محبت خانواده و دوستان راه را بر خودکشی می‌بندد/ حواستان به فرمانده بدن باشد

گروه زندگی:آسیب بزرگی به خانواده‌اش زده بود. ولی نمی‌توانست درک کند که آنها واقعاً او را بخشیده‌اند. شاید هم نمی‌توانست با اشتباه خودش کنار بیاید.چند سال قبل مقدار زیادی قرص خورد و خودکشی کرد. خانواده‌اش باخبر شدند و او را به بیمارستان رساندند. با شست‌وشوی معده از مرگ نجاتش دادند. اما بلایی بر سر مغزش آمد که دیگر به زندگی عادی برنگشت. حالا او فقط زندگی نباتی دارد.

کارشناسان می‌گویند خودکشی دو نوع است؛ موفق یا ناموفق. خودکشی موفق منجر به مرگ می‌شود. اما در خودکشی ناموفق، فرد فقط به خودش آسیب می‌زند؛ آسیبی که ممکن است تا پایان عمر با آن درگیر باشد. و حالا او تا پایان عمر، یک زندگی نباتی، بدون هیچ عمل و عکس‌العملی خواهد داشت. سرنوشتی غم‌انگیز که نتیجهٔ یک تصمیم نادرست بود.

*علاقه‌ای که باعث حفاظت انسان از خودش می‌شود

یک نکتهٔ مهم این است که انسان‌ها خودشان را بسیار بسیار دوست دارند. در واقع بیشتر از هر چیزی که وجود دارد و در اطرافشان هست، خودشان را دوست دارند. پس چه می‌شود که به خودشان آسیب می‌زنند؟

دکتر «مهری نجات»؛ روان‌پزشک و متخصص اعصاب و روان می‌گوید: «فرمانده تمام بدن، مغز است. اگر مغز بینش و آگاهی کافی نداشته باشد، ممکن است به خودش آسیب بزند. مثال خیلی ساده‌اش فرد عاقلی است که مواد مخدر یا محرک مصرف می‌کند و دیگر روی رفتار و اعمال خودش کنترل ندارد  و ممکن است هر کاری بکند؛ از جمله آسیب زدن به خودش.»

پس یکی از علت‌های مهم خودکشی این است که مغز نمی‌تواند مسأله‌اش را حل کند و کنترل و مدیریتی بر افکار و رفتارش ندارد. برای همین ممکن است به خودش آسیب بزند.

یک مثال ساده‌تر؛ وقتی یک سوزن یا خار گل به دستمان برخورد می‌کند، به شدت واکنش نشان می‌دهیم و دیگر نزدیک آن جسم نمی‌شویم. یعنی انسان تا این حد مراقب خودش هست. این حسی است که خداوند در وجود ما قرار داده تا به کمک آن از خودمان محافظت کنیم.پس چطور به خودمان آسیب می‌زنیم؟ دکتر نجات در پاسخ می‌گوید: «وقتی که مغز دیگر مدیریت و کنترل نداشته باشد.»

*نشانه های اختلالات روانی را جدی بگیرید

چه چیزهایی باعث می‌شود فرد به جایی برسد که دیگر نخواهد زندگی کند؟ دکتر نجات که بیماران زیادی را با تمایل یا سابقهٔ اقدام به خودکشی مطالعه و درمان کرده می‌گوید: «یکی از عوامل مهمی که باعث می‌شود فرد دیگر تمایلی به زندگی نداشته باشد، این است که او دچار اختلالات روانی شود. یعنی مغز دیگر عملکرد مناسبی نداشته باشد. مثلاً در افسردگی شدید، فرد از همه چیز دست می‌شوید و دیگر علاقه و امیدی به زندگی ندارد. دچار ناامیدی می‌شود. هدفی برای زندگی، ادامهٔ آن و تحمل سختی‌ها برایش باقی نمی‌ماند. به همین خاطر تصمیم می‌گیرد که دیگر نباشد. افرادی که دچار اختلال شدید دوقطبی هستند هم در فاز افسردگی‌شان دچار این حالت می‌شوند. یا کسانی که دچار توهم یا هذیان هستند. پس به طور کلی اختلالات روان‌پزشکی و ناتوانی‌های ذهنی می‌توانند باعث آسیب فرد به خودش بشوند و همه خانواده ها باید اطلاعاتی را راجع به نشانه های اختلالات روانی کسب کنند و حواسشان به رفتارهای فرزندان باشد.»

*عواملی که فرد را به سمت خودکشی می‌برد

در مقاله‌ای آمده بود که خودکشی در مردان بیشتر از زنان اتفاق می‌افتد. دکتر نجات دلیل این آمار را این‌طور بیان می‌کند: «چون خانم‌ها با تخلیهٔ هیجانی آرام‌تر می‌شوند. اما مردان نمی‌توانند به اندازهٔ زنان تخلیهٔ هیجانی داشته باشند.».

خودکشی قبلاً در افراد میان‌سال و مسن‌تر، بیشتر بود. اما تحقیقاتی که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد که سن خودکشی پایین‌تر آمده است. یکی از عوامل اصلی خودکشی مصرف مواد مخدر است که قبلاً اشاره کردیم. دکتر نجات با بیان اینکه کسانی که دچار بیماری‌های جسمی مزمن، شدید و آزاردهنده هستند ممکن است دست به خودکشی بزنند، می‌گوید: «در کل عواملی که باعث شود روان به سوی افسردگی، ناامیدی و بی‌هدفی برود یا اگر زجر و اذیت زیادی بر فرد مستولی شود، ممکن است او را به سمت خودکشی ببرد. گاهی هم کسانی که در رابطهٔ عاطفی‌شان شکست می‌خورند و نمی‌توانند تحمل کنند، اقدام به خودکشی می‌کنند؛ که البته آن هم ریشه در عدم‌ثبات شخصیتی و مشکلات زمینه‌ای دارد.»

در واقع هر وقت بازتوانی مغز صورت نگیرد، ممکن است فرد دست به خودکشی بزند. گاهی ممکن است فردی تحت تأثیر اطرافیان، محیط پیرامون یا عوامل مختلف، به این سمت متمایل شود. ولی می‌توان جلویش را گرفت.

*عواملی که فرد را از خودکشی بازمی‌دارد

با توجه به تحقیقات انجام‌شده در دنیا می‌توان گفت خانواده یکی از عوامل جلوگیری از خودکشی است. دکتر نجات هم با جمع‌بندی ذهنی از مراجعانی که تا کنون داشته معتقد است کسانی که تنها نیستند، متأهل هستند و خانواده و فرزند دارند کمتر به سمت خودکشی می‌روند. او همچنین می‌گوید: «کسانی که اعتقادات مذهبی دارند و با معنویات عجین شده‌اند یا هدفی دارند که خود را ملزم به رسیدن به آن کرده‌اند، کمتر خودکشی می‌کنند. حتی اگر این افکار به ذهنشان برسد، به خاطر روابط خانوادگی، فرزند، روابط اجتماعی، عاطفه‌ای که بین آنها و افراد مهم زندگی‌شان وجود دارد و… خودشان جلوی این افکار را می‌گیرند. کسانی که مذهبی هستند به خاطر باورهایشان کمتر به این سمت می‌روند. کسانی که روابط اجتماعی سالم و روابط دوستانهٔ خوبی دارند و دوستان خوبی دارند هم کمتر خودکشی می‌کنند. درمان شدن هم می‌تواند جلوی اقدام به خودکشی را بگیرد.»

واضح است اگر کسی اعتقاد و باور مذهبی نداشته باشد، خانوادهٔ خوب و حمایت‌گری نداشته باشد، چیزی نداشته باشد که از او حمایت کند، احساس تنهایی، بدبختی، طرد شدن، دوست داشته نشدن و… داشته باشد، احتمال بیشتری دارد که به خودش صدمه بزند. گاهی کسانی که تحت تأثیر دیگران و جو قرار می‌گیرند، برای به نمایش گذاشتن خودشان دست به خودکشی می‌زنند. گرچه فقط می‌خواهند خودنمایی کنند، اما ممکن است واقعاً صدمه ببینند.

*الگوپذیری و تقلید در خودکشی

احتمالاً شنیده‌اید که بعضی از محل‌ها در بعضی از نقاط دنیا معروف هستند به اماکنی برای خودکشی. مثلاً پلی بود که هر کس دچار شکست عشقی می‌شد، آنجا خودکشی می‌کرد. به تقلید از او، افرادی که ثبات شخصیتی نداشتند یا دچار هیجان می‌شدند، این کار را می‌کردند. دکتر نجات می‌گوید: «گاهی در جامعه برای خودکشی، الگوپذیری ایجاد می‌شود. گاهی هم در سن خاصی به خاطر تغییر هیجانات یا اوج هیجانات ممکن است این اتفاق بیفتد.»

دکتر نجات مواردی را هم به خاطر می‌آورد که فرد به نشانهٔ اعتراض یا برای رسیدن به هدف خاصی به خودش صدمه زده است. اما در کل معتقد است؛ «وقتی فرد به خودش صدمه می‌زند که دیگر جسم و جانش برای خودش اهمیت ندارد. البته به جز مواردی که برای جلب توجه این کار را می‌کنند. چون اصلا فکر نمی‌کنند ممکن است به مرگ منجر شود.»

*تغییر روان و افزایش احتمال خودکشی

از موارد دیگری که باعث خودکشی می‌شود استفاده از بعضی داروها است. گاهی ممکن است بعضی از داروها باعث تغییر روان شود و فرد را به سمت خودکشی سوق دهد. دکتر نجات با بیان این نکته می‌افزاید: «کسانی که مواد محرک، مشروبات الکلی، روان‌گردان و هر چیزی که باعث تغییر روان شود، استفاده می‌کنند، کسانی که مورد آزارهای جنسی شدید قرار می‌گیرند، کسانی که سابقهٔ خودکشی در خانواده‌شان وجود دارد و… ممکن است اقدام به خودکشی کنند.».

یکی از نکات جالبی که تحقیقات جدید آن را ثابت کرده این است که ژنتیک هم می‌تواند در خودکشی و تمایل به آن مؤثر باشد. ضمناً اگر قبلاً یک بار اقدام به خودکشی صورت گرفته باشد، احتمال اقدام مجددش بیشتر است.

به هر حال خودکشی در هیچ جامعه‌ای پسندیده نیست. در بعضی جوامع برایش قوانینی وجود دارد و جرم تلقی می‌شود. بعضی از کشورها حتی اجازهٔ برگزاری مراسم را برای فردی که خودکشی کرده نمی‌دهند. تمام این‌ها یعنی خودکشی در جوامع مختلف، بسیار منفور است و همهٔ جوامع می‌خواهند به نوعی نشان دهند که این امر اصلاً پسندیده نیست و می‌خواهند جلوی شیوع آن را بگیرند.

پایان پیام/