به گزارش پردیسان آنلاین، سیاره ما سال‌ها است زنگ خطر را به صدا درآورده است؛ از تغییرات اقلیمی تا آلودگی هوا و از نابودی منابع تا رشد افسارگسیخته‌ی شهرها، همه نشانه‌هایی هستند که می‌گویند جهان به معماری‌ای تازه و مسئولیت‌پذیر نیاز دارد و معماری پایدار درست در همین نقطه ظهور کرده است؛ رویکردی که می‌خواهد ساختمان‌ها را از مصرف‌کننده‌های بی‌رحم منابع به سازه‌هایی هوشمند، هم‌دل و حافظ محیط‌زیست تبدیل کند.
معماری پایدار، داستان تازه‌ای از زندگی شهری است؛ روایتی که در آن ساختمان‌ها نه تنها برای انسان، بلکه برای زمین نیز طراحی می‌شوند و این معماری بر سه اصل اساسی استوار است، حفاظت از محیط‌زیست، بهره‌وری اقتصادی و عدالت اجتماعی که هدف نهایی آن خلق فضاهایی است که نسل امروز بدون تهدید زندگی نسل‌های فردا، در آن آسوده باشند.
سال‌ها پیش معماری به‌طور ناخواسته وارد مسیری شد که منجر به آلودگی، تخریب طبیعت و اتلاف انرژی شد، مصالح سنگین، استقرار نادرست در بستر اقلیمی، وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی و ساخت‌وسازهای بی‌وقفه، شهرها را به هیولاهای خاکستری بدل کرد و معماری پایدار آمده تا دوباره به ساختمان‌ها یادآوری کند که با آفتاب آشتی کنند، با باد دوستی بربندند و با آب رابطه‌ای هوشمند برقرار سازند.
در این نگاه، هیچ عنصری تصادفی نیست، جهت قرارگیری ساختمان، فرم سازه، تهویه طبیعی، نورگیری هوشمند، استفاده از فناوری‌های تجدیدپذیر و مصالح کم‌کربن، همگی با دقت انتخاب می‌شوند تا مصرف انرژی به کم‌ترین حد برسد و سقف‌های سبز، دیوارهای پوشیده از گیاه، سیستم‌های جمع‌آوری آب باران و شیشه‌هایی که گرما را مهار می‌کنند، نه تنها معماری را زیباتر می‌سازند، بلکه نقش مهمی در حفظ سلامت محیط‌زیست ایفا می‌کنند.
معماری پایدار ریشه در تاریخ ایران نیز دارد؛ از بادگیرهای خنک‌کننده‌ی یزد گرفته تا حیاط‌های درون‌گرا در اصفهان و خانه‌های خشتی مناطق کویری، همه حاصل قرن‌ها تجربه‌ی زیستن همراه با طبیعت هستند و این میراث ارزشمند با فناوری‌های امروز ترکیب شده تا نسل تازه‌ای از سازه‌ها شکل بگیرد؛ سازه‌هایی که آب و انرژی را هدر نمی‌دهند و خود بخشی از اکوسیستم می‌شوند.
امروزه شهرهایی همچون آمستردام، فرایبورگ و ملبورن در صف اول نهضت معماری پایدار ایستاده‌اند و برج‌ها دیگر فقط آسمان را نمی‌شکافند، بلکه باغ‌های عمودی را روی شانه‌های خود حمل می‌کنند تا آلودگی هوا را کاهش دهند و محله‌ها به‌جای خیابان‌های خشک و سخت، شبکه‌هایی از فضاهای سبز پیوسته ساخته‌اند که سلامتی شهروندان را بهبود می‌بخشد که نتیجه این تحولات نه تنها کاهش هزینه‌های انرژی است، بلکه افزایش کیفیت زندگی جامعه و بازسازی ارتباط انسان با زمین است.
البته رسیدن به توسعه‌ای پایدار فقط در دستان معماران نیست و قوانین شهری باید اصلاح شوند، آموزش دانشگاهی به سمت پایداری تغییر کند و سرمایه‌گذاران به ارزش محیطی پروژه‌ها ایمان بیاورند، همچنین مردم باید بدانند انتخاب خانه‌ای پایدار فقط یک انتخاب اقتصادی نیست، بلکه مشارکت در نجات سیاره‌ای است که تنها خانه‌ی واقعی ما است.
کلید موفقیت در توسعه معماری پایدار، تغییر نگرش از هزینه اولیه به صرفه‌جویی بلندمدت است
محمدرضا فلاح، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: معماری پایدار یکی از مؤثرترین ابزارها برای کاهش مصرف انرژی و مقابله با آلودگی در شهرهای بزرگ است و طراحی مبتنی بر اقلیم، استفاده از نور و تهویه طبیعی، بهره‌گیری از مصالح بومی و کاهش وابستگی به سیستم‌های مکانیکی پرمصرف، از اصول بنیادین این نوع معماری است.
وی ادامه می‌دهد: هر پروژه‌ای که بر مبنای پایداری طراحی شود، نه تنها به صرفه‌جویی در منابع کمک می‌کند بلکه کیفیت زندگی شهروندان را نیز ارتقا می‌دهد و امروز دیگر معماری پایدار یک انتخاب لوکس نیست، بلکه ضرورتی برای تداوم حیات شهری محسوب می‌شود.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: در سال‌های اخیر، مدیریت شهری اصفهان توجه ویژه‌ای به موضوع توسعه پایدار و رعایت شاخص‌های زیست‌محیطی در پروژه‌های عمرانی داشته است و در طرح‌های تفصیلی جدید و پروژه‌های بزرگ شهری، اصول صرفه‌جویی انرژی، استفاده از مصالح دوستدار محیط زیست و فناوری‌های نوین مورد تأکید قرار گرفته است.
فلاح می‌گوید: به عنوان نمونه می‌توان به برخی از ساختمان‌های وابسته به شهرداری، ایستگاه‌های مترو و پروژه‌های بازآفرینی شهری و پروژه‌های مسکونی و تجاری اداری که توسط بخش خصوصی در سطح شهر ساخت می‌شود اشاره کرد که در آن‌ها از سیستم‌های هوشمند کنترل انرژی و طراحی سازگار با اقلیم بهره گرفته شده است، هرچند این مسیر هنوز در آغاز راه است، اما جهت‌گیری کلی شهر اصفهان به‌سوی معماری سبز و پایدار، امیدوارکننده است.
وی اضافه می‌کند: کلید موفقیت در توسعه معماری پایدار، تغییر نگرش از هزینه اولیه به صرفه‌جویی بلندمدت است و تجربه جهانی نشان داده است که اگرچه ساختمان‌های سبز در مرحله ساخت ممکن است هزینه بیشتری داشته باشند، اما در طول زمان با کاهش مصرف انرژی و هزینه‌های نگهداری، این سرمایه به‌طور کامل بازمی‌گردد.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر، لازم است مدیریت شهری از طریق سیاست‌های تشویقی همچون کاهش عوارض صدور پروانه، ارائه تسهیلات مالی و بانکی با نرخ ترجیحی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای مهندسان و سازندگان، زمینه گرایش به این نوع ساخت‌وساز را فراهم کند که فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی نیز نقش مهمی در تقویت این رویکرد دارد.
فلاح می‌گوید: اصفهان از گذشته مهد معماری هوشمند و سازگار با اقلیم بوده است و بناهای تاریخی این شهر، نمونه‌های ارزشمندی از معماری پایدار سنتی به شمار می‌آیند؛ طراحی با حیاط مرکزی، استفاده از بادگیر، سایه‌اندازها و مصالح بومی همگی نشان‌دهنده درک عمیق معماران ایرانی از پایداری هستند.
وی ادامه می‌دهد: امروز می‌توان با حفظ این الگوها و تلفیق آن‌ها با فناوری‌های نوین همچون پنل‌های خورشیدی، شیشه‌های هوشمند و سیستم‌های بازیافت انرژی، تعادلی میان اصالت تاریخی و نیازهای مدرن برقرار کرد که این رویکرد نه تنها مانع تخریب هویت معماری اصفهان نمی‌شود، بلکه آن را در قالبی نوین و ماندگار احیا می‌کند.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: شورای اسلامی شهر اصفهان در دوره‌های مختلف، رویکرد توسعه پایدار را در اولویت سیاست‌های خود قرار داده است و تدوین آئین‌نامه‌های تشویقی برای ساخت‌وساز سبز، الزام به رعایت استانداردهای انرژی در پروژه‌های عمومی، حمایت از پژوهش‌های مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر و گسترش فضاهای سبز شهری از جمله برنامه‌های مورد تأکید شورای شهر و شهرداری بوده است.
فلاح می‌گوید: همکاری با سازمان نظام مهندسی، دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش بنیان و نهادهای علمی برای نهادینه‌سازی فرهنگ معماری پایدار در میان مهندسان و شهروندان از اهداف کلان مدیریت شهری به شمار می‌رود و باور ما این است که آینده اصفهان در گرو شهری هوشمند، پاک و پایدار است.
معماری پایدار در ایران؛ از ساختمان‌های هوشمند تا شهرسازی سبز، راهکاری برای کاهش مصرف انرژی و آلاینده‌ها
ایمان عشقی‌نژاد، معمار و استاد دانشگاه با اشاره به اینکه معماری پایدار چگونه می‌تواند مصرف انرژی ساختمان‌ها و در نتیجه فشار بر شبکه‌های شهری برق و گاز را کاهش دهد، به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: مواردی همچون استفاده از نور طبیعی، عایق‌کاری حرارتی مؤثر، تهویه طبیعی و سرمایش غیر فعال، بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر همچون پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های آبگرم خورشیدی از مهم‌ترین راهکارها هستند، همچنین پوشش‌های سبز، بام سبز و سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی به طور چشمگیری به کاهش مصرف انرژی کمک می‌کنند و هدف معماری پایدار ایجاد تعادل بین آسایش انسان و مصرف منابع است تا ساختمان کارآمد باشد و شبکه شهری فشار کمتری تجربه کند.
وی ادامه می‌دهد: معماری پایدار در عمل یعنی ساختمان بتواند انرژی کمتری مصرف کند، استفاده از منابع تجدیدپذیر را افزایش دهد و ضمن کاهش هزینه‌های انرژی، فشار بر شبکه‌های برق و گاز شهری کاهش یابد.
معمار و استاد دانشگاه با اشاره به تکنیک‌های طراحی سبز تاکید می‌کند: نخستین و مهم‌ترین اصل، کاهش مصرف انرژی و سوخت‌های فسیلی است که شامل استفاده از سیستم‌های تهویه طبیعی، پوشش‌های حرارتی مناسب و انرژی‌های خورشیدی و بادی می‌شود، دوم استفاده از پوشش گیاهی مانند بام سبز و دیوار سبز است که گرد و غبار و آلاینده‌ها را جذب می‌کنند و به بهبود کیفیت هوا کمک می‌کنند.
عشقی‌نژاد می‌گوید: سوم، طراحی مبتنی بر حمل و نقل پاک و نزدیکی ساختمان به مسیرهای پیاده و دوچرخه‌سواری است، چهارم استفاده از مصالح پایدار و کم‌آلاینده اهمیت دارد و پنجم مدیریت منابع و پسماند و نهایتاً توجه به نور و تهویه طبیعی از دیگر اصول طراحی سبز است که تأثیر مستقیمی بر کاهش آلاینده‌ها و افزایش کیفیت زندگی شهری دارد.
وی درباره تأثیر استفاده از انرژی‌های خورشیدی، بادی یا ژئوترمال بر کاهش هزینه و آلودگی اضافه می‌کند: مزایای استفاده از این انرژی‌ها شامل کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، صرفه‌جویی اقتصادی در بلندمدت، افزایش استقلال انرژی و پایداری شبکه شهری است و وقتی ساختمان‌ها خود انرژی تولید کنند، فشار روی شبکه برق کاهش یافته و به ویژه در زمان اوج مصرف تابستان و زمستان، می‌تواند مانع قطعی برق شود.
معمار و استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: چالش‌های اصلی در ایران عبارتند از هزینه اولیه بالا، نبود حمایت مالی کافی، کمبود آموزش و نیروهای متخصص، مشکلات مقررات فنی، ضعف در فرهنگ مصرف انرژی و چالش‌های اقلیمی و مکانی که محدودیت‌هایی برای اجرای پروژه‌های پایدار ایجاد می‌کند.
عشقی‌نژاد با اشاره به چگونگی تلفیق معماری پایدار با محدودیت‌های اقتصادی و بودجه شهرها می‌گوید: معماری پایدار الزاماً به تجهیزات گران قیمت نیاز ندارد و طراحی هوشمند می‌تواند مصرف انرژی را به شکل قابل توجهی کاهش دهد که انتخاب جهت‌گیری مناسب ساختمان، استفاده از مصالح بومی و بازیافتی، بهینه‌سازی مصرف انرژی با هزینه پایین، طراحی تدریجی و قابل توسعه و مدیریت چرخه عمر ساختمان از مهم‌ترین راهکارهاست.
وی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال، ساختمانی که ۱۰ درصد گران‌تر ساخته شود ولی سالانه ۳۰ درصد کمتر انرژی مصرف کند، ظرف ۳ تا ۵ سال صرفه‌جویی اقتصادی قابل توجهی دارد و همکاری شهرداری، معمار و مردم نیز می‌تواند از طریق ارائه وام سبز، تسهیلات مالی و آموزش‌های لازم، زمینه‌ساز توسعه پایدار باشد.
توسعه معماری سبز در ایران نیازمند ترکیبی از آموزش، سیاست‌های حمایتی، نوآوری و همکاری میان بخش‌های دولتی، خصوصی و مردم است
معمار و استاد دانشگاه با اشاره به چشم‌انداز دهه آینده معماری سبز در ایران تاکید می‌کند: انتظار می‌رود رشد معماری پایدار در ایران تدریجی و نه جهشی باشد، با تمرکز بر تحول در مصالح و فناوری، بازگشت به ریشه‌های بومی و گسترش شهرسازی پایدار و سیاست‌ها و اقدامات کلیدی شامل حمایت دولت و شهرداری، آموزش و فرهنگ‌سازی، حمایت از نوآوری و بخش خصوصی و هماهنگی میان معماران، دولت و صنعت خواهد بود.
عشقی‌نژاد می‌گوید: در دهه آینده، معماری سبز از یک گزینه لوکس به یک نیاز حیاتی تبدیل می‌شود و امروز در پروژه‌ها مشاهده می‌کنیم که استفاده از تکنیک‌های سبز دیگر یک آپشن نیست، بلکه ضرورت محیطی و اقتصادی برای کاهش مصرف انرژی و آلودگی است که موفقیت در این حوزه وابسته به طراحی هوشمند، استفاده از مصالح بومی و نگاه بلندمدت اقتصادی است.
وی اظهار می‌کند: معماری پایدار زمانی موفق است که در عین سادگی، اثر مثبت محیطی داشته باشد و راهکار در فناوری‌های گران قیمت نیست، بلکه در هوشمندی طراحی، مصالح بومی و نگاه بلندمدت اقتصادی است که با تکیه بر این اصول می‌توان ساختمان‌هایی ساخت که هم کارآمد، هم کم‌مصرف و هم دوستدار محیط زیست باشند و ضمن کاهش فشار بر شبکه‌های انرژی، کیفیت زندگی شهری را ارتقا دهند.
معمار و استاد دانشگاه تصریح می‌کند: توسعه معماری سبز در ایران نیازمند ترکیبی از آموزش، سیاست‌های حمایتی، نوآوری و همکاری میان بخش‌های دولتی، خصوصی و مردم است و اگر این بستر فراهم شود، در پنج تا ده سال آینده شاهد تحول قابل توجهی در ساختمان‌ها و شهرها خواهیم بود که مصرف انرژی را کاهش داده و آلاینده‌ها را به حداقل می‌رساند.
به گزارش پردیسان آنلاین، معماری پایدار یک تجمل یا آرزو نیست؛ ضرورتی برای بقای آینده است و اگر شهرها نتوانند سازوکار خود را با شرایط تازه‌ی زمین هماهنگ کنند، خسارت‌هایی غیرقابل جبران در انتظار نسل‌های بعدی خواهد بود و حالا زمان آن فرا رسیده که در کنار بتن و فولاد، هوش طبیعت را هم به کار بگیریم. هر پنجره، هر دیوار و هر متر مربع ساختمان باید یادآور این حقیقت باشد که انسان و زمین شریک سرنوشتی مشترک هستند.
معماری پایدار وعده می‌دهد که آینده نه خاکستری، که سبز خواهد بود. خانه‌هایی که مانند موجودات زنده رشد می‌کنند، انرژی تولید می‌کنند و زمین را برای ادامه‌ی زندگی آماده نگه می‌دارند و این معماری می‌کوشد رؤیا را به واقعیت بدل کند؛ شهری که نه دشمن طبیعت، بلکه تکیه‌گاه آن باشد.
