به گزارش پردیسان آنلاین، صنایع دستی ایران به‌عنوان نمادی از فرهنگ و هنر این سرزمین، همواره جایگاه ویژه‌ای در میان تولیدات جهانی داشته است؛ کشور ما با داشتن تنوع بی‌نظیر در رشته‌های مختلف صنایع دستی و بهره‌مندی از هنرمندان برجسته، به یکی از سه کشور برتر تولیدکننده این محصولات در دنیا تبدیل شده و اصفهان که به‌عنوان شهر جهانی صنایع دستی در یونسکو به ثبت رسیده است، یکی از مراکز اصلی تولید و عرضه این آثار ارزشمند به شمار می‌رود.
با این حال، در سال‌های اخیر شاهد افول جایگاه صنایع دستی در سبد خرید خانوارها و همچنین عملکرد ضعیف در حوزه صادرات بوده‌ایم. کاهش قدرت خرید مردم به دلیل شرایط اقتصادی، نبود تبلیغات مناسب برای معرفی این محصولات، و موانع قانونی در فرایند صادرات از جمله عواملی هستند که موجب شده‌اند این بخش از هنر و صنعت ایرانی نتواند از ظرفیت‌های خود به‌طور کامل بهره‌برداری کند.
در حالی که صنایع دستی ایران پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یکی از منابع اصلی ارزآوری و تقویت گردشگری فرهنگی دارد، چالش‌های موجود در مسیر تولید و فروش، این حوزه را با مشکلات جدی مواجه کرده است. این مسائل نیازمند بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها، تسهیل شرایط برای تولیدکنندگان، صادرکنندگان و همچنین تغییر نگاه اجتماعی به این محصولات هستند تا بتوان جایگاه واقعی صنایع دستی را در داخل و خارج کشور احیا کرد.
بر این اساس مجدالدین تاج، رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: صنایع دستی در سبد خرید خانواده‌ها، موانع موجود در صادرات و اهمیت این حوزه به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی و اقتصادی کشور است.
وی می‌افزاید: «چرا صنایع دستی دیگر در اولویت خرید خانوارها قرار ندارد؟ این پرسشی است که باید از جنبه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بررسی شود. صنایع دستی ایران، جایگاه ویژه‌ای در جهان دارد. از نظر تولید، ایران یکی از سه کشور برتر دنیاست. اصفهان نیز به‌عنوان شهر جهانی صنایع دستی در یونسکو ثبت شده است و با وجود ۲۰۰ رشته فعال در این زمینه، توانسته است موقعیت ویژه‌ای به دست آورد، اما چرا از نظر صادرات و فروش، رتبه خوبی نداریم؟ طبق آمار، ایران اکنون در جایگاه پنجاهم دنیا قرار دارد، این در حالی است که از نظر تولید در رتبه سوم قرار داریم. چه عواملی موجب شده است که دیگر مردم صنایع دستی نخرند؟
چالش‌های صادرات و موانع قانونی
رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان ادامه می‌دهد: فروش صنایع دستی از چند مسیر امکان‌پذیر است؛ یا باید گردشگر خارجی وارد کشور شود و از این محصولات خریداری کند، یا گردشگر داخلی و مردم کشور با قدرت خرید مناسب به این حوزه توجه داشته باشند، اما شرایط اقتصادی کنونی، قدرت خرید مردم را کاهش داده است. مردم در چنین شرایطی ناچارند اولویت‌های خود را به نیازهای اولیه محدود کنند، بنابراین کالاهای اساسی و مایحتاج روزمره به اولویت اصلی خرید تبدیل شده‌اند.
تاج با اشاره به موانع صادراتی می‌گوید: یکی از مشکلات اساسی، قوانین دست‌وپاگیر صادرات است، برای مثال، در حوزه قلم‌زنی و محصولات نقره، قانون صادرات هنوز مربوط به سال‌های گذشته است و هیچ تغییری نداشته است. این قوانین از جمله قانون پیمان‌سپاری ارزی، موجب می‌شود هنرمندان نتوانند محصولات خود را به‌راحتی صادر کنند. به‌عنوان نمونه، هنرمندی که محصول نقره تولید کرده، باید ارز حاصل از فروش را با نرخ تعیین‌شده توسط دولت بازگرداند، این در حالی است که در فرایند تولید هیچ حمایتی از هنرمندان صورت نمی‌گیرد و هزینه‌های مواد اولیه بسیار بالا است. این قانون یکی از موانع جدی صادرات صنایع دستی است.
نگاه مسئولان و ظرفیت‌های موجود
وی می‌افزاید: از مسئولان از جمله استاندار اصفهان، تقاضا داریم که اولویت‌های خود را بر گردشگری و صنایع دستی متمرکز کنند. ظرفیت‌های موجود در این زمینه بسیار است و می‌توان با استفاده از این فرصت‌ها، اتفاقات خوبی رقم زد. برای مثال، برداشتن قانون پیمان‌سپاری ارزی یکی از راهکارهای مؤثر خواهد بود. هرچند که هنوز بانک مرکزی اقدام جدی در این خصوص انجام نداده است.
رئیس اتحادیه صنایع دستی در ادامه می‌گوید: «یکی دیگر از مسائل مهم، نبود تبلیغات مناسب است. به‌عنوان نمونه، در ورودی‌های شهر اصفهان، هیچ نشانی از این‌که وارد شهر جهانی صنایع دستی شده‌ایم وجود ندارد. این در حالی است که در شهرهایی مثل رشت، عنوان «شهر خلاق غذا» در ورودی‌های شهر به چشم می‌خورد و تأثیر زیادی در معرفی و تبلیغ محصولات دارد، همچنین حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی می‌تواند نقش مهمی در معرفی محصولات و افزایش آگاهی مردم نسبت به مزایای خرید صنایع دستی داشته باشد.
تاج تصریح می‌کند: قیمت صنایع دستی به‌دلیل فرایند طولانی تولید و نبود حمایت‌های لازم بالاست، اما اگر شرایط صادرات تسهیل شود، می‌توانیم با افزایش تقاضا، قیمت‌ها را کاهش دهیم، در عین حال باید محصولات را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که برای جوانان و خانواده‌ها جذاب‌تر و کاربردی‌تر باشد. تغییرات فرهنگی و اجتماعی نیز در این زمینه تأثیرگذار است. باید بازطراحی و نوآوری‌هایی در تولید صنایع دستی صورت گیرد تا افراد بیشتری به خرید آن ترغیب شوند.
پیشنهادها برای افزایش آگاهی عمومی و بهبود فروش
وی با اشاره به اقدامات لازم برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به مزایای خرید صنایع دستی خاطرنشان می‌کند: تبلیغات مؤثر، حضور در نمایشگاه‌ها، معرفی بهتر محصولات و توجه به مراکز گردشگری می‌تواند نقش مهمی در بهبود فروش داشته باشد. به‌عنوان مثال، می‌توان در میدان نقش‌جهان و دیگر ورودی‌های گردشگری، صنایع دستی را به نمایش گذاشت و ظرفیت‌های موجود را به‌خوبی معرفی کرد.
رئیس اتحادیه صنایع دستی در پایان تأکید کرد: با رفع موانع موجود و استفاده از ظرفیت‌های موجود، می‌توانیم نه‌تنها در داخل کشور، بلکه در سطح بین‌المللی، جایگاه صنایع دستی ایران را ارتقا دهیم و به یکی از منابع پایدار ارزآوری برای کشور تبدیل کنیم.
سفره پررونق ایران می‌تواند از اصفهان ارتزاق کند
پیش از این نیز مریم جلالی، معاون صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در آئین افتتاح نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی اصفهان به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: صنایع دستی اصفهان، زبانزد است و اصفهان، شهر جهانی صنایع دستی است؛ هر کاری که اصفهانی‌ها انجام داده‌اند، به هنر تبدیل شده است، سفره انداختن آن‌ها سفره قلمکار، بشقابشان میناکاری و کاسه‌هایشان، قلمکاری شده است، پل‌هایشان خواجو و خیابان‌هایشان، چهارباغ شده است و دست به هرچه گذاشتند، همچون سنگی بود که کیمیاگر به طلا تبدیل کرده است، امیدواریم در این سه رکن مورد توجه استاندار، بتوانیم صنایع دستی که اقتصاد هویت‌بنیان و دانش‌بنیان‌ترین حوزه ماست، در کنار هنرمندان و نگارگران که با دانش زیاد این هنرها را ارائه کردند، مؤثر باشیم.
وی می‌افزاید: به همه کسانی که در اصفهان در حال فعالیت هستند، وعده می‌دهیم که اصفهان را مورد توجه جهان قرار دهیم. اصفهان می‌تواند ادعا کند که هر خانه آن، یک کارگاه هنری است و سفره پررونق ایران می‌تواند از اصفهان ارتزاق کند و هاب صادرات صنایع دستی باشد.
به گزارش پردیسان آنلاین، صنایع دستی ایران نه‌تنها نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی این سرزمین است، بلکه ظرفیتی بزرگ برای تقویت اقتصاد، اشتغال‌زایی و ارزآوری دارد. این محصولات که به دست هنرمندان زبردست ایرانی خلق می‌شوند، با دارا بودن ارزش هنری و فرهنگی بالا، توانسته‌اند در سطح جهانی جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند، اما مشکلاتی نظیر کاهش قدرت خرید مردم، نبود زیرساخت‌های مناسب برای صادرات و قوانین پیچیده و محدودکننده، این بخش مهم از صنعت کشور را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.
برای رفع این مشکلات و بازگرداندن صنایع دستی به جایگاه شایسته خود، اقداماتی نظیر تسهیل قوانین صادراتی، حذف موانع قانونی نظیر پیمان‌سپاری ارزی و ارائه حمایت‌های مالی و فنی به تولیدکنندگان ضروری است، از سوی دیگر، استفاده از ظرفیت‌های گردشگری داخلی و بین‌المللی و تبلیغات مؤثر می‌تواند نقش مهمی در افزایش تقاضا برای این محصولات ایفا کند.
علاوه بر این، طراحی محصولات جدید با رویکرد کاربردی و هماهنگ با نیازهای نسل جوان، می‌تواند استقبال بیشتری را از سوی مخاطبان داخلی و خارجی به همراه داشته باشد، در همین راستا، توجه به نقش آموزش و فرهنگ‌سازی در آشنایی عموم مردم با مزایای خرید صنایع دستی و حمایت از این بخش، از جمله گام‌های ضروری است که باید برداشته شود.
صنایع دستی ایران، با وجود تمام چالش‌های پیش‌رو، همچنان پتانسیل این را دارد که به یکی از ارکان اصلی اقتصاد فرهنگی کشور تبدیل شود. با به‌کارگیری سیاست‌های مناسب و ایجاد هماهنگی میان دولت، بخش خصوصی و جامعه هنری، می‌توان افق روشنی را برای آینده این حوزه متصور شد. حمایت از صنایع دستی، حمایت از میراث فرهنگی و هویت ملی ماست و باید به‌عنوان یک وظیفه ملی مورد توجه همه قرار گیرد.
