق کم‌برخوردار تبریز به مراتب از دیگر مناطق بیشتر است که می‌تواند گواهی بر توسعه نامتوازن شهر باشد. فقر فضای سبز در نقاط مرکزی شهر تبریز، لزوم استفاده از ظرفیت‌های موجود در شهرک‌های جدیدالاحداث را پررنگ‌تر می‌کند تا نیاز شهر و شهروندان به فضای سبز تأمین شود.
کمبود منابع آبی و آلودگی هوا از چالش‌های حفظ و گسترش فضای سبز در کلان‌شهر تبریز است. کاهش منابع آبی و برخوردار نبودن از این منابع است که جدای از فقر فضای سبز، حیات شهروندی را نیز با چالش جدی مواجه می‌کند.
افزایش شاخص آلودگی هوا و قرار گرفتن در جهت باد غالب از سمت مراکز صنعتی و آلاینده‌های محیط زیستی و افزایش تعداد خودرو به ویژه خودروهای فرسوده از عوامل تأثیرگذار در تخریب فضای سبز و باغ‌های شهری تبریز است.
چالش حذف چمن و کاشت گونه‌های گیاهی مقاوم
لزوم توجه به گونه‌های گیاهی سازگار با محیط‌زیست شهر و آب‌وهوای جغرافیایی از عواملی است که در گسترش فضای سبز شهر باید به آن توجه کرد.
بحران چالش آب در کلان‌شهرها، راهکارهای مختلفی پیش روی سیاست‌گذاران شهری گذاشته است که حذف چمن از فضای سبز شهری و در راستای آن کاهش میزان استفاده از منابع آبی از جمله این راهکارها است.
با این حال بعضی کارشناسان معتقد هستند که حذف چمن از فضای سبز شهر چالشی است که جای تردید دارد، چراکه پوشش چمن در فضای شهر موجب کاهش آسیب‌های ناشی از آلودگی و طول موج‌های بلند نور خورشید است.
سیامک آسیایی، مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری تبریز با توجه به سیاست‌گذاری شهرداری تبریز مبنی بر کاهش ۱۰ درصدی چمن‌کاری در سطح شهر، می‌گوید: کاهش تدریجی سطح چمن‌کاری در شهر از راهکارها و اقدامات اخیر حوزه سیما، منظر و فضای سبز برای مدیریت بهینه منابع آب خام شهر است، در این راستا ۲۶ هکتار از چمن‌های موجود در مناطق مختلف با هدف مصرف بهینه آب حذف و گونه‌های درختی متناسب با شرایط آب‌وهوایی تبریز در این نقاط کاشته شد.
از سوی دیگر، عباس میرانی، دبیر انجمن صنفی فضای سبز آذربایجان‌شرقی با انتقاد به حذف ۲۶ هکتار چمن شهر در راستای کاهش مصرف آب، تاکید می‌کند: در منطقه شهیدان ذاکر، قطعه چمنی به مساحت ۵۰۰۰ مترمربع به‌دلیل آبیاری نشدن از بین رفت و با توجیه کاهش آب‌های زیرزمینی، چمن‌ها را حذف کردند.
تخریب بیش از ۱۱۰۰ هکتار از فضای سبز شهری تبریز
احمد بایبوردی، عضو هیئت علمی دانشگاه و رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی تصریح می‌کند: با هدایت نادرست توسعه شهر در یک دوره ۱۶ ساله، بیش از ۱۱۰۰ هکتار از فضای سبز و بیش از ۳۷۰۰ هکتار زمین زراعی تخریب شده است.
وی با اشاره به توسعه نامتناسب شهر، می‌افزاید: طبق مصوبات کمیسیون ماده پنج شهر تبریز در دهه ۸۰، حدود ۵۶ هکتار از کاربری فضای سبز به کاربری‌های دیگر تغییر پیدا کرد، از سوی دیگر توسعه کاربری مسکونی و حمل‌ونقل شهری نیز در کاهش چشمگیر فضای سبز شهر تبریز نقش داشته است.
نهادهای نظارتی فضای سبز بعضی تفرج‌گاه‌ها را از یاد برده‌اند
نظارت بر امور پیمان‌کاران در حوزه فضای سبز شهری، امر مهمی است که گاه در سایه بی‌تدبیری از اهمیت آن کاسته می‌شود. این بی‌توجهی موجب رهاشدگی فضای سبز شهری در تفرج‌گاه‌ها و پارک‌های مختلف می‌شود و گاه خسارت‌های هنگفتی بر جای می‌گذارد که با توجه به اظهارات کارشناسان، ده‌ها هزار درخت در تفرجگاه عباس‌میرزا خشک شده است.
فریدون بابایی اقدم، عضو شورای اسلامی شهر تبریز بازبینی وضعیت فضای سبز تبریز را با توجه به مفاد کمیسیون ماده ۷ ضروری می‌داند و تاکید می‌کند: وضعیت نامطلوب فضای سبز شهر و رهاشدگی بعضی تفرج‌گاه‌ها از جمله تفرجگاه عباس‌میرزا که شبکه آبرسانی و جاده دسترسی برای تانکر وجود ندارد، ما را به این نتیجه می‌رساند که از ابتدای سال تاکنون کسی از دستگاه‌های نظارت فضای سبز و سازمان سیما، منظر شهرداری تبریز به آن نقاط پا نگذاشته است تا ضمن رسیدگی به این موضوع، از ادامه یافتن این وضعیت جلوگیری کنند.
انتقال منابع آب مورد نیاز از مناطق برخوردار به کم‌برخوردار
سیامک آسیایی، شهردار منطقه ۱۰ تبریز با اشاره به مدیریت بهینه منابع آب در حوزه فضاهای سبز، اظهار می‌کند: با اجرای طرح جامع شبکه آب خام تبریز، منابع آب خام مورد نیاز از مناطق برخوردار به کم‌برخوردار منتقل می‌شود که با توجه به کاهش منابع آبی، توسعه ۷۲ کیلومتری شبکه آب خام حوزه فضای سبز، حذف تانکرهای آبیاری و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری از جمله ایجاد و ترمیم شبکه آبیاری قطره‌ای به طول ۲۰۰ کیلومتر در سطح فضای سبز مناطق ده‌گانه شهرداری در دستور کار حوزه فضای سبز تبریز است.
توسعه ۶۰۰ هکتاری فضای سبز در سال ۱۴۰۲
وی از توسعه هفت هکتاری فضای سبز حاشیه اتوبان شهید کسایی تبریز در راستای تحقق برنامه توسعه ۶۰۰ هکتاری فضای سبز طی سال جاری خبر می‌دهد و می‌گوید: شهرداری در راستای تحقق برنامه توسعه ۶۰۰ هکتاری فضای سبز در سال جاری، شروع به کاشت بیش از ۵۰۰۰ اصله درخت از جمله سنجد، بادام، افرا سیاه و سرو خمره‌ای در مساحت ۱۰۰ هزار متر مربع (۱۰ هکتار) در مجموعه تفرجگاه عینالی و ۵ هزار اصله در مسیرهای سطح حوزه این منطقه کرده است.
با توجه به چالش‌های جدی و حل نشده فضای سبز و توسعه آن در کلان‌شهر تبریز، لزوم هم‌فکری درباره مسائل مورد اختلاف کارشناسان فضای سبز که فقر فضای سبز را تبدیل به یکی از مسائل مهم شهری کرده امروزه از اهمیت بیشتری برخوردار است تا ضمن رسیدن به راهکارها و رویکردهای ثمربخش، از تخریب و نابودی بیش از پیش فضای سبز جلوگیری شود.
در گسترش و جلوگیری از نابودی فضای سبز در کلان‌شهر تبریز، مطالعه بافت شهری، خاک و آب‌وهوا در مناطق مختلف از اهمیت دوچندان برخوردار است که نظر کارشناسان امر در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد تا چالش‌های قابل حل و قابل پیشگیری زیست‌محیطی امروز به بحران‌های حل‌نشدنی آیندگان تبدیل نشود.
