به گزارش سرویس ترجمه پردیسان آنلاین، در عصر تغییرات اقلیمی، بحران‌های زیست‌محیطی و فشارهای فزاینده بر منابع طبیعی، معماری دیگر نمی‌تواند بی‌تفاوت به بستر اقلیمی خود عمل کند. طراحی سازگار با اقلیم، رویکردی است که با درک دقیق شرایط جغرافیایی، آب‌وهوایی و فرهنگی هر منطقه، تلاش می‌کند تا ساختمان‌ها را به‌گونه‌ای شکل دهد که نه‌تنها مصرف انرژی را کاهش دهند، بلکه آسایش حرارتی، روانی و زیباشناختی کاربران را نیز تأمین کنند.
معماری اقلیمی از دیرباز در سنت‌های بومی بسیاری از شهرها از بادگیرهای یزد تا خانه‌های بامبوی چنگدو وجود داشته است. این رویکرد، به‌جای مقابله با طبیعت، بر هم‌زیستی با آن تأکید دارد. استفاده از نور طبیعی، تهویه متقاطع، مصالح بومی، سایه‌اندازهای هوشمند، ذخیره‌سازی آب باران و بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله راهکارهایی هستند که در طراحی اقلیمی به‌کار گرفته می‌شوند. پروژه‌هایی همچون استادیوم چوبی فوکوشیما در ژاپن و پاویون زیستگاه تیان‌فو در چین نشان می‌دهند که چگونه می‌توان سنت‌های بومی، مشارکت اجتماعی و راهکارهای زیست‌محیطی را در قالبی معاصر تلفیق کرد.معماری اقلیمی نه‌تنها به کاهش ردپای کربن کمک می‌کند، بلکه به بازسازی روانی و اجتماعی جوامع آسیب‌دیده نیز یاری می‌رساند.
استادیوم چوبی فوکوشیما؛ بازسازی با الهام از سنت‌های ژاپنی
شرکت معماری ژاپنی ویولد از طرح مفهومی یک استادیوم فوتبال چوبی در استان فوکوشیما رونمایی کرده که قرار است به خانه آینده باشگاه فوتبال فوکوشیما یونایتد تبدیل شود. این طرح که به سفارش شرکت اسپورت‌ایکس ارائه شده، تلفیقی از مشارکت اجتماعی، سازه نوآورانه چوبی و راهبردهای پایدار است و هدف آن فراتر از یک فضای ورزشی صرف، تبدیل‌شدن به نمادی از بازسازی و احیای جمعی پس از فاجعه زلزله و حادثه هسته‌ای سال ۲۰۱۱ است.
الهام اصلی این پروژه از سنت باستانی «شیکینن سنگو(Shikinen Sengu) » گرفته شده است؛ طی این آیین باستانی، معابد ژاپنی به‌صورت دوره‌ای بازسازی می‌شوند تا چرخه‌ای از منابع، اجتماع و مهارت‌های دستی حفظ شود. در همین راستا، طراحی استادیوم بر سه محور اصلی منابع محلی، مشارکت اجتماعی و انتقال دانش فنی بنا شده است. مصالح سازه‌ای از چوب‌های بومی منطقه تهیه می‌شوند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان جداسازی، جابه‌جایی و استفاده مجدد را داشته باشند.
این ویژگی نه‌تنها به پایداری زیست‌محیطی بنا کمک می‌کند، بلکه ساخت‌وساز را به فرایندی آموزشی و مشارکتی تبدیل می‌کند که در آن ساکنان محلی، اعضای باشگاه و نسل جوان می‌توانند در کنار هم، تجربه‌ای مشترک از بازسازی و یادگیری را رقم بزنند؛ همان‌طور که در آیین شیکینن سنگو، بازسازی دوره‌ای معابد علاوه‌بر حفظ بنا، برای زنده نگه‌داشتن دانش ساخت، تقویت پیوندهای اجتماعی و احترام به چرخه زندگی انجام می‌شد.
فرایند ساخت بنا که به‌صورت مشارکتی با حضور اعضای باشگاه و ساکنان محلی برنامه‌ریزی شده است، یادآور آیین‌های سنتی حمل میکوشی (محراب‌های قابل‌حمل) و مراسم برافراشتن تیرهای چوبی در ژاپن است. هدف از این روش، تبدیل ساخت‌وساز به یک تعامل اجتماعی و انتقال مهارت‌های نجاری و دانش زیست‌محیطی به نسل‌های آینده از طریق آموزش و بازکاشت جنگل‌هاست.
طراحی انسانی و مقیاس‌پذیر
استادیوم فوکوشیما با رویکردی انسان‌محور و مقیاس‌پذیر، در قالب چهار حجم معماری مجزا طراحی شده است که هرکدام کمتر از ۳۰۰۰ متر مربع مساحت دارند و ارتفاع آن‌ها از دو طبقه یا ۱۶ متر بیشتر نمی‌شود. این تقسیم‌بندی حجمی نه‌تنها به کنترل ابعاد و هزینه‌های ساخت کمک می‌کند، بلکه امکان اجرای پروژه با نیروی کار محلی و ابزارهای دستی را فراهم می‌سازد. فواصل میان این چهار حجم به‌صورت هوشمندانه به‌عنوان ورودی‌های اصلی عمل می‌کنند و با ایجاد مسیرهای گردش طبیعی، فرم معماری را با جریان حرکتی کاربران تلفیق می‌کنند. این ورودی‌ها همچنین نقش مهمی در تهویه طبیعی و نورگیری فضاهای داخلی ایفا می‌کنند.
در طبقه همکف هر حجم، مجموعه‌ای از فضاهای عملکردی برای پشتیبانی از فعالیت‌های ورزشی و خدماتی از جمله رختکن‌های بازیکنان، اتاق‌های انتظار برای داوران و کادر فنی، سرویس‌های بهداشتی عمومی و غرفه‌های فروش خوراکی و محصولات باشگاه در نظر گرفته شده است. این فضاها با دسترسی آسان و طراحی ساده، تجربه‌ای راحت و کارآمد برای کاربران فراهم می‌کنند.
در طبقه دوم جایگاه اصلی، فضاهایی با کیفیت بالاتر برای مخاطبان خاص از جمله جایگاه VIP با دید مناسب به زمین بازی، اتاق‌های پخش زنده و تجهیزات رسانه‌ای برای پوشش مسابقات طراحی شده‌اند. این بخش با امکانات فنی پیشرفته، امکان برگزاری رویدادهای حرفه‌ای را فراهم می‌سازد و به ارتقای جایگاه باشگاه در سطح ملی کمک می‌کند.
در ضلع پشتی استادیوم، یک مجموعه هتلی کوچک تعبیه شده که با هدف درآمدزایی بلندمدت طراحی شده است و می‌تواند میزبان بازیکنان مهمان، خبرنگاران و گردشگرانی باشد که برای تماشای مسابقات به فوکوشیما سفر می‌کنند. این بخش با طراحی مستقل اما هماهنگ با فرم کلی استادیوم، ظرفیت بهره‌برداری چندمنظوره را افزایش می‌دهد و به پایداری اقتصادی پروژه کمک می‌کند.
از منظر سازه، طراحی استادیوم فوکوشیما بر پایه پوسته‌های سهمی‌وار شکل گرفته است؛ سازه‌هایی سبک اما مقاوم که قسمت‌های چوبی با مقطع کوچک تشکیل شده‌اند. این نوع سازه‌ها به‌دلیل هندسه منحنی و فرم کششی خود، امکان ایجاد دهانه‌های بلند و کنسول‌های سقفی را بدون نیاز به تیرهای سنگین فراهم می‌کنند و در عین حال از نظر مصرف مصالح و وزن کلی بسیار بهینه هستند. استفاده از چوب‌های محلی در این ساختار، علاوه‌بر کاهش ردپای کربن، حس آشنایی و پیوند با محیط را تقویت می‌کند.
سقف مثلثی‌شکل استادیوم نیز با الهام از فرم خانه‌های سنتی پوشالی منطقه اوچی‌جوکو طراحی شده که یک روستای تاریخی در فوکوشیماست و معماری آن نماد هم‌زیستی با طبیعت است. این سقف با هندسه‌ای دقیق، عملکرد زیست‌محیطی بنا را بهینه می‌کند؛ ضلع جنوبی آن با شیب مناسب، نور کافی برای فتوسنتز و روشنایی طبیعی را فراهم می‌سازد، در حالی که ضلع شمالی با امتداد بیشتر، سایه‌بان تابستانی ایجاد و از گرم‌شدن بیش از حد فضا جلوگیری می‌کند. این طراحی هوشمندانه، نه‌تنها زیبایی‌شناسی بومی را بازتاب می‌دهد، بلکه به تهویه طبیعی، کنترل دما و آسایش حرارتی کاربران نیز کمک می‌کند.
این پوسته‌ها با استفاده از واحدهای چوبی لمینت‌شده با میخ (NLT) ساخته می‌شوند. قطعات مستقیم چوبی به‌صورت تدریجی در سطح پوسته پیچ می‌خورند و با ایجاد قوس‌های مورب، سختی سازه را افزایش می‌دهند. در بالای این پوسته‌ها، عناصر چوبی به‌صورت پیش‌تنیده در فرم زنجیری نصب می‌شوند تا پایداری هندسی و کارایی سازه تضمین شود. هدف این سیستم، دستیابی به سازه‌ای سبک با ظرفیت بالا است.
پاسخ به اقلیم و پایداری محیطی
استراتژی‌های غیرفعال این پروژه با اقلیم حوضه‌ای فوکوشیما هماهنگ شده‌اند. هندسه سقف و نما به‌گونه‌ای طراحی شده است که از تابش شدید خورشید در تابستان جلوگیری کند، در برابر بادهای زمستانی محافظت ایجاد کند و جریان هوا را در ماه‌های گرم به سمت جایگاه‌ها هدایت کند. آب باران جمع‌آوری، تصفیه و بازیافت خواهد شد و برف ذخیره‌شده در زمستان می‌تواند به‌عنوان سیستم سرمایش طبیعی در تابستان استفاده شود. سامانه‌های انرژی تجدیدپذیر نیز برای کاهش مصرف و تولید انرژی در محل پیشنهاد شده‌اند تا پروژه به خودکفایی برسد. برای بهینه‌سازی این راهکارها، شرکت طراح از مدل‌سازی دیجیتال پیشرفته برای آزمون راه‌حل‌های باززاینده معماری بهره برده است.
طرح استادیوم چوبی فوکوشیما هم‌اکنون در نمایشگاه Palazzo Mora در مرکز فرهنگی اروپا در ونیز به نمایش درآمده است و تا بیست‌وسوم نوامبر ۲۰۲۵ در چهارچوب دوسالانه معماری ونیز ادامه خواهد داشت. این پروژه در کنار دیگر تحولات اخیر معماری ورزشی از جمله تأیید ساخت استادیوم تمام‌الکتریکی باشگاه آکسفورد یونایتد و طرح جامع جدید ورزشگاه دا لوش در لیسبون، نشان‌دهنده جهشی نو در طراحی پایدار و انسان‌محور فضاهای ورزشی است.
زیستگاه تیان‌فو در چنگدو؛ معماری دایره‌ای در خدمت فرهنگ و طبیعت
شهر چنگدو در استان سیچوان چین در سال ۲۰۲۴ میزبان «نمایشگاه بین‌المللی باغبانی چنگدو» یکی از مهم‌ترین رویدادهای بین‌المللی در حوزه معماری منظر و باغبانی شد. در قلب این نمایشگاه، سازه‌ای منحصربه‌فرد با طراحی نوآورانه و ریشه‌دار در فرهنگ محلی خودنمایی می‌کرد؛ پاویون زیستگاه تیان‌فو که توسط مؤسسه طراحی و پژوهش معماری جنوب‌غرب چین (CSWADI) طراحی شده، نه‌تنها یک فضای نمایشگاهی است، بلکه بیانیه‌ای معماری درباره پیوند انسان، طبیعت و سنت‌های فرهنگی چینی است.
مفهوم دایره در طراحی این پاویون نقش محوری دارد. در فرهنگ چینی، دایره نماد وحدت، تداوم و اجتماع است. در چنگدو، این فرم در سنت‌هایی چون غذاخوری‌های جمعی، مراسم چای و حیاط‌های مسکونی دیده می‌شود. معماران پروژه با الهام از این نماد، سه حلقه هم‌پوشان را به‌عنوان ساختار اصلی طراحی انتخاب کرده‌اند که هرکدام نماینده یکی از جنبه‌های فرهنگی و طبیعی شهر هستند: حیاط مرکزی، برکه نیلوفر آبی و تپه‌های بامبو
این سه حلقه، به‌صورت درهم‌تنیده، فضایی پویا و چندلایه را شکل می‌دهند که بازدیدکننده را در مسیر تجربه‌ای فرهنگی و طبیعی هدایت می‌کند. زیستگاه تیان‌فو با بهره‌گیری از هندسه حلقه‌ای، مفاهیم انتزاعی دایره را به فرم‌های ملموس معماری تبدیل کرده است. هر بخش از حیاط گرفته تا برکه و تپه نماد یکی از سنت‌های فرهنگی چنگدو است و در کنار هم، تجربه‌ای جامع از طبیعت، اجتماع و آیین را برای بازدیدکنندگان رقم می‌زنند.
حیاط مرکزی؛ قلب اجتماعی و آیینی پاویون
حیاط مرکزی، بازتابی از زندگی سنتی در غرب سیچوان است. این بخش با الهام از معماری مسکونی منطقه، فضایی برای تعامل، اجرا و تأمل فراهم می‌کند. در این قسمت، بازدیدکنندگان با توالی از تجربه‌ها روبه‌رو می‌شوند: دیدن، شنیدن، چشیدن و بالا رفتن. سالن نمایشگاه با سازه‌ای فولادی و سقفی از پنل‌های آلومینیومی تاخورده که به بافت حصیربافی بامبو شباهت دارد، فضایی انعطاف‌پذیر برای رویدادهای آینده فراهم می‌کند. این سقف نه‌تنها زیبایی بصری دارد، بلکه پیوندی میان فضای داخلی و خارجی ایجاد کرده است.
کنار سالن نمایش، صحنه‌ای دوطرفه طراحی شده است که بستری پویا برای اجرای زنده اپرای سیچوان و داستان‌گویی سنتی فراهم می‌آورد. این صحنه با ساختاری باز و انعطاف‌پذیر، به‌گونه‌ای جانمایی شده است که اجراها به‌راحتی از فضای داخلی به حیاط مرکزی امتداد داشته باشند. طراحی آن به‌گونه‌ای است که مخاطبان بتوانند از هر دو سمت، چه درون سالن و چه در فضای باز حیاط، به تماشای اجراها بنشینند، بدون آن‌که تجربه‌شان از نمایش دچار گسست شود. این پیوند میان فضاهای بسته و باز، روح مشارکت و تعامل اجتماعی را در معماری پاویون تقویت می‌کند و تجربه فرهنگی را به شکلی سیال و چندوجهی در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.
در امتداد حیاط، فضایی آرام و دل‌نشین برای نوشیدن چای طراحی شده که با قاب‌های بامبویی و الهام از چایخانه تاریخی «همینگ» در چنگدو شکل گرفته است. این اتاق چای نه‌تنها یادآور سنت دیرینه چای‌نوشی در فرهنگ سیچوان است، بلکه بستری برای تعامل اجتماعی، گفت‌وگو و تماشای اجراهای زنده فراهم می‌آورد. موقعیت آن کنار صحنه اپرا، امکان تماشای نمایش‌ها را هم از فضای داخلی و هم از فضای باز فراهم می‌سازد و با ترکیب زیبایی‌شناسی سنتی و عملکرد فرهنگی، روح مشارکت و تأمل را در قلب مجموعه زنده نگه می‌دارد.
مسیر شیب‌دار دایره‌ای‌شکل نیز بازدیدکنندگان را به سکوی بام هدایت می‌کند تا چشم‌اندازی پانورامیک از کل مجموعه را تجربه کنند. این مسیر، تجربه فضایی را از سطح زمین به ارتفاع می‌برد و ارتباطی عمودی با محیط اطراف برقرار می‌کند.
برکه نیلوفر آبی؛ پیوند آب، غذا و آیین
آب، به‌عنوان دومین عنصر بنیادین در طراحی پاویون زیستگاه تیان‌فو، از طریق برکه‌ای که به‌ظرافت طراحی‌شده است، به فضای معماری وارد می‌شود. این برکه با الهام از نیلوفر آبی طراحی شده و بازتابی از مناظر کشاورزی و میراث فرهنگی منطقه چنگدو است و در عین حال، به‌عنوان نمادی از پاکی، رشد و پیوند عمیق با طبیعت در فرهنگ محلی شناخته می‌شود. در امتداد این فضای آبی، پلی باریک و سبک، با ایجاد نقاط دید متنوع، امکان مشاهده انعکاس نور، حرکت آب و چشم‌اندازهای طبیعی اطراف را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌سازد.
سکوهای شناور به‌شکل برگ‌های نیلوفر طراحی شده‌اند که در فرهنگ محلی مهم است و به‌عنوان محل صرف غذاهای سنتی همچون «هات‌پات» عمل می‌کنند. این فضا، مفهوم زندگی جمعی را به محیط آبی گسترش می‌دهد و پیوند میان غذا، آب و آیین‌های اجتماعی را تقویت می‌کند.
تپه‌های بامبو؛ اقامتگاه فرهنگی و گردشگری پایدار
پاویون در امتداد برکه نیلوفر آبی، به تپه‌های پوشیده از بامبو می‌رسد که فضایی سرسبز و آرام با اقامتگاه‌های کوچک و پوشش گیاهی متراکم است و محیطی خلوت و دل‌نشین برای استفاده بلندمدت پس از پایان نمایشگاه فراهم می‌آورد. این بخش از مجموعه، با هدف تبدیل‌شدن به مقصدی برای گردشگری فرهنگی و اکولوژیک طراحی شده است.
بامبو به‌عنوان عنصر شاخص این بخش، هم نقش نمادین و فرهنگی دارد و هم به‌عنوان مصالح بومی در ساخت‌وساز به‌کار رفته است. در فرهنگ چینی، بامبو نماد استقامت، فروتنی و رشد است که در طراحی این فضا به‌خوبی بازتاب یافته‌اند. استفاده از بامبو در ساختار معماری، پیوندی عمیق میان طبیعت و سازه ایجاد کرده و هویت بومی منطقه را در کالبد معماری جاری ساخته است.
اتاق‌های مهمان در این بخش، با چشم‌انداز مستقیم به دامنه‌های جنگلی طراحی شده‌اند و با پنجره‌هایی وسیع، منظره‌ای بی‌واسطه از پوشش سبز اطراف را در اختیار ساکنان قرار می‌دهند. این اقامتگاه‌ها تجربه‌ای از سکون، آرامش و ارتباط بی‌واسطه با طبیعت را برای مهمانان فراهم می‌کنند.
در پایین‌دست، جویباری جریان دارد که به مجموعه‌ای از استخرهای روباز و چشمه‌های آب‌گرم سرپوشیده می‌پیوندد و برای آیین‌های حمام‌درمانی در تمام طول سال استفاده می‌شود. این بخش، عملکردی فراتر از نمایشگاه داشت و به‌عنوان مقصدی برای گردشگری فرهنگی و اکولوژیک عمل می‌کند.
یکی از ویژگی‌های برجسته پاویون تیان‌فو، قابلیت استفاده بلندمدت آن پس از پایان نمایشگاه است. برخلاف بسیاری از سازه‌های موقت نمایشگاهی، این پاویون به‌گونه‌ای طراحی شده بود که بتواند به‌عنوان مرکز فرهنگی، اقامتگاه گردشگری و فضای عمومی شهری به فعالیت خود ادامه دهد. با توجه به موقعیت جغرافیایی، طراحی پایدار و پیوند عمیق با فرهنگ محلی، این پاویون می‌تواند به الگویی برای توسعه معماری فرهنگی در سایر شهرهای چین و جهان تبدیل شود.
