به گزارش پردیسان آنلاین، هدف اصلی مهریه حفاظت از حقوق مالی زن و تضمین بخشی از امنیت اقتصادی او در صورت بروز مشکلات زناشویی است، مهریه به عنوان یک تعهد مالی، گاهی به عنوان پشتوانه‌ای برای تأمین حقوق زن در خانواده محسوب می‌شود، برخی پژوهش‌ها و دیدگاه‌ها معتقدند که وجود مهریه بالا می‌تواند عاملی در کاهش میزان طلاق باشد، با این حال برخی کارشناسان معتقدند مهریه‌های بسیار سنگین و نامتناسب با توان مالی مرد ممکن است باعث مشکلات اقتصادی و روانی، چالش‌های خانوادگی و حتی افزایش موارد طلاق شود.
از طرف دیگر، مهریه می‌تواند در فرهنگ‌های مختلف تأثیری متفاوت بر انتخاب ازدواج داشته باشد؛ مهریه بالا ممکن است مانعی برای ازدواج برخی افراد شود. تأثیر مهریه بر کاهش طلاق و تأثیر آن بر ازدواج وابسته به عوامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و شرایط خانوادگی است و نمی‌توان به طور قطعی آن را یک عامل مثبت یا منفی در نظر گرفت، اما در این میان موضوع تعیین حدنصاب برای صدور اجراییه مهریه تا ۱۴ سکه که در مجلس مطرح شده، واکنش‌های متعددی در پی داشته و به طور قطع مزایا و آسیب‌های حقوقی، اجتماعی و حتی فقهی خاص خود را دارد.
موافقان طرح مهریه با ۱۴ سکه را راهکاری برای کاهش زندانیان مالی و متعادل‌سازی اجرای مهریه می‌دانند که با محدود کردن امکان صدور اجراییه برای مهریه تا ۱۴ سکه، احتمال زندانی شدن زوج بابت بدهی مهریه کاهش می‌یابد، این امر در راستای اصل کرامت انسانی و جلوگیری از زندانی شدن بدهکاران غیرمعسر مفید تلقی می‌شود، چرا که معتقدند تعیین مهریه‌های سنگین در بعضی پرونده‌ها تنها جنبه ابزاری یا تهدیدآمیز دارد، این نصاب می‌تواند در برابر چنین سوء‌استفاده‌هایی مانع ایجاد کند و با محدود شدن اجراییه‌های فوری، از حجم سنگین پرونده‌های اجرایی در دادگستری کاسته می‌شود، بعضی انتقادها نیز وجود دارد مبنی بر اینکه ممکن است این کاهش به نفع زوجه نباشد و حق آنها در مطالبه مهریه را محدود کند، اگر زن فقط تا ۱۴ سکه بتواند اجراییه بگیرد، کارکرد مهریه به‌عنوان پشتوانه اقتصادی و ضمانت عقد ازدواج تضعیف می‌شود، چرا که برخی ممکن است احساس بی‌عدالتی کنند.
قوام روابط مشترک زوجین برپایه مؤلفه‌های رفتاری و مهارتی است
احسان کاظمی، روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه مهریه امری فرهنگی است که به‌عنوان نشانه‌ای از احترام مرد به هنگام ازدواج، برای پرداخت به زن برعهده می‌گیرد به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: تعیین مهریه یک نوع فرهنگ است، بدون شک با اجرای قانون ۱۴ سکه حق بانوان تضعیف نمی‌شود، چرا که مهریه براساس یکسری رسوم مشخص شده، اما در برخی موارد، فرهنگ‌ها و رسوم ممکن است منجر به تعیین مهریه‌های سنگین شود که تأثیر منفی بر زندگی مشترک دارد و تا به امروز نیز مشخص شده که مهریه‌های سنگین ضمانتی برای تحکیم بنیان خانواده نبوده و نیست.
وی درباره قانون جدید مهریه و تأثیر آن بر کاهش طلاق و افزایش توجه به تشکیل خانواده می‌افزاید: اساس دوام و قوام روابط مشترک زوجین برپایه مؤلفه‌های رفتاری و مهارتی است و اگر بخواهیم با تعیین نقش فردی تأثیر آن را بر کاهش آمار طلاق مورد بررسی قرار دهیم، به طور قطع باید بگوییم که این موضوع بسیار مهم‌تر و تاثیرگذارتر از وجود مهریه، به ویژه مهریه‌های سنگین است، در نهایت تعیین اهداف ازدواج راهی برای تعهد به امری مشترک و نشان دادن اهمیت به یکدیگر و تحکیم بنیان خانواده است.
این روان‌شناس با بیان اینکه مهارت ارتباط مؤثر همسران کلید موفقیت زندگی مشترک است، عنوان می‌کند: در مسیر تشکیل نهاد مهمی همچون خانواده، مؤلفه‌های از جمله مهارت با هم بودن، تعیین چشم‌اندازها و توقع برآورده شدن میزان ارتباطات، توان تاب‌آوری، شناخت نکات ضعف و قوت یکدیگر و پیش بردن هدفمند روابط مشترک، نقش مهمی در زندگی زوجین دارد، از این‌رو انتخاب مهریه پایین یا سنگین با توجه به مؤلفه‌های فوق تأثیر چندانی بر داوم و قوام روابط ندارد.
وی ادامه می‌دهد: اگر رابطه‌ای به علت گرفتن مهریه ادامه پیدا کند یا فردی به دلیل نداشتن توان پرداخت مهریه در زندگی مشترک بماند، آن زندگی دیگر رابطه مشترک نیست، بلکه با هم بودن اجباری است، چرا که روابط مشترک برپایه تعاریف خاص، هدف، فرایند و مهارت اثرگذار استوار است. فردی که برای مهریه ازدواج می‌کند با هدف گرفتن مهریه و اقدام به طلاق، قبل از ایجاد روابط مشترک پیشاپیش طلاق گرفته است و این روابط دیگر ازدواج نیست.
واکاوی نقش مهریه در گرایش به ازدواج
کاظمی در پاسخ به اینکه طرح مهریه تا ۱۴ سکه، اگرچه ممکن است از زندانی شدن زوج جلوگیری کند، اما در بلندمدت ممکن است چالش‌هایی را برای زندگی مشترکی که مسیر موفق و روشنی را ندارد، به همراه داشته باشد، تصریح می‌کند: مباحث شروط ضمن عقد که مرد و زن می‌توانند با توافق یکدیگر تعیین کنند، نیز در نحوه ادامه زندگی زوجین بسیار موثر است و مهم است که زن و مرد آگاهی لازم از این موارد را داشته باشند تا دچار چالش نشوند، اما معتقدیم اگر مهریه اندک یا سنگین بر افزایش و کاهش ازدواج‌ها تأثیر گذارد، بدون شک برآورد آمارها صحیح نیست، زیرا در این صورت باید بگوییم زندگی و روابط مشترک بیشتر از اینکه بر اساس مباحث اصولی و اصلی شکل گرفته باشد، برپایه معامله شکل گرفته است.
وی با بیان اینکه مهریه همچون ترازویی عمل می‌کند که اگر متعادل نباشد همیشه یک کفه آن به نفع یکی از طرفین سنگینی می‌کند و طرف دیگر باید متحمل فشارها و سختی‌های بسیاری شود، می‌گوید: انتخاب همسر مناسب اصل موضوع است یعنی کسی که از هر لحاظ مادی و معنوی توانایی خوشبخت کردن یکدیگر را داشته باشد، وگرنه چه مهریه‌های سنگینی که هرگز نتوانسته رنگ خوشبختی و آرامش را به زندگی مشترک بزند و چه مهریه‌های بسیار کمی که در سایه آن هم زوجین خوشبخت زندگی کرده‌اند.
این روان‌شناس درباره نقش مهریه در گرایش به ازدواج خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر تعیین مهریه ۱۴ سکه ممکن است یکی از مؤلفه‌های گرایش بدون ترس به ازدواج باشد، اما در این مسیر بلوغ مالی، اقتصادی، سلامت روان نیز از جمله مباحث مهم در ازدواج است که به طور قطع باید بیشتر از موضوع مهریه مورد توجه قرار گیرد.
لزوم افزایش مهارت‌های زندگی از دیدگاه قانون‌گذار
حامد بصیرت‌پور، جامعه‌شناس و مشاوره خانواده با اشاره به اینکه مصوبه قانون ۱۴ سکه در هئیت دولت در حال بررسی مراحل قانونی است به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: برای تصویب این قانون با وجود موافقان و مخالفان، بدون شک مطالعات جامع، آماری و میدانی گسترده‌ای اجرایی شده است، یکی از مهمترین مزایای این طرح کاهش حجم زندانیان مهریه است، با محدود کردن امکان صدور اجراییه برای مهریه تا ۱۴ سکه، احتمال زندانی شدن مردان بابت بدهی مهریه کاهش می‌یابد، این امر در راستای اصل کرامت انسانی و جلوگیری از زندانی شدن بدهکاران غیرمعسر مفید تلقی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه پاسخ به شرایط اقتصادی جامعه را از دیگر نکات مثبت این طرح می‌توان تلقی کرد، اظهار می‌کند: یکی از اساسی‌ترین مسائل خانوادگی، رسیدگی به وضع اقتصادی آن بوده که بر مرد واجب است در حد متعارف و معمول، وسایل رفاه و آسایش زندگی را فراهم آورد، بنابراین با توجه به دغدغه‌های امروز اقتصادی، اجرای قانون ۱۴ سکه اقتضا می‌کند که با عدم حبس مردان نه‌تنها منبع تأمین خانواده مسدود نباشد، بلکه بنیاد خانواده‌ها به دور از آسیب‌های اجتماعی پایمال نشود.
این جامعه‌شناس استفاده ابزاری مهریه را در بعضی شرایط یکی از اهرم‌های رایج فشار می‌داند و می‌افزاید: این موضوع یکی از رسم‌های نادرست درباره موضوع مهریه به شمار می‌آید، در برخی خانواده‌ها بنابر رسم‌های نادرست مهریه، این موضوع را ابزاری برای رقابت و نمایش جایگاه اجتماعی خود تبدیل کرده‌اند، چرا که بعضی خانواده به جای توجه به واقعیت‌های اصولی ازدواج و معنای اصیل مهریه، با تعیین اعداد نجومی تلاش می‌کنند تا به قول معروف نشان دهند که چیزی کمتر از دیگران ندارند و ارزش آنها کمتر از دیگران نیست.
تعیین مهریه ۱۴ سکه‌ای ضامن تحکیم بنیان خانواده است؟
وی با بیان اینکه برخی از کارشناسان منتقد طرح کاهش مهریه به ۱۴ سکه هستند و تاکید دارند که مهریه به‌عنوان یک پشتوانه اقتصادی برای زنان در ازدواج شناخته می‌شود و کاهش سقف مهریه، شاید حقوق زنان در خانواده و جامعه را تضعیف کند، تصریح می‌کند: در حالی که مهریه به‌عنوان یک حق شرعی و قانونی برای زنان در نظر گرفته شده، در بعضی موارد ممکن است تعهدات مردان را نسبت به مباحث قانونی مربوط به ازدواج و تشکیل خانواده تضعیف کند، البته این موضوع تنها بخشی از مباحث مربوط به ازدواج است و تشکیل خانواده و انتخاب اصولی همسر یک پازل هزار تکه است که باید صحیح در کنار یکدیگر چیده شود تا تصویری صحیح از یک زندگی را نشان دهد.
بصیرت‌پور درباره تأثیر قانون جدید مهریه بر کاهش طلاق و افزایش توجه به تشکیل خانواده می‌گوید: تشخیص این موضوع بسیار زمان‌بر است، چرا که هدف قانون‌گذار الزاماً افزایش آمار ازدواج و کاهش طلاق نیست، بلکه هدف اولیه و اصلی زندان‌زدایی، حمایت از اصل خانواده و کاهش چالش‌های اقتصادی خانواده‌ها با زندانی مردان است.
وی مسائل اقتصادی را یکی از علل مهم کمتر شدن امر ازدواج در جامعه می‌داند و بیان می‌کند: برای آن که بهتر دریابیم چه راه‌هایی می‌تواند به تقویت ازدواج و خانواده کمک کند، لازم است که قانون‌گذار با ارائه و پیروی از شیوه‌های متعدد در کاهش آمار طلاق، مباحث چگونگی ثبات در خانواده و نبود تبدیل آن به یک بحران را مورد بررسی جدی قرار دهد.
این جامعه‌شناس موضوع‌هایی همچون آگاهی فردی و خانوادگی، افزایش مهارت‌های زندگی و شناخت تفاوت‌ها، تمرکز بر مهارت‌های فرزندپروری و همزیستی مسالمت‌آمیز بین زن و مرد بر تحکیم نظام خانواده بسیار اثرگذار است، خاطرنشان می‌کند: امید است در کنار تصویب قانون جدید مهریه، قانون‌گذار به این موارد مهم اهتمام ویژه‌ای داشته باشد.
در نهایت، قانون جدید مهریه ۱۴ سکه، گامی مهم در راستای اصلاح نظام حقوقی خانواده است، این قانون با هدف ایجاد تعادل میان حقوق زوجین و کاهش چالش‌های مالی در زندگی مشترک وضع شده است، بر اساس این قانون، پرداخت مهریه تا سقف ۱۴ سکه بدون نیاز به استعلام تمکن مالی زوج قابل اجراست و برای مازاد بر آن، بررسی توانایی مالی زوج ضروری است، این تغییر قانونی علاوه بر حمایت از حقوق زنان، از مشکلات اجتماعی مانند زندانی شدن مردان به دلیل نداشتن توانایی در پرداخت مهریه جلوگیری می‌کند، اما این قانون به دلیل جزئیات پیچیده و تأثیر گسترده بر روابط خانوادگی، نیازمند درک عمیق و تخصصی است، چرا که بسیاری از زوجین با سؤالاتی روبه‌رو هستند که پاسخ آنها مستلزم بررسی دقیق شرایط فردی و قانونی است.
