به گزارش پردیسان آنلاین، گره به گره فرش ایرانی با طرح و نقش‌های اصیل، ارزشمند است زیرا زنان و دختران ایرانی، با ذوق و ظرافت هنری خود آن را بافته‌اند؛ در واقع پشت هر گره از آن، دنیایی از امیدواری و ناامیدی، غم و شادی و به‌طور کلی، داستان یک زندگی است که با زبان هنر عجین شده است.

وقتی ساعت‌ها و روزها پشت چارچوب قالی می‌نشینی و سپس کامل شدنش را می‌بینی، درست مثل یک نقاشی با رنگ‌های زیبا و طرح بی‌نظیر، تمام خستگی از تنت درمی‌آورد و وقتی متوجه ذوق جهانیان برای داشتن این اثر می‌شوی، بیش از پیش انگیزه می‌گیری تا دوباره ساعت‌ها و روزهایت را بگذاری و فرشی ببافی که جایش زیر پا یا روی دیوار است، اما در اصل، روی چشمان هنردوستان، جا دارد.

بر همین اساس فتحعلی قشقایی‌فر، عضو هیئت علمی دانشگاه فرش کاشان با تاکید بر اینکه فرش، در هنرهای سنتی ما به‌عنوان سفیر فرهنگی در دنیا مطرح بوده و به‌عنوان یکی از نمادهای با ارزش ایران، همیشه زیبایی‌ها و ارزشمندی فرهنگمان را به دنیا معرفی کرده است، اظهار می‌کند: این اثر، یک روزه به وجود نیامده است، بلکه در طول تاریخ به آن افزوده و به این اثر ماندگار در دنیا تبدیل شده است؛ دوره طلایی فرش ایران، در دوران صفویه، مخصوص دوره شاه‌عباس اول با پایتختی اصفهان رقم می‌خورد و این دوره، حاصل دوره‌های قبل خود مانند سلجوقی و قبل آن است که در دوره صفوی بیشترین ابداعات و نوآوری‌ها در فرش ایران شکل می‌گیرد.

وی می‌افزاید: اصفهان با وجود ظرفیت‌های هنری که داشته، خیلی خوب با تعالی هنر و صنعت، هم‌سو شده و تبدیل به بخشی از شاخص‌های مطرح دوره خود می‌شود، به‌گونه‌ای که حاکمان به‌عنوان هدیه‌ای فاخر، آن را به ممالک دیگر هدیه و شکوه ساختگی خود را معرفی می‌کردند؛ امروز هم با همه محصولات متنوع هنری و غیرهنری، فرش ایرانی و فرش اصفهان به‌عنوان یک هدیه ارزشمند مطرح می‌شود؛ فرش اصفهان در یک دوره کوتاه، ضعیف می‌شود، اما از اواسط دوره قاجار با وجود هنرمندان مطرح در حوزه تولید فرش دستباف و نقاشان ماهر، دوباره این هنر احیا می‌شود و در بالاترین سطح خود در دنیا دیده می‌شود.

فرش اصفهان، تجلی از دوران گذشته

عضو هیئت علمی دانشگاه فرش کاشان بیان می‌کند: در هنر ایرانی، مکتب اصفهان یکی از مطرح‌ترین مکاتب هنری به‌خصوص در حوزه نقاشی است و ویژگی فرش اصفهان این است که نتوانسته از آن مکتب، خارج شود و تمام تلاشش به هم‌افزایی سنت گذشته و خلاقیت و نوآوری در دوران معاصر است؛ در واقع فرش اصفهان، تجلی دوران گذشته با نگاهی خلاقانه و هنرمندانه است.

قشقایی‌فر با بیان اینکه در حوزه زیبایی‌شناسی فرش اصفهان، می‌توان یک نماد ایرانی را به آن اطلاق کرد، می‌گوید: در زمینه مواد اولیه تولید، فرش اصفهان فاخرترین مواد مورد مصرف از ابریشم تا پشم بسیار ظریفی که آن را کرک می‌شناسند دارد و با استفاده از رنگرزی طبیعی، ترکیب فوق‌العاده‌ای را به وجود می‌آورد؛ وقتی فرش اصفهان را در خانه‌ها پهن می‌کنند، حس و حال طبیعت و نگاه فاخر طرح و نقش دوره گذشته و امروز در آن دیده می‌شود؛ در واقع می‌توان گفت هنرمند اصفهانی تلاش کرده است تا بهشت را به منازل کسانی که فرش را دوست دارند، هدیه دهد.

وی با اشاره به اینکه فرش دستباف، دو بعد هنر و صنعت را با هم دارد، خاطرنشان می‌کند: در واقع هنرمند هم بعد مصرفی بودن و نیاز روزمره و هم زیبایی‌هایی که یک اثر هنری می‌تواند داشته باشد را به علاقه‌مند خود هدیه می‌دهد، به‌نوعی می‌توان گفت که فرش دستباف، هدیه‌ای برای افرادی است که دوست دارند شادتر و باانرژی‌تر زندگی کنند زیرا فرش دستباف، خانواده را دعوت به شادی می‌کند و کسی که امید به زندگی بیشتری دارد، به سمت آن می‌رود.

عضو هیئت علمی دانشگاه فرش کاشان خاطرنشان می‌کند: اصفهان یکی از مراکز مهم فرش‌بافی دنیاست که سبک‌های متنوعی از جمله فرش‌های عشایری و روستایی دارد؛ جدا از سبک شهر اصفهان، شهرهایی مثل نجف‌آباد، کاشان، نائین، شهرضا که برای خود سبک متفاوتی در این حوزه دارند؛ با این حال ظریف‌ترین فرش استان، در شهر اصفهان است که ترکیبی از چله ابریشم و نخ ابریشمی است که علاوه بر ظرافت برای علاقه‌مندان، می‌تواند به نوعی سرمایه‌گذاری از برندهایی که طی چند نسل توانسته‌اند از نظر کیفیت خود را ثابت کنند، تبدیل شود.

قشقایی‌فر با بیان اینکه افراد زیادی در اصفهان با تلاش خود فرش را در سطح جهانی حفظ کردند، اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین نمادهای این شهر در حوزه هنر، فرش دستباف اصفهان است که در اکثر مناطق جهان، سبک‌های متفاوت فرش اصفهان را به‌خوبی می‌شناسند و تلاش می‌کنند نمونه‌ای از آن را داشته باشد.

وی ادامه می‌دهد: حتی اگر فرش دستباف، زیر پا قرار گیرد مانند یک تابلوی نقاشی است و ذات آن از ابتدا طوری طراحی شده که مثل هنر موزائیک، روی زمین کار شود؛ یک ویژگی‌اش این است که یک تابلوی پویا است که اعضای خانواده، هر روز داستان جدیدی را در آن رقم می‌زنند؛ آنچه گفتیم به لحاظ نمادین بود، اما از لحاظ کارکردی، محصولی است که چه روی زمین و چه روی دیوار، قابلیت استفاده دارد و از گذشته هم همینطور بوده است؛ امروزه با توجه به تغییر زندگی‌ها، شاید جنبه تزئینی فرش، بیشتر شده باشد؛ در هر حال چقدر خوب است که قطعه کوچکی از فرش اصفهان را به‌عنوان نماد فرهنگی در خانه داشته باشیم.

قالیبافی اصفهان، جلوه‌ای از کاشی‌کاری قدیم است

فاطمه شیرسپهر، استاد دانشگاه در رشته فرش نیز در این باره اظهار می‌کند: بعد از دوران صفویه، حدود ۲۰۰ سال رکود فرش رخ داد تا در دوره ظل‌السلطان و به شکل عجیبی، احیای مجدد مکتب فرش دستباف اصفهان را داشتیم، چرا که وی اخبار دارالخلافه پایتخت را دنبال می‌کرد و با توجه به اینکه حمایت در دربار ناصرالدین‌شاه از هنر شروع شده بود، او نیز چنین کرد.

وی می‌افزاید: بسیاری از شگردها، فنون و تکنیک‌های دوره صفوی، فراموش شده بود و این مکتب فرش با آزمون و خطا کار خود را شروع کرد که گاهی به موفقیت و شکست منجر می‌شد تا اینکه در دوره پهلوی اول، مکتب فرش اصفهان، اسلوب خود را پیدا کرد و ادامه هنر صفوی شد؛ البته نه ادامه مکتب فرش، بلکه ادامه کاشی‌کاری آن دوره شد زیرا برای بافت فرش با سبک صفوی، دیگر فرش‌های دستباف آن زمان در دسترس نبود و تقریباً همه آن‌ها در دوره قاجار از ایران خارج و به موزه‌های بزرگ خارج از کشور منتقل شده بود؛ به‌طور کلی می‌توان گفت مکتب نوین فرش اصفهان، ادامه کاشی‌کاری صفوی است که از فرش صفوی دور نیست.

فرق میان فرش دستباف و ماشینی، فاصله‌ای میان نقاشی تا پوستر است

استاد دانشگاه رشته فرش ادامه می‌دهد: همیشه روح هنری که متأثر از زمانه است در هنر جاری است؛ رمز و راز آنکه از دل فرهنگ ایرانی و این منطقه به‌عنوان مرکز ایران وجود دارد، همیشه در دل آثار بزرگ هنری جای دارد و این، روح است که فرش دستباف را از ماشینی تمایز می‌دهد.

شیرسپهر با بیان اینکه در این رشته هر هفته و هر روز با مسائلی که گاه ضربه زننده و منفی است روبه‌رو هستیم، خاطر نشان می‌کند: هرچند گاهی هم اتفاقات خوب می‌افتد، مثل حراجی‌های بزرگ دنیا که گاهی فرش اصفهان از دوره صفوی، رکوردشکنی قیمت کرده و همه را خوشحال می‌کند اما مشکلاتی هم وجود دارد که با تحریم و مشکلات اولیه وجود دارد؛ سالی نیست که شاهد تعطیلی کارگاه‌های فرش دستباف نباشیم که دلایل به هم پیوسته مانند تغییر فرهنگ زندگی در کل دنیا دارد؛ مردم، دیگر فرش دستباف داشتن را جزو نیازهای خود دیگر نمی‌دانند، همچنین مشکلات تحریم، جابه‌جایی ارز، داد و ستد در مسائل تجارت بین‌الملل و مشکلاتی که بدنه سنتی بازار در خود دارد به‌طور مثال مطلع نبودن از تجارت جدید و بین‌الملل، از جمله مشکلات این حوزه است، البته در بین جوانان، انرژی‌ها و استعدادهای زیادی وجود دارد که در حال کار هستند، با این حال، بدنه اصلی آن، قشر میان سال به بالا و سنتی هستند.

وی ادامه می‌دهد: حتی در نمایشگاه‌هایی بین‌الملل در خارج از کشور هم کسانی که فرش ایرانی را به‌خوبی می‌شناسند، از قشر قدیمی‌اند که با فرهنگ قبلی زندگی می‌کنند و ای کاش می‌دانستیم که چقدر فرش دستباف با ماشینی فرق دارد؛ در واقع مثل تفاوت پوستر از اصل یک نقاشی است، هرچند کاربرد یکسانی دارند

استاد دانشگاه رشته فرش با بیان اینکه مهم‌ترین کاری که مردم می‌توان انجام دهند، آشنا کردن فرزندانشان با شکوه فرش ایرانی است، می‌گوید: شاید می‌توان گفت که دومین پرچم ملی ما، فرش دستباف است؛ به‌طور کلی باید علاوه بر آموزش به فرزندانمان، با آن‌ها درباره تفاوت آثار دستی و ماشینی صحبت کنیم، بعضی خانواده‌ها، توان مالی خرید فرش دستباف را دارند اما به استفاده آثار هنری اصل، آنچه مادران و خواهران ما طی ساعات طولانی و با عشق می‌بافند، توجهی ندارند؛ امیدوارم شاهد بازگشت شکوه فرش دستباف ایرانی که در بدنه جامعه ایرانی رخنه کرده باشیم، ایرانیان ملتی صبور و قالیباف هستند و نمی‌توان تعبیر بهتری از آن‌ها داشت.

به گزارش پردیسان آنلاین، شکوه فرش دستباف ایرانی، قرن‌هاست که پیش چشم جهانیان است و حیف است که چنین سرمایه‌ای که جزئی از هویت ماست، در خانه‌ها وجود نداشته باشد؛ امید که با تدابیر اندیشیده شده، این هنر بی‌مثال، دوباره به خانه تک‌تک ما بازگردد.