به گزارش پردیسان آنلاین، عید قربان در کنار عید فطر از اعیاد عظیم و شریف مسلمانان است که در روایات به آن «یوم النحر» و «یوم الاضحی» گفته می‌شود، چرا که اضحی جمع ماده ضحی به معنی ارتفاع روز و امتداد نور آفتاب است و هنگامی که خورشید بالا می‌آید (قبل از ظهر)، آن موقع را ضحی گویند، چنانچه در قرآن کریم آمده است: والشمس و ضحیها (قسم به خورشید و چاشتگاه آن) و چون حجاج موقع بالا آمدن آفتاب قربانی می‌کنند و قربانی را اضحیه یا ضحیه گویند بدین سبب روز دهم ذی‌الحجه را که قبل از ظهر آن، عمل قربانی انجام می‌شود «عید اضحی» می‌گویند.

روز عید قربان در واقع به‌عنوان روز ابراهیم خلیل‌الله است که از او یک نمونه فداکاری تاریخی و کم‌نظیر یعنی قربانی کردن فرزند و آمادگی برای این فداکاری بزرگ سر زده است و در این مسیر پدر و پسر، کار خود را تمام کردند و اقدام صادقانه خود را انجام دادند و فرمان‌برداری مطلق خویش را نسبت به خداوند حکیم نشان دادند و در این مسیر تزکیه و تهذیب نفس فداکاری عظیم می‌طلبد و باید گفت در راه عظیم، باید عظیم بود و از عظیم‌ها گذشت.

سنت پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) در عید قربان

قربانی کردن یکی از اعمال سفارش شده در این روز است اما برای کسانی که در حج حضور ندارند یک سنت و عمل مستحبی است؛ در روایتی چنین آمده است که امّ سلمه نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: ای رسول خدا (ص)، عید اضحی فرا می‌رسد و من قیمت قربانی را در اختیار ندارم، پس آیا قرض کنم و قربانی کنم؟ فرمود: قرض بگیر؛ زیرا که آن قرضی ادا شده است.

در روایات آمده است که رسول خدا (ص) دو قوچ قربانی کرد، که یکی از آن‌ها را به دست خودش ذبح نمود، بعد عرضه داشت: خدایا این از جانب من و از جانب کسانی از اهل بیتم که قربانی نکردند، و بعد دیگری را ذبح نمود و عرضه داشت: خدایا این از جانب من و از جانب کسانی از امتم که قربانی نکردند.

ذبح حیوانات حلال‌گوشت» بهانه‌ای برای نزدیکی به خداوند متعال است؛ خداوند نیز در آیات قرآن این عمل را از مصادیق تقوا معرفی کرده و فرموده است: «لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوی‏ مِنْکُمْ کَذلِکَ سَخَّرَها لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی‏ ما هَداکُمْ وَ بَشِّرِ الْمُحْسِنینَ؛ هرگز [نه‏] گوشت‌های آنها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید، ولی [این‌] تقوای شماست که به او می‌‏رسد. این گونه [خداوند] آنها را برای شما رام کرد، تا خدا را به پاس آنکه شما را هدایت نموده به بزرگی یاد کنید، و نیکوکاران را مژده ده.» (حج، ۳۷)

از این رو اهل‌بیت (ع) بر اساس سنت قرآنی و سنت پیامبر (ص) به این عمل پایبند بودند؛ به عنوان نمونه معمول بود امیرالمؤمنین (ع) روز عید فطر قبل از رفتن به مصلّی چیزی می‌خورد، ولی روز عید قربان چیزی نمی‌خورد تا وقتی که قربانی می‌کرد. همچنین حریز از زراره و او از امام محمد باقر (ع) روایت کرد آن حضرت فرمود: «روز عید فطر از خانه بیرون نرو تا اینکه چیزی بخوری، و در روز عید قربان چیزی نخور مگر از گوشت قربانی خود [چنانچه توانایی و مکنت آن را داری‏] و اگر قدرت تمکن مالی برای قربانی کردن نداری در این صورت معذوری‏.» (من لا یحضر، ج ۱، ص ۵۰۸)

از سویی در کنار عملی مانند قربانی کردن باید گفت اهمیت این عید تا جایی است که است که اهل‌بیت (ع) نماز این روز را از واجبات معرفی کردند و فرمودند: «صَْلاهُ الْعِیْدِینِ فَریضَهٌ؛ نماز عید فطر و قربان واجب است.» (استبصار، ج ۱، ص ۴۴۳) اما فقها این نماز در عصر غیبت را به استناد روایت امام باقر (ع) که فرمود «لَا صَلَاهَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی إِلَّا مَعَ إِمَام؛ نماز دو عید باید همراه با امام باشد»، واجب نمی‌دانند.

عید قربان برای لقاءالله است

از‬ سویی‬ حضرت‬ امام (ره) ‬ نیز‬ بر‬ این‬ تاکید‬ دارند‬ که‬: در اسلام دو عید است که به عنوان عید اسلامی به رسمیت‏‎ ‎‏شناخته شده است؛ عید شریف فطر عید است برای ضیافه الله، و عید شریف قربان عید‏‎ ‎‏است برای لقاءالله. و آن عید که ضیافه الله است، مقدمه است برای لقاءالله، و اینکه امر‏‎ ‎‏شده است به حضرت ابراهیم که فریاد بزن تا بیایند پیش تو، برای اینکه راه راهی است‏‎ ‎‏که از طریق ولی الله باید طی بشود.(صحیفه امام، ج ۱۸، ص ۱۱۸)

نگاه عارفانه امام خمینی به اعیاد اسلامی، نگاهی عمیق به جایگاه دین و آموزه‌های دینی است. فلسفه احکام الهی و مناسبت‌ها و جایگاه آنها، از نگاه شخصیتی فقیه، عالم و عارف، فلسفه حقیقت یابی و رسیدن به حقایق دین است. از این منظر؛ عید فطر، عید میهمانی خدا «ضیافت الله»، و عید قربان، عید دیدار الهی «لقاءالله» است.

اعمال عید قربان

روز دهم ذی‌الحجه که روز عید قربان می‌باشد بسیار روز شریفی است و اعمال آن در ادامه آمده است:

اول: غسل

غسل در این روز سنّت مؤکد است و بعضی از علما نیز آن را واجب دانسته‎اند.

دوم: دعا

خواندن دعاهائی که وارد شده پیش از نماز عید و بعد از آن از جمله دعای ندبه و دعای چهل و هشتم صحیفه سجادیه که اوّل آن «اَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ» است و دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه که اینگونه آغاز می‌شود: «یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا یَرْحَمُهُ الْعِبادُ».

سوم: نماز

نماز عید قربان دو رکعت است: در رکعت اول، بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند، بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگری بگوید، به رکوع رود، دو سجده بجا آورد، برخیزد و در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید، به رکوع رود، بعد از رکوع دو سجده کند، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد. در روز عید قربان مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود.

نماز عید، سوره مخصوصی ندارد، امّا بهتر است در رکعت اول آن، سوره شمس و در رکعت دوم، سوره غاشیه یا در رکعت اول سوره «سبح اسم» و در رکعت دوم سوره «شمس» را بخوانند.

همچنین در قنوت نماز عید قربان، هر دعا و ذکری خوانده شود کافیست، امّا بهتر است این دعا خوانده شود:

اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمهِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَهِ وَ أهْلَ التَقّوی وَالمَغْفِرَه، أسْئَلُکَ بَحَقِّ هدا الْیوَمِ الّذی جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّیاللهُ عَلیْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ مَزیداً، أن تُصَلّی عَلی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تُدْخِلنی فی کُلِّ خَیْرٍ أدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَواتُکَ عَلَیُهِ وَ عَلَیْهِمْ، اللّهُمَّ إنی أسْئَلَکَ خَیرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاعُوذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ عِبادُکَ الْمُخْلِصوُنَ

خدایا ای اهل بزرگی و عظمت و ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و ای شایسته عفو و رحمت و ای شایسته تقوا و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی که قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمّد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و درآوری مرا در هر خیری که درآوردی در آن خیر محمّد و آل محمّد را و برونم آری از هر بدی و شری که برون آوردی از آن محمّد و آل محمّد را که درودهای تو بر او و بر ایشان باد. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را که درخواست کردند از تو بندگان صالحت و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند ازآن بندگان صالحت.

چهارم: تکبیر

خواندن تکبیرات برای کسی که در منا باشد بعد از پانزده نماز که اولش نماز ظهر روز عید است و آخرش نماز صبح روز سیزدهم است. و کسانی که در سایر شهرها هستند نیز بعد از ده نماز از ظهر روز عید تا صبح دوازدهم این تکبیرات را بگویند. که این تکبیرات بنا بر روایت صحیح در اصول کافی از این قرار است:

اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ لا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ و لِلّه الْحَمْدُ اللّهُ اَکْبَرُ عَلی ما هَدانا اَللّهُ اَکْبَرُ عَلی ما رَزَقَنا مِنْ بَهیمَهِ الاْنْعامِ وَالْحَمْدُلِلّهِ عَلی ما اَبْلانا.

خدا بزرگ‌تر از توصیف است، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ‌تر است، و ستایش خاص خدا است خدا بزرگ‌تر است بر آنچه ما را راهنمایی کرد خدا بزرگ‌تر است بر آنچه روزی ما کرد از چهارپایان انعام (شتر و گاو و گوسفند) و ستایش خاص خدا است برای آنکه آزمود ما را.

و مستحب است که به مقداری که توانایی است این تکبیرات بعد از نمازها تکرار شود.

پنجم: قربانی کردن

قربانی کردن در این روز برای همه مستحب مؤکد است و بسیار سفارش شده است، تا آنجا که برخی از علما آن را بر کسانی که توانایی دارند واجب دانسته‌اند و مستحب است بعد از نماز عید، کمی از گوشت آن بخورد.