شهر قم، به عنوان یکی از مراکز مذهبی و فرهنگی ایران، با افزایش جمعیت و گسترش روزافزون مناطق مسکونی، به لحاظ زیرساخت‌های مربوط به دفن اموات با چالش‌های جدی مواجه شده است. به ویژه در سال‌های اخیر، رشد جمعیت در مناطقی مانند پردیسان به نیاز برای ایجاد امکانات جدیدی نظیر آرامستان‌ها تاکید بیشتری بخشیده است.علاوه بر این، مشکلات قانونی و اجرایی مرتبط با آرامستان‌های موجود، از جمله تأخیر در بهره‌برداری از آرامستان بهشت فاطمه، که از سال 1392 کلنگ‌زنی شده، نشان‌دهنده لزوم همکاری و پیگیری بیش از پیش مسئولان و نهادهای مختلف برای پاسخگویی به این نیاز ضروری است.
به گزارش پردیسان آنلاین /زهرا ملکوتی شاد؛ شهر قم، به‌عنوان یکی از کلان‌شهرهای مذهبی ایران و مقصد زیارتی میلیون‌ها زائر، با معضل کمبود فضای آرامستان برای دفن اموات مواجه شده است. این مشکل که در سال‌های اخیر شدت بیشتری یافته، نگرانی‌هایی را در میان شهروندان و مسئولان شهری ایجاد کرده است.
وضعیت کنونی آرامستان‌های قم
بر اساس گزارش‌های رسمی، از مجموع ۲۴ آرامستان موجود در شهر قم، دفن اموات در ۱۱ آرامستان به دلیل تکمیل ظرفیت ممنوع شده است. این آرامستان‌ها شامل دارالسلام، وادی‌السلام، قبرستان نو، امامزاده شاه ابراهیم، شیخان، باغ بهشت، باغ جنات، بهشت رضوان، ابن‌بابویه، شاه حمزه و ابو حسین هستند. در حال حاضر، آرامستان بهشت معصومه (س) به‌عنوان اصلی‌ترین مکان دفن اموات در قم فعالیت می‌کند، اما این آرامستان نیز با افزایش تقاضا و محدودیت فضا روبه‌رو است.
افزایش جمعیت شهر قم، مهاجرت به این شهر به دلیل جایگاه مذهبی و فرهنگی آن، و همچنین محدودیت‌های جغرافیایی برای توسعه آرامستان‌ها از جمله دلایل اصلی این بحران هستند. علاوه بر این، برخی آرامستان‌های قدیمی به دلیل اوقافی بودن یا مالکیت خصوصی، امکان توسعه یا استفاده مجدد ندارند.
سازمان آرامستان‌های شهرداری قم در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای مدیریت این بحران انجام داده است. از جمله این اقدامات می‌توان به بهسازی آرامستان‌هایی مانند امامزاده علی بن جعفر (ع) و اجرای پروژه‌های عمرانی در بهشت معصومه (س) مانند پیاده‌روسازی ۹,۹۰۰ مترمربع اشاره کرد. همچنین، قبور در بهشت معصومه (س) برای گروه‌هایی نظیر خانواده شهدا، افراد زیر پوشش نهادهای حمایتی و اهداکنندگان عضو رایگان ارائه می‌شود تا بخشی از فشار مالی بر خانواده‌ها کاسته شود.
با این حال، چالش‌هایی مانند کمبود نیروی انسانی و افزایش تعداد متوفیان در دوره‌های خاص، مانند همه‌گیری کرونا، مدیریت آرامستان‌ها را دشوارتر کرده است. تجربه شهرهایی مانند اراک، که با بحران مشابهی مواجه بوده‌اند، نشان می‌دهد تأخیر در اختصاص زمین برای توسعه آرامستان‌ها می‌تواند این مشکل را تشدید کند.
درخواست‌های شهروندان و پیشنهادات
آقای رضایی که کارمند یکی از ادارات قم می باشد درباره ساخت آرامستان جدید در قم می گوید: به نظر من این یک نیاز واقعی است. قم جمعیت بالایی دارد و آرامستان‌های فعلی ظرفیت کافی ندارند. امیدوارم امیدوارم طراحی آرامستان طوری باشد که فضای مناسبی برای یادبود و دعا برای درگذشتگان ایجاد کند.
خانم احمدی که به تازگی بازنشسته شده است به خبرنگار می گوید: ما به آرامگاه‌های بیشتری نیاز داریم. به خصوص که بسیاری از خانواده‌ها در شهر زندگی کرده و نمی‌توانند به مناطق دورتر بروند. نکته مهم این است که اطلاعات کافی به مردم داده شود و درباره مکان و تسهیلات آن شفاف‌سازی شود. سعی شود فضایی فراهم گردد که افراد نه تنها برای تدفین بلکه برای یادآوری و تکریم بازماندگان نیز مناسب باشد.
آقای علیاری از کسبه بازار قم معتقد است که ساخت آرامستان جدید قم می‌تواند باعث ایجاد اشتغال شود و محلی برای زیارت و دعا باشد. اما باید از نظر محیط زیست هم به آن نگاه کنیم و مطمئن شویم که در فرآیند ساخت و ساز آسیب به محیط‌زیست نرسانیم.
شهروندان قمی خواستار تسریع در یافتن راه‌حل‌های پایدار، از جمله تخصیص زمین‌های جدید در خارج از شهر برای احداث آرامستان‌های مدرن هستند. برخی کارشناسان پیشنهاد داده‌اند که استفاده از فناوری‌های نوین، مانند آرامستان‌های عمودی یا روش‌های جایگزین تدفین، می‌تواند به کاهش فشار بر فضاهای موجود کمک کند. همچنین، تمرکز بر مدیریت متمرکز آرامستان‌ها و جلوگیری از دفن غیرقانونی در آرامستان‌های غیرفعال از دیگر پیشنهادات مطرح‌شده است.
مسئولان شهری قم در حال بررسی طرح‌هایی برای توسعه آرامستان بهشت معصومه (س) و شناسایی زمین‌های جدید هستند. با این حال، تا زمان اجرایی شدن این طرح‌ها، مدیریت تقاضای روبه‌رشد برای فضای دفن همچنان چالشی بزرگ خواهد بود.
سرنوشت نامشخص آرامستان بهشت فاطمه؛ بلاتکلیفی 12 ساله در قم
کلنگ‌زنی آرامستان بهشت فاطمه که در سال 1392 با حضور مسئولان استان در جوار امامزاده علی ابن الرضا(ع) در منطقه جمکران به زمین زده شده است همچنان بلاتکلیف مانده است و خبری از بهره برداری از آن نیست
مساحت این آرامستان 800 هکتار اعلام شده است و 300 هکتار این پروژه به فضای سبز و درختکاری اختصاص خواهد داشت.هزینه اولیه که برای اجرای فاز اول این پروژه از سوی سازمان آرامستان‌های شهرداری قم در نظر گرفته شده 400 میلیون تومان بوده است.
آرامستان بهشت فاطمه؛ گزینه‌ای جدید برای حل بحران دفن متوفیان در قم
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری قم گفت: شهر قم با توجه به موقعیت مکانی و ظرفیت آرامستان بهشت معصومه (س) به راه‌اندازی یک آرامستان جدید نیاز دارد.
مهدی اصفهانیان‌مقدم نیز در جلسه شورای آرامستان‌های شهرداری قم اظهار کرد: برای رفاه حال شهروندان باید به فکر راه‌اندازی یک آرامستان جدید در سمت دیگری از شهر قم باشیم.
وی افزود: یک گزینه احداث آرامستان بهشت فاطمه است که شهرداری برای آن هزینه کرده و ظرفیتی به وجود آمده است.
معاون شهردار قم با اشاره به اینکه امروز این آرامستان از نظر حقوقی مشکلی ندارد، عنوان کرد: اتفاق باید با یک اقدام مبارک همچون دفن یک شهید همزمان رقم بخورد.
اصفهانیان‌مقدم با بیان اینکه بخش خصوصی و دیگر نهادها برای دفن اموات و ساخت‌وساز در آرامستان‌های داخل شهر باید از شهرداری مجوز بگیرد، تصریح کرد: این موضوع مصوبه و رأی معاون رئیس‌جمهور را دارد و سازمان آرامستان‌ها باید از آن دفاع کند.
ضرورت ایجاد آرامستان ویژه جنوب شهر قم
نیازمند با تأکید براینکه آرامستان دارالسلام نیاز منطقه جنوبی شهر را تأمین می‌کند، گفت: لازم است برای حل مشکلات آرامستان دارالسلام مسئولین استانی همراهی نمایند و این آرامستان راه‌اندازی شود.
نرجس نیازمند بر نیاز شهر به آرامستان جدید اشاره کرد و اظهار داشت: برای ساخت آرامستان جدید باید شناخت کافی از بافت جمعیتی منطقه داشته باشیم.
وی به فضای فرهنگی و اجتماعی منطقه پردیسان اشاره کرد و افزود: در سال های اخیر در منطقه پردیسان شاهد افزایش چشمگیر جمعیت بوده ایم که بخش قابل توجهی از این افراد نسل جوانتر جامعه و قسمتی دیگر غیر بومی هستند. لذا با برآورد اطلاعات نسبت به تمایل دفن اموات در منطقه می بایست اقدامات لازم با رعایت قوانین مربوط به ایجاد آرامستان ها صورت پذیرد.
رئیس کمیسیون بانوان و خانواده شورای اسلامی شهر قم بر پیگیری حل مشکلات دارالسلام تأکید کرد و گفت: آرامستان دارالسلام نیاز منطقه جنوبی شهر را تأمین می‌کند و درصورتی‌که مشکلات این آرامستان حل نشود می بایست فضای جدیدی برای ساخت آرامستان این منطقه در نظر گرفته شود.
ساخت آرامستان جدید در پردیسان برای تسهیل تدفین متوفیان
سید سیف‌الدین موسوی نیارکی، مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری قم در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین به تشریح خدمات حمل‌ونقل و تدفین متوفیان در این شهر پرداخت و از برنامه‌های آینده برای توسعه آرامستان‌ها خبر داد.
حمل‌ونقل متوفیان با ۱۶ خودروی ویژه
وی با اشاره به خدمات ارائه‌شده در سال گذشته گفت: برای انتقال متوفیان درون‌شهری، ۱۰ دستگاه خودرو و برای حمل‌ونقل برون‌شهری متوفیان قمی در دیگر شهرها یا متوفیان شهرهای دیگر در قم ۶ دستگاه خودرو فعال هستند تا امور شهروندان با سهولت بیشتری انجام شود.
استقرار پزشک قانونی و ثبت احوال برای تسریع در امور
موسوی نیارکی افزود: برای کاهش زمان انجام مراحل قانونی، پزشک قانونی و نمایندگان ثبت احوال در بهشت معصومه مستقر شده‌اند تا خانواده‌ها نیاز به مراجعه‌های مکرر نداشته باشند. همچنین، نمایندگان بهداشت بر این فرآیندها نظارت می‌کنند.
30درصد متوفیان استان در آرامستان‌های قم دفن می‌شوند
وی درباره آمار تدفین در قم اظهار داشت: از کل متوفیان استان، 30درصد در آرامستان‌های استان قم و 10درصد متعلق به شهرهای دیگر کشورهستند.
۱۵ آرامستان فعال در قم؛ برنامه‌ریزی برای احداث آرامستان جدید در پردیسان
مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری قم با اشاره به تعداد آرامستان‌های شهر گفت: در حال حاضر، ۱۵ تا ۱۶ آرامستان در سطح شهر وجود دارد که از این تعداد، ۵ تا ۶ مورد به‌صورت فعال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وی از برنامه‌ریزی برای احداث آرامستان جدید در محدوده پردیسان خبر داد و عنوان کرد: با توجه به افزایش جمعیت در این منطقه و مشکلات دسترسی، پیگیر اخذ مجوزهای لازم هستیم تا در آینده‌ای نزدیک، این طرح اجرایی شود.
این مقام مسئول در پایان از همراهی شهروندان و رسانه‌ها تقدیر کرد و بر بهبود مستمر خدمات آرامستان‌ها تأکید نمود.
کمبود آرامستان در قم نه‌تنها یک مسئله لجستیکی، بلکه موضوعی با ابعاد اجتماعی و روانی است که نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی بلندمدت است. انتظار می‌رود با همکاری شهرداری، شورای شهر و سایر نهادهای مرتبط، این بحران به‌زودی مدیریت شود تا آرامش خاطر شهروندان تأمین گردد.
