محمدتقی جعفری، در گفت‌وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار کرد: بحران انرژی یک سامانه چندلایه و پیچیده است که از تولید، ذخیره‌سازی، انتقال، توزیع تا مصرف را شامل می‌شود. عوامل خارجی مانند شرایط آب‌وهوایی، رفتار مصرف‌کننده و سیاست‌های اقتصادی می‌توانند به سرعت شرایط را تغییر دهند. هوش مصنوعی به‌عنوان مغز سامان‌دهنده این شبکه عمل می‌کند و داده‌ها را همزمان دریافت، تحلیل و با مدل‌های پیش‌بینی و الگوریتم‌های تصمیم‌سازی، امکان کاهش تلفات، افزایش بهره‌وری و پاسخ سریع به بحران‌ها را فراهم می‌کند.
وی افزود: این توانمندی‌ها در عمل نیز کاربرد یافته‌اند. فناوری‌های یادگیری ماشین و عمیق اکنون در پیش‌بینی تولید نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، پیش‌بینی مصرف و تشخیص اولیه خرابی تجهیزات صنعتی استفاده می‌شوند. مدل‌هایی که داده‌های تاریخی و ورودی‌های بلادرنگ محیطی را تحلیل می‌کنند، نوسان تولید را پیش‌بینی و برنامه‌ریزی تولید و ذخیره‌سازی را بهینه می‌سازند. اتصال این پیش‌بینی‌ها به سامانه‌های کنترل هوشمند امکان واکنش سریع را فراهم می‌کند، عملی که پیش‌تر با تأخیر و دخالت انسانی انجام می‌شد.
کارشناس هوش‌مصنوعی تأکید کرد: سیستم‌های کنترلی مبتنی بر الگوریتم‌های پیش‌بینی و بهینه‌سازی، تعادل بار را در شبکه حفظ می‌کنند و منابع توزیع‌شده مانند باتری‌ها، پنل‌های خورشیدی و میکروگریدها را هماهنگ می‌سازند تا جریان انرژی پایدار و بهینه برقرار شود. ترکیب این سیستم‌ها با اینترنت اشیا و سنسورهای پراکنده، بینش لحظه‌ای شبکه را برای اپراتورها فراهم می‌کند و امکان واکنش سریع به نقاط بحرانی و کاهش دامنه و زمان خاموشی‌های احتمالی را ایجاد می‌کند.
جعفری ادامه داد: هوش مصنوعی در بهینه‌سازی شبکه نقش محوری دارد، الگوریتم‌های پیشرفته می‌توانند تلفات شبکه را کاهش دهند، زمان‌بندی تعمیرات و تخصیص منابع ذخیره را بهینه کنند و سیاست‌های قیمت‌گذاری هوشمند ایجاد نمایند. ترکیب پارامترهای اقتصادی، فنی و محیطی در الگوریتم‌ها، امکان یافتن راهکار بهینه همزمان را فراهم می‌کند که به کاهش هزینه‌ها، افزایش عمر تجهیزات و ارتقای پایداری زیست‌محیطی منجر می‌شود.
وی افزود: در ساحت تصمیم‌سازی پیشرفته نیز هوش مصنوعی ابزارهای ارزشمندی ارائه می‌دهد. در شرایط بحرانی مانند کمبود سوخت، ناپایداری شبکه یا حملات سایبری، الگوریتم‌ها سناریوهای متعدد را شبیه‌سازی و بهترین راهکار را با لحاظ معیارهای مختلف ارائه می‌کنند. این توانمندی در شرایط محدودیت اطلاعات و زمان، تفاوت میان مدیریت موفق و تشدید بحران را رقم می‌زند.
هوش مصنوعی؛ زیرساخت حیاتی آینده
کارشناس هوش مصنوعی گفت: تصور گذشته که هوش مصنوعی تنها ابزار ثروتمندان است، منسوخ شده است. همان‌طور که اینترنت و زیرساخت‌های دیجیتال ضروری شده‌اند، هوش مصنوعی نیز بخشی از زیرساخت‌های حیاتی انرژی می‌شود. محدودیت منابع فسیلی، افزایش تقاضای جهانی و فشار زیست‌محیطی، کشورها را مجبور به پذیرش راهکارهای هوشمند می‌کند. کشورها و مؤسساتی که زودتر این فناوری‌ها را پیاده کنند، از مزایای رقابتی و پایداری بالاتر بهره‌مند خواهند شد.
جعفری تصریح کرد: تجربه‌های جهانی، نمونه‌های موفق مدیریت تولید برق بادی و بهینه‌سازی مصرف دیتاسنترها با هوش مصنوعی را نشان می‌دهد. تحلیل لحظه‌ای داده‌ها امکان پیش‌بینی خرابی‌ها و جلوگیری از توقف اضطراری تجهیزات را فراهم کرده است. با این حال، هر پیاده‌سازی نیازمند درک دقیق شرایط محلی، زیرساخت‌های داده‌ای و امنیتی است.
وی بیان کرد: ایران دارای نیروی انسانی و دانش هوش مصنوعی قابل توجهی است و پروژه‌های پایلوت پیش‌بینی مصرف و مانیتورینگ تجهیزات صنعتی در دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان آغاز شده‌اند. اما مشکلات ساختاری مانند پراکندگی داده‌ها و محدودیت دسترسی، توسعه مدل‌های بومی را دشوار می‌کند.
کارشناس هوش‌مصنوعی افزود: کمبود سیاست‌های تشویقی و حمایت‌های اقتصادی، مانع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پروژه‌های مقیاس‌پذیر است. تدوین نقشه‌راه ملی هوش مصنوعی در بخش انرژی، استانداردسازی فنی، مشوق‌های مالی و برنامه‌های آموزشی، امکان غلبه بر این موانع و توسعه مدل‌های بومی و صادراتی را فراهم می‌کند.
وی همچنین تأکید کرد: هوش مصنوعی می‌تواند امنیت شبکه انرژی را نیز ارتقا دهد؛ الگوریتم‌های تشخیص نفوذ، شناسایی تهدیدهای سایبری و تحلیل رفتار شبکه، سطح حفاظت سیستم‌ها را افزایش می‌دهند. کلید موفقیت تدوین چارچوب قانونی و پروتکل‌های امنیتی و رعایت حریم خصوصی است.
کارشناس هوش‌مصنوعی گفت: بحران انرژی دیگر تهدید دوردست نیست و نشانه‌های آن هم‌اکنون قابل مشاهده‌اند. هوش مصنوعی بهترین ابزار فناورانه برای مقابله با این چالش‌ها است؛ به شرط آنکه سیاست‌گذاران، صنعت و جامعه با هم عمل کنند، زیرساخت‌های داده‌ای و حقوقی فراهم شود و سرمایه‌گذاری هدفمند انجام گیرد. هرچه سریع‌تر این ابزارها وارد عمل شوند، امکان رسیدن به آینده‌ای پایدارتر و اقتصادی‌تر افزایش می‌یابد.
