امسال درحالی به ماه مبارک رمضان و میهمانی الهی وارد شدیم که ویروس کرونا همچنان مردم را خانه‌نشین کرده، با وجود سختی‌های ناشی از قرنطینه و طرح‌های مرتبط آن می‌توان با استفاده از فرصت قرنطینه، مقدمات ورود به ضیافت الهی را با دعاهای امام سجاد (ع) فراهم کنیم. سیدالساجدین در دعای چهل و دوم، پس از ختم قرآن به راز و نیاز به درگاه الهی پرداختند که فرازهایی از این دعا را به منظور بهره برداری بیشتر هنگام تلاوت آیات الهی در ماه مبارک ذکر کردیم.

اینک بخش‌هایی از دعای چهل و چهارم صحیفه را مرور می کنیم؛ دعایی که امام سجاد (ع) هنگام ورود به ماه رمضان زمزمه کردند. صحیفه سجادیه پس از قرآن و نهج البلاغه به عنوان مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به نام‌های خواهر قرآن و انجیل اهل بیت مشهور است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)، گرامی داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی و اشارات تاریخی را به زبان دعا مطرح کردند.

سیدالساجدین در دعاهای خود به نعمت‌های مختلف خدا اشاره کرده و درباره فضایل و رذایل اخلاقی، آداب دعا، تلاوت قرآن، ذکر، نماز و عبادت نکات فراوانی را بیان کرده اند و دعای بیستم صحیفه سجادیه به نام مکارم الاخلاق یکی از معروف‌ترین دعاهای آن حضرت است.

امام خمینی (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خود از صحیفه سجادیه به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد یاد کرده و افزودند: صحیفه سجادیه از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می‏ آموزد.

آیت ‌الله حسن ممدوحی کرمانشاهی استاد حوزه در کتاب چهارجلدی شهود و شناخت به ترجمه و شرح صحیفه سجادیه پرداخته است و آیت الله عبدالله جوادی آملی مفسر قرآن کریم در مقدمه این کتاب از ممدوحی به صاحب علم صائب و عمل صالح یاد کرده است.

امام سجاد (ع) هنگام ورود به ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: خدایا! بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را به نمازهای پنج گانه با رعایت احکام، حدود و واجباتی که برای آنها معین فرموده و لازم دانسته ای و وظایفی که مقرر فرموده ای و اوقاتی که برای آنها مشخص ساخته ای، موفق بدار و از کسانی قرار ده که به منازل متعالی معرفت در شناخت نماز رسیده و در رعایت ارکان و ادای آن در اوقاتش درست بر اساس سنت رسول خدا (ص) عمل کرده و رکوع و سجود و تمامی مستحبات آن را با طهارت تمام و عالی ترین مرتبه خشوع ظاهری ادا نموده اند.

ممدوحی نوشت: از آنجا که نماز از عبادت های برتر در آیین مقدس اسلام است، امام سجاد (ع) در این فراز توصیه اکید در انجام آن در ماه رمضان با تمام شرایط و لوازم و فضایل و مستحبات کرده، نماز را تجزیه و تحلیل فرموده و انجام هر یک از اجزا و شرایط آن را به بهترین وجه از خدا درخواست کرده و نیز رعایت اوقات نماز و دانستن احکام و حدود ظاهری آن و منازل بلند معرفتی را در اثر نماز که برای اولیای کامل الهی حاصل می گردد و نیز انجام نمازها بر اساس سنت رسول خدا (ص) در رکوع و سجود و طهارت کامل و عالی ترین مرتبه خضوع و خشوع را از حضرت ربوبی درخواست کرده است، زیرااین فریضه عظیم، تشریف بسیار با ارزش از سوی خدا به بندگان است و خلاصه همه دستورهای دینی و معجونی مرکب از تمام تکالیف است. 

وی افزود: تکبیره الاحرام آن، حج را و وجوب امساک در آن، روزه را و قیام به امر او، جهاد را و اباحه مکان و لباس، صحت معاملات را و رو به قبله ایستادن، انقیاد تمام را و طهارت بدن و لباس، ادای حقوق را و پاکیزگی از اخلاق نکوهیده، تمامی واجبات اخلاقی را و رکوع آن، مقام اخلاص را و سجود آن، مقام فنا را و قنوت مقام فقر را و تشهد آن، مبانی اعتقادات را و سلام آن رجوع از سفر الی الله به عالم خلق را تداعی می کند. خوشا به حال کسی که بتواند این سفر عظیم را در هر روز پنج بار با دل پاک بپیماید و از عالم ملک تا به ملکوت و جبروت سفر کرده و سپس با روانی شاد و قلبی طاهر و مطهر به وطن خاکی بازگردد.

از حضرت باقر (ع) نقل شده هر مومنی نمازهای واجب را با مراتب کامل در وقت خاص ادا کند، جزء غافلان نیست  و به یاد دارم حضرت آیت الله بهجت می فرمود «هر کس نمازهای یومیه را در اول وقتش ادا کند، قول می دهم به نماز شب موفق خواهد شد. از دیگر آداب نماز، خضوع ظاهری بدن و خشوع قلبی است که از شرایط قبولی نماز (نه از شرایط صحت) بوده و خشوع قلب، قطعا خضوع بدن را به دنبال خواهد داشت؛ چنان که وقتی پیامبر اکرم شخصی را دیدند که در حال نماز، دست به صورت می کشید و محاسن خود را لمس می کرد، فرمود «اگر قلبش خاضع بود، اندام هایش نیز خضوع را رعایت می کردند.»

ممدوحی ادامه داد: مقصود از طهارت نمازگزار نیز منحصر به طهارت از نجاست نیست، اگرچه طهارت بدن و لباس برای صحت نماز کافی است قبولی آن و ادراک مقام بلند نمازگزاران واقعی بر طهارت قلب و روح از پلیدی های اخلاقی بستگی دارد. زیرا قلبی که در آن کبر، حسد، عجب، کینه، بدخلقی و حب هواها و شهوات ناروا جای گرفته باشد، هرگز به سوی آسمان ها نخواهد رفت و برکات نماز بر آن دل نازل نخواهد شد. بنابراین طهارت ظاهر و باطن در پذیرش نماز و ارتقاء به مقام مصلین نمازگزاران، شرط حتمی و ضروری است.