۵۵ سال از نصب نخستین انشعاب آب در اصفهان گذشت
نگاهی به نقش کلیدی شبکه توزیع آب شرب و بهداشت در توسعه کلانشهر اصفهان
مهرداد خورسندی- مهران ابوطالبی
داستان نصب نخستین انشعاب آب در شهر اصفهان به بیش از نیم قرن پیش برمی گردد که در نوع خود جذاب و شنیدنی است. شبکه توزیع آب اصفهان از جمله طرح های عمرانی مهم و اثرگذار در این شهر محسوب می شود زیرا با تامین آب شرب بهداشتی، روند مهاجر پذیری و رشد جمعیت شهری شدت گرفت و اصفهان در مسیر توسعه صنعتی قرار گرفت. با تاسیس سازمان و آب فاضلاب و افتتاح شبکه توزیع آب در سال ۱۳۴۵، مراحل پیشرفت اقتصادی و اجتماعی شهر اصفهان پنج سال زودتر از آنکه کشور امارات متحده عربی شکل بگیرد؛ کلید خورد و این شهر با قدمت کهن و تاریخ ماندگار چندین هزار ساله اش در کانون توسعه و آبادانی قرار گرفت.
در اوائل دهه ۱۳۴۰ شمسی با سرازیر شدن درآمدهای نفتی به سبد بودجه کشور، برنامه سوم توسعه عمرانی (۱۳۴۱ تا ۱۳۴۶) تصویب شد. این برنامه با رویکرد نوسازی و بر اساس دکترین کندی شکل گرفت. در ماده ۱۸ این برنامه تصریح شده بود: «سازمان برنامه با رعایت اولویت شهرهایی که از جهت اقلیمی، جغرافیایی، درآمد و استفاده از کمک های عمومی دولت در وضع نامساعدی قراردارند و همچنین با در نظر گرفتن جدول اولویت طرح های مربوط به تأمین آب مشروب و برق و طرح های حفاظتی و بهداشتی و تهیه مسکن و تلفن، با اعطای وام و کمک های رایگان فنی و غیر فنی مبادرت خواهد نمود.» در این مدیران میان شهر اصفهان به دلیل بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و نفوذ فاضلاب چاه های خانگی با چاه های آب که موجب شیوه وسیع بیماری های گوارشی میان شهروندان اصفهانی شده بود موضوع اجرای شبکه آب شرب و بهداشت در این شهر را در از سال ۱۳۴۲ با گلنگ زنی احداث مخزن آب پنج هزار متر مکعبی بر فراز کوه آتشگاه و حفر دو حلقه چاه فلمن در حاشیه زاینده رود در دستور کار خود قرار دادند.
کمتر از سه سال بعد در خرداد ۱۳۴۵ نخست وزیر وقت با حضور در میدان نقش جهان مرحله اول شبکه توزیع آب شرب اصفهان را با هیاهو و سر و صدای زیاد افتتاح کرد اما نکته مهم این بود که تا آن زمان هنوز هیچ انشعابی برای منازل نصب نشده و شرکت های خصوصی طرف قرارداد باشهرداری و سازمان برنامه فقط ۱۲۰ کیلومتر خط انتقال آب در معابر اصلی این شهر اجرا و تعدادی شیر برداشت در نقاط مختلف شهر نصب کرده بودند. این شیرها در زبان مردم کوچه و بازار به« فشاری» مشهور شده بود و شهروندان که به مرور زمان خود را به طعم آب کلرزنی شده عادت می دادند، ظرف ها و دبه های خود را از این شیرها پر می کردند تا آب شرب مورد نیاز خود را تامین کنند.
کمی بعد و در تیرماه همان سال، سازمان آب و فاضلاب اصفهان فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرد و کار لوله گذاری در کوچه های تنگ و باریک این شهر تاریخی را شروع کرد. روابط عمومی این سازمان نیز اطلاعیه ای صادر و از مردم دعوت کرد نسبت به ثبت درخواست و خرید انشعاب آب اقدام کنند.
ساعت ۶ صبح فردای آن روز کارمندان سازمان تازه تاسیس آب و فاضلاب اصفهان، مردی را دیدند که پشت در سازمان واقع در منزل استیجاری کوچه جنب سینما چهارباغ نشسته است و چون علت این مراجعه زودهنگام را از وی پرسیدند پاسخ شنیدند: «می خواهم نخستین فردی باشم که درخواست انشعاب آب خود را ثبت می کند تا ردیف شماره یک را به خود اختصاص دهم».
اسناد موجود نشان می دهد فرد متقاضی شخصی به نام «حسین وکیل زاده» بوده اما اسناد این منزل که در خیابان سید علیخان از خیابان های فرعی منتهی به خیابان چهارباغ قراردارد متعلق به «ایرج وکیل زاده و شرکاء» است.
به هر حال چندی بعد و در ساعت ۱۰ صبح روز چهارشنبه چهارم آبان سال ۱۳۴۵ نخستین انشعاب آب برای منزل مسکونی متعلق به ایرج وکیل زاده (وکیل پایه یک دادگستری) در خیابان سیدعلیخان نصب می شود. از مراسم نصب این انشعاب دو قطعه عکس در گنجینه و مرکز اسناد شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان موجود است. در یکی از این عکس ها، «مهندس ابراهیم پارسا» استاندار اصفهان با لباس موسوم به «سلام» که آن زمان در مراسم رسمی استفاده می شده است در وسط تصویر قرار دارد و در سمت چپ وی «سرتیپ رستگار نامدار» فرمانده مرکز توپخانه وموشک ها و ارشد نظامی استان ، «ناصر زنجانی» خبرنگار روزنامه کیهان و «مهندس نجفی» مدیرکل صنایع و معادن ایستاده اند. در سمت راست وی نیز «مهندس امیر سعید موسوی حجازی» مدیر عامل سازمان آب و فاضلاب اصفهان، «مهندس چوبینه» مدیرکل امور آب وزارت آب و برق، «مهندس تقی گرجی» مدیرکل دفتر فنی استان، «سیف زاده» از فعالان اجتماعی شهر، «اکبر میر شمس» مدیر روابط عمومی سازمان آب و فاضلاب و «احمد نعیمی» نخستین کارمند سازمان آب و فاضلاب و یکی دو نفر دیگر دیده می شوند.
حضور افرادی چون نخست وزیر، چندتن از وزراء، استاندار، مقامات سیاسی و نظامی، فعالان اجتماعی و روزنامه نگاران در مراسم بهره برداری طرح های انتقال و توزیع آب در شهر اصفهان نشان از اهمیت این رویداد در میانه دهه ۱۳۴۰ شمسی برای مردم و مسئولان دارد زیرا اجرای تاسیسات زیر بنایی نقش مهمی در عمران و آبادی هر شهری ایفا می کند.
در این بین افتتاح شبکه توزیع آب شهر اصفهان نقطه عطفی در زمینه توسعه این کلان شهر محسوب می شود و گسترش جغرافیایی، افزایش جمعیت ناشی از مهاجرپذیری و توسعه همه جانبه این شهر در دهه های بعد دلیل محکمی بر صحت این ادعاست.
