در دوران اخیر، یکی از مباحث جذاب و چالش‌برانگیز در حوزه آموزش و پرورش، تاثیرات استفاده از هوش مصنوعی (AI) در فرآیند یاددهی و یادگیری است. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین معلمان شود و یا نقش آن مکمل و تقویتی در کنار حضور معلمان خواهد بود؟
مریم دهقانی ساری؛ خبرنگار و مشاور حوزه کودک و نوجوان
به گزارش پردیسان آنلاین؛با توجه به پیشرفت‌های شگرف در فناوری‌های هوش مصنوعی، امروزه نرم‌افزارهای هوشمند می‌توانند به طور خودکار مطالب آموزشی را به دانش‌آموزان ارائه دهند، دروس را شخصی‌سازی کنند، و حتی سوالات و مشکلات تحصیلی آنان را شبیه‌سازی و حل کنند. ابزارهایی همچون دستیارهای هوش مصنوعی، ربات‌های تدریس‌کننده و پلتفرم‌های آموزش آنلاین می‌توانند به دانش‌آموزان در یادگیری مفاهیم پیچیده کمک کنند و حتی در خانه و خارج از محیط مدرسه، در دسترس باشند.
این ویژگی‌ها باعث شده است که بسیاری از کارشناسان در بحث «آیا هوش مصنوعی جایگزین معلمان خواهد شد؟» تردید کنند. در حالی که هوش مصنوعی توانایی ارائه آموزش‌های شخصی‌سازی‌شده و یادگیری مبتنی بر داده‌های دقیق را دارد، اما نمی‌تواند به طور کامل جایگزین تعامل انسانی، مهارت‌های ارتباطی، و پشتیبانی عاطفی که معلمان به دانش‌آموزان ارائه می‌دهند، شود.
تاثیرات مثبت استفاده از هوش مصنوعی در تحصیل
یادگیری شخصی‌سازی‌شده: سیستم‌های هوش مصنوعی قادرند نیازهای خاص هر دانش‌آموز را شناسایی کنند و محتوای آموزشی را بر اساس سطح توانایی و سرعت یادگیری آنها تنظیم کنند. این به ویژه برای دانش‌آموزانی که به دلیل مشکلات یادگیری نیاز به توجه بیشتری دارند، می‌تواند مفید باشد.
دسترس‌پذیری بیشتر: هوش مصنوعی می‌تواند فرصتی برای دانش‌آموزان در مناطق دورافتاده و یا با منابع محدود ایجاد کند تا به منابع آموزشی پیشرفته و معلمان مجازی دسترسی داشته باشند. این امر به برابری فرصت‌های آموزشی کمک می‌کند.
ارزیابی مستمر: نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند عملکرد دانش‌آموزان را به صورت لحظه‌به‌لحظه ارزیابی کرده و بازخورد آنی ارائه دهند. این ویژگی باعث می‌شود که دانش‌آموزان در مسیر درست یادگیری حرکت کنند و سریع‌تر نقاط ضعف خود را شناسایی و اصلاح کنند.
محدودیت‌ها و چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در آموزش
در حالی که هوش مصنوعی در بهبود کیفیت آموزش و فرآیند یادگیری امکانات قابل توجهی را فراهم می‌آورد، اما چالش‌ها و خطرات زیادی هم به همراه دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. این محدودیت‌ها به وضوح نشان می‌دهند که جایگزینی کامل معلمان با هوش مصنوعی هنوز دور از دسترس است.
عدم توانایی در تعامل انسانی و عاطفی
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در استفاده از هوش مصنوعی در آموزش، کمبود تعامل انسانی است. معلمان نه تنها به عنوان منابع اطلاعات عمل می‌کنند، بلکه نقش راهنمای عاطفی و اجتماعی دانش‌آموزان را نیز ایفا می‌کنند. آنها می‌توانند انگیزه دانش‌آموزان را افزایش دهند، مشکلات رفتاری یا اجتماعی را شناسایی کنند و به حل مسائل فردی کمک کنند. هوش مصنوعی هرچند قادر به ارائه محتوا و یادگیری است، اما نمی‌تواند احساسات، اضطراب، یا نیازهای روانی دانش‌آموزان را شناسایی کرده و به درستی پاسخ دهد.
وابستگی به تکنولوژی و مشکلات فنی
وابستگی به فناوری می‌تواند چالش‌های بزرگ دیگری ایجاد کند. در صورتی که تکنولوژی‌های هوش مصنوعی با مشکلات فنی یا قطع شدن اینترنت مواجه شوند، روند آموزش مختل می‌شود و دانش‌آموزان از ادامه یادگیری باز می‌مانند. در کشورهای با دسترسی محدود به اینترنت یا منابع فنی، این وابستگی می‌تواند شکاف‌های آموزشی عمیقی ایجاد کند و دسترسی به آموزش را محدود کند.
عدم توجه به نیازهای فرهنگی و اجتماعی
سیستم‌های هوش مصنوعی عمدتاً بر مبنای داده‌های جمع‌آوری‌شده از مناطق خاص و فرهنگ‌های خاص توسعه می‌یابند. این سیستم‌ها ممکن است در شبیه‌سازی رفتارهای فرهنگی و اجتماعی دانش‌آموزان در نقاط مختلف جهان به دقت عمل نکنند. این نارسایی می‌تواند به تضعیف تجربه آموزشی و درک دانش‌آموزان از محتوای درسی منجر شود.
بررسی و ارزیابی غیرانسانی
اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان را به دقت ارزیابی کند، اما این ارزیابی‌ها معمولاً صرفاً بر اساس داده‌ها و الگوریتم‌ها انجام می‌شود و در آن هیچ‌گونه ارزیابی انسانی وجود ندارد. این می‌تواند منجر به نادیده گرفتن جنبه‌های فردی و پیچیده شخصیت دانش‌آموزان شود که تنها معلمان قادر به درک آن هستند.
در نهایت، می‌توان گفت که هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار مکمل و پشتیبان می‌تواند نقش موثری در بهبود فرآیندهای آموزشی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ایفا کند، اما جایگزینی معلمان را نباید به طور کامل در نظر گرفت.
بهترین رویکرد ممکن این است که از ترکیب این دو—هوش مصنوعی و معلمان—برای ارتقای کیفیت آموزش استفاده شود.
پیشرفت‌های آینده در این زمینه می‌تواند شکل و ماهیت آموزش را تغییر دهد، اما نیاز به مراقبت‌های انسانی و درک عاطفی همیشه امری ضروری باقی خواهد ماند.
