به گزارش پردیسان آنلاین، امروز عراق، دوباره پای صندوق‌های رأی ایستاده است؛ کشوری با حافظه‌ای زخمی از جنگ، اشغال و سهم‌خواهی سیاست. خیابان‌های بغداد آرام است، اما زیر این آرامش، نبض رقابتی تپنده می‌زند که سرنوشت دولت آینده را رقم می‌زند.
در این انتخابات، شیعیان همچنان پرشمارترین بازیگران صحنه‌اند. هرچند جریان صدر انتخابات را تحریم کرده، اما صدای مرجعیت در نجف مردم را به حضور فراخوانده و بسیاری امید دارند مشارکت بالا، مسیر دولت را به سوی مقاومت سوق دهد.
در سوی دیگر، آمریکا و متحدان عربی‌اش، بی‌وقفه در تلاش‌اند تا دولت آینده را از محور مقاومت دور کنند. از طریق رسانه‌ها و لابی‌های سیاسی، تصویری ساخته‌اند که هر جریان شیعی مقاومتی را «نیروی نیابتی ایران» می‌خواند.
اکنون میدان سیاست عراق میان سه سناریو تقسیم شده: دولتی برآمده از جریان‌های مقاومتی؛ دولتی عرب‌گرا و نزدیک به غرب؛ یا دولتی که آشکارا به سوی عادی‌سازی با اسرائیل می‌رود.
در این بزنگاه، مشارکت مردم نه فقط عددی در آمار، بلکه وزنه‌ای در ترازوی استقلال عراق است.
برای فهم بهتر این انتخابات، فقط آمار کافی نیست؛ باید از دل سیاست عراق سر درآورد. رفتیم سراغ مجتبی قنبردوست کارشناس مسائل عراق، تا ازش بپرسیم پشت‌صحنه‌ی این رقابت‌ها چه می‌گذره؟ چرا بعضی جریان‌ها انتخابات رو تحریم کردند؟ نقش مرجعیت در این شرایط چیه؟ و مهم‌تر از همه، آینده‌ی دولت بعدی عراق به کدوم سمت می‌ره مقاومت یا سازش؟
او سال‌هاست که تحولات عراق را از بستر میدان و خیابان‌ها دنبال کرده؛ کسی که امروز در گفت‌وگوی ما حاضر است تا پرده از واقعیت‌هایی بردارد که اغلب از دید اخبار رسمی پنهان مانده‌اند.
پردیسان آنلاین: با توجه به مدل پارلمانی انتخابات در عراق، وضعیت سیاسی و اجتماعی پیش از برگزاری انتخابات را چگونه ارزیابی می‌کنید و قدرتمندترین جریان‌های سیاسی در این مقطع کدام‌اند؟
قنبردوست: مدل سیاسی این کشور پارلمانی است؛ مدلی که پس از سقوط رژیم صدام، با الگوبرداری ناقص از نظام‌های غربی و بر پایه‌ی مصالح قومی و مذهبی طراحی شد. در این ساختار، ریاست‌جمهوری سهم کردهاست، نخست‌وزیری در اختیار شیعیان و ریاست مجلس به اهل سنت واگذار شده است؛ نوعی تقسیم قدرت که بیشتر شبیه مصالحه‌ای شکننده میان اقوام است تا یک وحدت واقعی ملی. در چنین مدلی، هم رئیس‌جمهور و هم دولت از دل پارلمان برمی‌خیزند و از آنجا که اکثریت جمعیت عراق را شیعیان تشکیل می‌دهند، طبیعی است که نقش آنان در تعیین مسیر دولت و آینده کشور برجسته‌تر باشد.
اما انتخابات عراق همواره آینه‌ای از رضایت و نارضایتی مردم بوده است. در انتخابات سال ۲۰۲۱ میزان مشارکت رسمی ۴۴ درصد اعلام شد، اما چون حدود ۳۰ درصد از مردم اساساً ثبت‌نام نکرده بودند، میزان مشارکت واقعی نزدیک به ۳۴ درصد بود؛ عددی که نه‌تنها زنگ خطر بلکه نشانه‌ای از بی‌اعتمادی عمومی به سیاست‌ورزان و ساختار قدرت محسوب می‌شود. سرچشمه این نارضایتی‌ها در فساد گسترده، بیکاری مزمن و بی‌ثباتی اقتصادی نهفته است؛ زخمی که از دوران صدام تاکنون التیام نیافته و هنوز در شعارهای انتخاباتی کاندیداها پژواک دارد.
در همان انتخابات، کردها با مشارکت ۶۶ درصدی بیشترین حضور را داشتند. در انتخابات امروز، رقابت میان دو جریان اصلی در میان کردها، یعنی جریان بارزانی و جریان وابسته به خانواده جلال طالبانی (به‌ویژه همسر او و متحدانش) شکل گرفته است. در جبهه اهل سنت نیز دو قطب تأثیرگذار وجود دارد: جریان سکولارِ نزدیک به غرب و جریان سنتی‌تر که گاه خود را به محور مقاومت نزدیک می‌بیند. مجموع این ترکیب نشان می‌دهد که عراق هنوز در مسیر تجربه‌ی سیاسی نوپای خود قرار دارد؛ کشوری که میان آرزوی ثبات و واقعیت اختلافات قومی، در رفت‌وبرگشت است.
پردیسان آنلاین: جریان‌های شیعی چه نقشی در انتخابات دارند و رقابت میان ائتلاف‌های شیعی، مانند دولت قانون و سازندگی و توسعه، چه تأثیری بر ثبات سیاسی و تشکیل کابینه آینده عراق خواهد گذاشت؟
در میان شیعیان عراق نیز صحنه سیاسی به‌شدت متکثر و پرکشش است؛ طیفی از جریان‌ها که هر یک، تصویری متفاوت از آینده کشور ارائه می‌کنند. در رأس آن‌ها جریان صدر به رهبری مقتدی صدر قرار دارد که در انتخابات گذشته با ۷۳ کرسی، بیشترین سهم را از پارلمان به‌دست آورد، اما در انتخابات جاری تصمیم به تحریم گرفته است. این تصمیم، به‌ویژه از سوی محافل غرب‌گرا و رسانه‌های وابسته به عربستان، به‌عنوان فرصتی برای تضعیف حضور شیعیان در انتخابات و کاهش وزن جریان‌های مقاومت تفسیر می‌شود. در مقابل، اگر مشارکت مردمی در میان شیعیان بالا برود، اثر این تحریم به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد و توازن قدرت در پارلمان تغییر می‌کند. در این میان، نقش مرجعیت نجف و به‌ویژه آیت‌الله سیستانی تعیین‌کننده است؛ دعوت ایشان به مشارکت، همواره جریان‌های متمایل به مقاومت را تقویت کرده و ثبات نسبی را به بغداد بازگردانده است.
در سوی دیگر، جریان‌های مقاومت شیعی خود نیز چندپاره‌اند: «دولت قانون» به رهبری نوری المالکی، «فتح» به رهبری هادی عامری و جریان «حکیم» که هر یک بخشی از بدنه سنتی و مردمی شیعه را نمایندگی می‌کنند. در کنار آن‌ها، یک جریان سکولار شیعی نیز فعال است که آشکارا به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی تمایل نشان می‌دهد؛ جریانی که اگر با حمایت ریاض و واشنگتن بتواند با برخی گروه‌های اهل سنت و کرد ائتلاف کند، می‌تواند ترکیب پارلمان آینده عراق را دگرگون و حتی ثبات سیاسی آن را تهدید کند.
پردیسان آنلاین: آیا نفوذ قدرت‌های خارجی در این انتخابات قابل مشاهده است و این کشورها چه منافعی از آن دارند؟ همچنین، چه اقداماتی در این راستا انجام داده‌اند؟
مسئله‌ی دیگری که سایه‌اش بر انتخابات امروز عراق سنگینی می‌کند، کاهش مشارکت عمومی است؛ پدیده‌ای که بی‌تردید بیشترین سود را برای آمریکا و جریان‌های غرب‌گرا به همراه دارد. واشنگتن، برخلاف ادعای بی‌طرفی، یکی از فعال‌ترین بازیگران پشت‌پرده این انتخابات است. سفارت آمریکا در بغداد، با شبکه‌ای از رسانه‌ها، سازمان‌های غیردولتی و مشاوران سیاسی، تلاش کرده است تا افکار عمومی عراق را در جهتی خاص هدایت کند: محدود کردن حضور و نفوذ جریان‌های مقاومتی در میدان سیاست.
در روزهای منتهی به انتخابات، موجی از عملیات رسانه‌ای با محوریت همین شبکه‌ها آغاز شد تا چهره‌ی جریان‌های مقاومت را به‌عنوان «نیروهای نیابتی ایران» معرفی کند و با القای دوگانه‌ی ساختگی «نه به دخالت خارجی»، مردم را از مشارکت در انتخابات دور نگه دارد. هدف روشن است: کاهش میزان رأی شیعیان و تضعیف محور مقاومت در ترکیب پارلمان آینده.
پردیسان آنلاین: آینده سیاسی عراق پس از انتخابات را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه سناریوهای احتمالی برای توزیع قدرت در کشور متصور است؟
در چنین شرایطی، سرنوشت سیاسی عراق بیش از هر زمان دیگر به میزان مشارکت شیعیان و موضع‌گیری مرجعیت وابسته است. اگر مرجعیت نجف، به‌ویژه آیت‌الله سیستانی، همچون دوره‌های پیش مردم را به حضور در پای صندوق‌ها فرا بخواند، توازن قدرت می‌تواند به‌سوی جریان‌های مقاومت متمایل شود و مسیر آینده بغداد در جهتی مستقل‌تر شکل گیرد.
دولت آینده عراق، بسته به نتیجه امروز، سه سناریوی روشن پیش رو دارد:
نخست، تشکیل دولتی برآمده از جریان‌های مقاومت که استقلال سیاسی و مقابله با نفوذ خارجی را در اولویت قرار می‌دهد.
دوم، شکل‌گیری دولتی عرب‌گرا و متمایل به غرب و ریاض که در ظاهر به‌دنبال ثبات منطقه‌ای است اما عملاً در مدار سیاست‌های آمریکا حرکت خواهد کرد.
و سوم، سناریوی خطرناک‌تر: تشکیل دولتی کاملاً وابسته به واشنگتن که پروژه عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را در دستور کار قرار دهد.
در نهایت، سرنوشت امروز عراق در مشارکت فردی هر رأی‌دهنده نهفته است. هر رأی، یا قدمی به‌سوی استقلال است، یا گامی به‌سوی وابستگی. حضور آگاهانه مردم، به‌ویژه شیعیان، می‌تواند مسیر دولت آینده را از حاشیه‌نشینی مقاومت به متن سیاست بازگرداند و از تکرار تجربه‌های تلخ سال‌های گذشته جلوگیری کند.
