به گزارش پردیسان آنلاین، اختلال اضطراب نوعی احساس ترس، وحشت و ناآرامی است که امکان دارد منجر به افزایش ضربان قلب، بی‌قراری و تعرق شود، این وضعیت در موقعیت‌های استرس‌زا، جدید یا ناآشنا عادی بوده و به عنوان یک واکنش طبیعی به استرس در نظر گرفته می‌شود، اضطراب را همه افراد در هر سن و موقعیتی تجربه می‌کنند و در بعضی مواقع ممکن است سبب کاهش کارایی و عملکرد فرد شود، بسیار دیده شده که یک کودک یا نوجوان وقتی در شرایطی قرار می‌گیرد که موقعیت‌های حتی ساده نیز او را مضطرب کرده و همین موضوع او را از داشتن کارایی مناسب در ارتباطات اجتماعی بازمی‌دارد، برای چنین کودکان و نوجوانانی، حضور در بین همسالان و در وضعیتی که نیاز به ابراز وجود و بیان قابلیت‌ها دارند، مشکل‌ساز می‌شود.
امروزه یکی از مشکلات رایج کودکان و نوجوانان، داشتن استرس و اضطراب است که در بعضی موارد به دغدغه‌ای جدی برای والدین و خانواده‌ها تبدیل می‌شود، وجود عوامل مکرر استرس‌زا در زندگی کودکان و نوجوانان می‌تواند بدن را مستعد بیماری‌های روحی و روانی و اضطراب را در وجود آنها نهادینه کند، در صورت درمان نشدن اضطراب ممکن است عوامل محیطی و اجتماعی، ژنتیکی و ارثی و بعضی عوامل جانبی از جمله تغذیه نامناسب را برای افراد به همراه داشته باشد که نتیجه آن زمینه‌ساز بروز علائمی همچون مشکل در تمرکز، تغییرات رفتاری، پرخاشگری، اعصاب ضعیف، ترس، عادت عصبی، امتناع از رفتن به مدرسه و شب ادراری را به دنبال دارد.
مدرسه رفتن و اضطراب جدایی کودکان از والدین
افسانه کرباسی، فوق تخصص روانپزشکی کودکان و نوجوانان در مورد علل اختلال اضطرابی کودکان و نوجوانان به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: آنچه مهم است اینکه اضطراب، ترس و نگرانی کودکان و نوجوانان تا چه اندازه طبیعی و تا چه میزان غیرطبیعی است، اگر اضطراب کودکان منجر به این شود که عملکرد کودک بهتر شود، این اضطراب طبیعی است، اما اگر این ترس و نگرانی منجر به اختلال عملکرد، عذاب و نگرانی زیاد و غیرقابل تحمل شود، بیمارگونه است و این اضطراب بیمارگونه احتمال دارد در حیطه‌های متفاوتی روی دهد.
وی می‌افزاید: کودکان با رفتن به مدرسه یکی از شایع‌ترین انواع اختلال‌های اضطرابی که دارند، اضطراب جدایی کودکان از والدین است، به ویژه اینکه کودکان در سال‌های اول مدرسه موقع جدا شدن از والدین دچار اضطراب زیاد می‌شوند و احتمال دارد در کودکان سنین پایین این اختلال اضطرابی به شکل علائم گوارشی تظاهر کند و کودک حالت تهوع و سردرد داشته باشد، والدین توجه کنند باید این موارد از نظر اختلال‌های اضطرابی کودکان مورد بررسی قرار گیرد.
فوق تخصص روانپزشکی کودکان و نوجوانان تصریح می‌کند: اضطراب امتحان نیز در کودکان وجود دارد و باعث می‌شود، حافظه کودک دچار مشکل شود و نتواند امتحان را به خوبی انجام دهد، اختلال اضطراب کودکان بیشتر از همه جنبه ارثی دارد و این موضوع در درمان این کودکان هم بسیار مهم است، اگر والدین کودک اضطرابی را به تنهایی درمان کنند و به عنوان الگو یک پدر یا مادر مضطرب در خانواده وجود داشته باشد، درمان کودک چندان نتیجه‌بخش نخواهد بود، بنابراین یک الگوی وراثتی وجود دارد که هم نقش خود را از نظر ارثی ایجاد می‌کند، هم از طریق الگوگیری که کودک از والدین دارد در ایجاد اختلال اضطرابی او مؤثر است، این گروه از کودکان از همان ماه‌ها و سال‌های اول زندگی این علائم اضطرابی و مهار رفتاری دارند و کودک نمی‌خواهد هیچ مورد جدیدی را تجربه کند و حتی موقعیت‌های جدید او را آشفته می‌کند.
کرباسی با بیان اینکه اختلال اضطرابی دومین اختلال شایع روانپزشکی کودک و نوجوان بعد از اختلال بیش فعالی است، می‌گوید: نسبت به جمعیت بزرگسالان این اختلال در کودکان و نوجوانان کمتر است و با پیش آگهی دادن و راهکار دادن به والدین و مصرف کم دارو برای مدت کوتاهی علائم اضطرابی کودکان رفع می‌شود، در حالی که این بهبودی سریع در اختلال اضطرابی بزرگسالان وجود ندارد.
وی تاکید می‌کند: اختلالات اضطرابی شامل اضطراب اجتماعی و خجالتی بودن است، همچنین اضطراب امتحان در بین کودکان و نوجوانان علائم جسمی زیادی را به دنبال دارد، افراد رنگ پریده شده و صدای لرزان دارند، صورت آنها قرمز شده، احساس توده در گلو، احساس تهوع و سنگینی قفسه سینه دارند، دست‌های این گروه از کودکان یخ کرده، پاهای لرزان و احساس دفع ادرار دارند و و همه این موارد از علائم جسمی اختلال اضطراب در کودکان و نوجوانان است.
فوق تخصص روانپزشکی کودکان و نوجوانان اظهار می‌کند: اختلال اضطراب کودکان و نوجوانان اگر درمان نشود خود به خود این همه افکار منفی و نگرانی باعث می‌شود، روی اعتماد به نفس کودک و نوجوانان تأثیر منفی بگذارد و به مرور این مقدار احساس اضطراب و نگرانی باعث بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان می‌شود، در این وضعیت مشکلات برای والدین هم پیچیده‌تر خواهد شد.
روند درمان اختلال اضطراب کودکان و نوجوانان
وی عنوان می‌کند: مشکل دیگری که در زمینه اختلال اضطرابی ایجاد می‌شود، این است که اگر کودک و نوجوانی اضطرابی باشند، ممکن است والدین به عنوان یک کودک حساس، بی‌اندازه به او توجه کرده و از او حمایت کنند و در واقع کودک یا نوجوانی که دچار اختلال اضطراب است و یک وابستگی بیمارگونه هم به والدین پیدا می‌کند، اگر این مسائل در خانواده اتفاق بیفتد روی شخصیت کودک برای بزرگسالی او هم تأثیر منفی می‌گذارد و به طور یقین می‌تواند در مراحل مختلف زندگی برای او مشکل ایجاد کند، به عنوان مثال اختلال بیش فعالی و کمبود توجه که درمان نشدن آن عواقب زیادی برای کودک و نوجوان به دنبال دارد.
فوق تخصص روانپزشکی کودکان و نوجوانان در خصوص روند درمان اختلال اضطراب این گروه از فرزندان تصریح می‌کند: برای درمان این گروه از کودکان و نوجوان روش‌ها روان‌درمانی است که درمان شناختی و رفتاری بیشتر از همه درمان‌ها کاربرد دارد، همچنین لازم است بدانیم اختلال اضطرابی کودکان و نوجوانان به موارد خفیف متوسط و شدید تقسیم‌بندی می‌شود، در موارد خفیف و متوسط با روان‌درمانی طی جلسه‌ها و توصیه‌هایی که کارشناس این حوزه به والدین می‌دهد، اختلال اضطرابی کودکان و نوجوانان بعد از مدتی رفع می‌شود و این توصیه‌ها در دو قسمت به کودکان و نوجوانان و به والدین در نوع برخورد با فرزندان ارائه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در موارد شدید اختلال اضطرابی کودکان و نوجوانان برای درمان از مصرف کم دارو برای مدت کوتاه استفاده می‌شود، نکته‌ای که والدین باید به آن توجه کنند، این است که از سنین پایین کودک را در موقعیت‌های اجتماعی قرار دهند و توصیه شده بعد از اینکه کودک اضطراب جدایی طبیعی را طی کرد، بعد از دو یا سه سال به مهد کودک و خانه‌های بازی فرستاده شود.
کرباسی خاطرنشان می‌کند: انسان موجودی اجتماعی است و باید از سال‌های اول زندگی والدین سعی کنند که کودک را در موقعیت‌های اجتماعی و در کنار همسالان قرار دهند، در موقعیت‌هایی که والدین نیستند، کودکان به مرور مهارت‌های لازم برای جدا بودن از والدین را کسب می‌کنند.
وی تصریح می‌کند: اتفاق‌های کوچک باعث نگران کودکی و نوجوانی می‌شود که اضطراب دارد و والدین این طور واکنش نشان می‌دهند که اتفاق مهمی نیست و احساسات منفی و اضطرابی کودک و نوجوان توسط والدین انکار می‌شود و این اتفاق سطح اضطراب کودک و نوجوان را افزایش می‌دهد، یا عده‌ای از والدین بسیار عصبانی می‌شوند و کودک و نوجوان را دعوا و تنبیه می‌کنند و این نوع برخورد والدین نیز می‌تواند سطح اضطراب زمینه‌ای فرزندان را افزایش دهد، بنابراین درمان این اختلال همراهی والدین و انجام روان‌درمانی را می‌طلبد که باید مورد توجه قرار گیرد.
چگونگی مقابله با اضطراب و ترس کودکان و نوجوانان
فاطمه ردانی‌پور، روانشناس کودک درباره اختلال اضطراب و ترس در کودکان به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: کودکان در سنین مختلف اضطراب‌ها و ترس‌هایی را به‌طور طبیعی تجربه می‌کنند و این موضوع به جنسیت کودک، تجارب قبلی، فرهنگ و شرایط زندگی خانواده بستگی دارد، بسیاری از ترس‌ها در فرایند رشد رخ می‌دهند و پس از مدتی ناپدید می‌شوند، در شیرخوارگی کودکان از صداهای بلند، محرک‌های ناگهانی همچون یک نور یا افراد جدید و غریبه می‌ترسند.
وی می‌افزاید: در سنین نوپایی که از حدود ۹ ماه تا دو سال است، محرک‌های ناگهانی، جدا شدن از مراقبان، محرک‌های شنیداری همچون صدای رعدوبرق برای کودک ترس‌آور و آزاردهنده است، در دو تا چهار سالگی تاریکی و تنهایی کودک را می‌ترساند، در چهار تا شش سالگی، حیوانات، آسیب دیدن خود و دیگران و موجودات خیالی محل ترس و اضطراب کودکان هستند، کودکان بالای شش سال نیز از بلایای طبیعی همچون سیل و زلزله، دزد یا از دست دادن عزیزان می‌ترسند.
این روانشناس کودک درباره اختلال اضطراب کودکان و نوجوانان در دوران مدرسه تصریح می‌کند: کودکانی که در سنین مدرسه هستند، نگرانی بابت امتحان و تکالیف مدرسه، نمره امتحانات، دوست‌داشتنی نبودن میان هم سن‌وسالان برایشان به وجود می‌آید و در نهایت در سنین بالاتر که به نوجوانی منتهی می‌شود، آن نگرانی تغییر شکل می‌دهد و راجع به ظاهر و حضور در کلاس خواهد بود.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر شدت اضطراب کودک در حدی باشد که با موقعیت متناسب نباشد، می‌تواند باعث ناراحتی شود و برای او اختلال ایجاد کند که در این صورت باید به کودک کمک شود، کمک‌هایی که می‌توان به کودکان در برابر اضطراب و ترس آنها کرد متفاوت است، در قدم اول مهم است که ترس کودک بی‌ارزش جلوه داده نشود، والدین نباید فرزندان را برای این اضطراب و ترس سرزنش کنند.
ردانی‌پور عنوان می‌کند: نیاز است که با کودک همدلی شود و به او بفهمانیم که احساس اضطراب و ترس او را درک کردیم تا با این کار متوجه طبیعی بودن اضطراب و ترس خود شود، باید به او اطمینان خاطر داده شود که با وجود شما می‌تواند بر اضطراب و ترس غلبه و آن را مدیریت کند.
وی در مورد نوع گفت‌وگو با کودکانی که اختلال اضطرابی دارند، اظهار می‌کند: در صورت ترس کودک از تاریکی باید توسط والدین به او گفته شود که «می‌دانم که خیلی اذیت می‌شوی، بسیاری از بچه‌های دیگر هم ممکن است از تاریکی بترسند و دچار اضطراب شوند، حتی برای من هم پیش آمده است که از تاریکی بترسم، بیا به‌هم کمک کنیم تا بر این اضطراب و ترس غلبه کنیم.» در واقع باید برای کنترل احساس اضطراب و ترس کودکان، مهارت‌ها باید گام به گام و تدریجی به او آموزش داده شود تا در نهایت بتواند با اضطراب و ترس خود روبه‌رو شود.
در حقیقت، اضطراب وقتی مشکل‌ساز می‌شود که کودک یا نوجوان برای مدتی طولانی در آن باقی بماند و همین‌طور زمانی که شدت زیادی داشته باشد؛ به‌طوری که آزاردهنده و طاقت‌فرسا شود و نتوان آن را مدیریت کرد، این نوع نگرانی و اضطراب اگر مدت زیادی طول بکشد، می‌تواند کودک را دچار احساس خستگی و تنهایی کند و دست‌وبالش را در انجام کارهای روزمره ببندد.
یکی از رایج‌ترین اختلالات اضطراب در کودکان، اضطراب جدایی است، اضطراب جدایی بنیادی‌ترین و نخستین اضطرابی است که کودک تجربه می‌کند، اضطراب جدایی اولین بار در کودک در سنین شش ماهگی تا ۲.۵ سالگی آشکار می‌شود، اما ممکن است در سنین بالاتری بروز پیدا کند یا تشدید شود.
گاهی تشخیص علائم کودک مضطرب به دلیل درونی بودن این اختلال کمی دشوار است، در کل می‌توان گفت که این کودکان نسبت به دیگران کودکان محتاط‌تر، اجتنابی‌تر و درون‌گراتر هستند، آنها از جست‌وجو و کشف محیط‌های تازه یا موضوعات جدید اجتناب می‌کنند، نسبت به صداهای بلند یا اتفاقات ناگهانی واکنش افراطی دارند و جرئت‌مندی و ابراز وجود کمتری دارند، علائمی همچون ناخن خوردن یا کندن آن، مشکلات خواب، تکرر ادرار، تهوع یا استفراغ، دل درد یا سردرد از دیگر علائم این کودکان است.
مشکلات اضطرابی شدید در کودکان و نوجوانان قابل درمان است، درمان زودهنگام می‌تواند از مشکلات آینده همچون از دست دادن دوستی‌ها، تحقق پیدا نکردن ظرفیت اجتماعی و تحصیلی، عزت نفس پایین در دوران نوجوانی آنها جلوگیری کند، اگر اضطراب شدت پیدا کند و شروع به ایجاد اختلال در فعالیت‌های معمول کودک، به عنوان مثال در جدا شدن از والدین، حضور در مدرسه و دوست‌یابی کند، والدین باید به دنبال ارزیابی یک متخصص بهداشت روان یا روان‌پزشک کودک و نوجوان باشند تا اقدامات درمانی لازم برای فرد انجام شود.
