به گزارش پردیسان آنلاین، شهرهای مردم‌محور به شهرهایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با مشارکت فعال مردم انجام می‌گیرد، همچنین این نوع شهرها با هدف بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ایجاد محیط‌های زیستی پایدار و متعادل توسعه پیدا می‌کند.

در شهرهای مردم‌محور، مردم نقش فعالی در تصمیم‌گیری‌های شهری ایفا می‌کنند و از طریق نظرسنجی‌ها، جلسات عمومی و شوراهای محلی، نظرات و پیشنهادهای شهروندان جمع‌آوری و در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ می‌شود.

امروزه افزایش جمعیت، تنوع و پیچیدگی نقش‌ها و روابط، افزایش سواد و آگاهی، گسترش رسانه‌های همگانی به همراه هزینه‌های سنگین اقتصادی، اجتماعی اداره متمرکز امور و وجود پشتوانه‌های قانونی، سبب شده است که شیوه‌های مشارکتی در اداره امور شهرها مورد توجه قرار گیرد و شهرها به‌سمت مردم‌محوری حرکت کند.

از جمله مزایای شهرهای مردم‌محور می‌توان به افزایش رضایت عمومی، بهبود کیفیت زندگی، تقویت حس تعلق به شهر و پایداری و توسعه پایدار اشاره کرد، همچنین این شهرهای با چالش‌های بسیاری از جمله پیچیدگی در تصمیم‌گیری، منابع مالی محدود، مقاومت در برابر تغییر و نبود آگاهی و آموزش کافی مواجه است.

حضور و مشارکت شهروندان در اداره امور شهر و ایجاد یک شهر مردم‌محور از اصول تحقق‌پذیر توسعه پایدار و اصیل‌ترین شیوه‌های رشد ملی به‌شمار می‌رود؛ این نوع مشارکت در امور شهری تنها به بهره‌وری بیشتر آن‌ها از خدمات عمومی منجر نمی‌شود، بلکه در توسعه و بازطراحی جوامعی به مراتب قدرتمندتر و کارآمدتر از گذشته سهیم است و زمانی که مقامات مردم را در تصمیم‌گیری‌های شهری سهیم می‌کنند، نظرات و انتقادات آن‌ها را در طراحی شهری مورد توجه قرار می‌دهند و از این روش به بهبود خدمات کمک می‌کنند.

مشارکت مردم ضرورت یک شهر است

محمد نورصالحی، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: مشارکت در اداره شهرها شامل حوزه‌های مختلفی از جمله فرهنگی، اجتماعی، اداری و اقتصادی می‌شود.

وی با بیان اینکه مشارکت مردم از جمله اقداماتی است که شهر را به سمت یک شهر مطلوب و آرام می‌کشاند، اضافه می‌کند: مشارکت مردم در خدمات مورد نیاز شهر از جمله آموزشی، بهداشتی-درمانی، ورزشی و فرهنگی موجب بهبود وضعیت شهر می‌شود.

مشارکت مردم در تکمیل زیرساخت‌های شهر از جمله حمل‌ونقل عمومی و سایر نیازهای شهر از الزامات است

رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه مشارکت مردم ضرورت یک شهر است، تاکید می‌کند: مشارکت مردم در تکمیل زیرساخت‌های شهر از جمله حمل‌ونقل عمومی و سایر نیازهای شهر از الزامات است.

نورصالحی می‌گوید: کلمه مشارکت تنها به‌معنای سرمایه‌گذاری و مالی نیست، بلکه مشارکت مردم در راستای بهبود وضعیت شهر با اقدامات متفاوت از جمله ترافیک، استفاده صحیح از خودرو، رعایت قوانین و مقررات، آلوده نکردن محیط شهر، رسیدگی به فضای سبز و بازیافت پسماند، مهم‌تر از مشارکت مالی و سرمایه‌گذاری است.

شهرهای مردم‌محور؛ همکاری شهروندان و مدیریت شهری

فریاد پرهیز، رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: رشد شتابان شهرنشینی و شهرگرایی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، اداره شهرها را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.

وی اضافه می‌کند: مسائل اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و فرهنگی در شهرها بر پیچیدگی موضوع افزوده است، از این‌رو در شهرهای کشورهای در حال توسعه و به‌طور خاص در کلان شهرها مشکلات عمده‌ای همچون مهاجرت روستاییان به شهر، ترافیک، آلودگی هوا، مسکن، آب و فاضلاب، کمبود سرانه‌ها و بسیاری از فاکتورهای دیگر، بر معضلات اداره شهرها افزوده است.

رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: شیوه‌های مناسب مدیریت شهری می‌تواند ضمن اداره شهرها به‌تدریج از حجم مشکلات کم کند و شرایط بهتری را برای یک زندگی شهری فراهم کند.

پرهیز می‌گوید: آنچه امروزه توسعه و بهره‌وری خدمات شهری را تضمین می‌کند، مشارکت تمام شهروندان در فعالیت‌های شهری است.

وی با بیان اینکه امروزه ضرورت مشارکت شهروندان در بهبود وضعیت کالبدی و اجتماعی شهرها بر کسی پوشیده نیست، ادامه می‌دهد: تجربه کشورهای مختلف جهان در اداره شهرها نشان می‌دهد، اداره شهرها به‌نحو مطلوب در بسیاری موارد از توان دولت خارج است.

جلب مشارکت شهروندان در اداره شهر از نظر اجتماعی نیز موجب افزایش همکاری‌های اجتماعی می‌شود

رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: موفقیت در این امر در گرو مشارکت مردم و نهادهای محلی است و تنها با جلب اعتماد عمومی، تشویق مردم در مراحل مختلف و استفاده از مشاوره عمومی موجب می‌شود مدیریت شهرها تا حدود زیادی در تدوین اهداف و قابلیت‌های اجرایی با موفقیت همگام باشد و در نهایت بتوانند با تکیه بر داده‌های موثق و با اتکا به پشتوانه مردم، موفقیت خود را تضمین کنند.

پرهیز می‌گوید: جلب مشارکت شهروندان در اداره شهر از نظر اجتماعی نیز موجب افزایش همکاری‌های اجتماعی می‌شود و پایه‌های جامعه مدنی را تقویت می‌کند.

وی اضافه می‌کند: از طرف دیگر نبود مشارکت شهروندان در اداره امور شهر نیز پیامدهای منفی از جمله افزایش محدودیت‌ها و مشکلات مدیریت شهری به دلیل افزایش هزینه‌ها و صرف انرژی زیاد و کاهش علاقه عاطفی شهروندان به محل زندگی خود برای مدیریت شهری و ساکنان شهر ایجاد خواهد کرد.

رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: ضمن اینکه آگاهی از نیازها و مسائل مردم و بررسی نگرش آن‌ها در میزان نقشی که می‌توانند برای رفع مشکلات شهری داشته باشند، زمینه مساعدی برای برقراری ارتباط منطقی و صحیح بین نهادهای خدمت‌رسان به شهروندان و شهروندان فراهم می‌سازد و اعتماد میان شهروندان و مدیریت شهری برقرار می‌شود.

پرهیز می‌گوید: اگر بخواهیم در توسعه شهرهای امروزی، پاسخگوی احتیاجات باشیم و سهم نسل‌های آینده از منابع را در نظر بگیریم، باید اداره خردمندانه شهرها را بر پایه شهرسازی مشارکتی و مشارکت آگاهانه شهروندان تعریف و برنامه‌ریزی کنیم.

وی ادامه می‌دهد: حضور شهروندان در عرصه تصمیم‌گیری و نزدیکی آن‌ها با مسئولان و متخصصان و دستیابی هرچه سریع‌تر به خواسته‌ها و نیازهایشان مطابق با شرایط زندگی و ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی از طریق فرایند شهرسازی مشارکتی میسر می‌شود.

شورای اسلامی شهر یکی از نشانه‌های شهرهای مردم‌محور است

امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: در طول تاریخ برنامه‌ریزی و مدیریت شهری به‌ویژه از دهه ۸۰ میلادی به بعد تغییرات زیادی کرده است.

وی ادامه می‌دهد: رویکردهای مدیریت و برنامه‌ریزی از بالا به پایین از طرف جامعه‌های شهروندی، اقلیت‌های شهرنشین، صداهای خاموش شهر، گروه‌های کم‌بضاعت و زنان مورد انتقادهای جدی قرار گرفت و این موضوع موجب شد تا تجدید نظرهایی در نظریه‌ها و برنامه‌ریزی شهری از بالا به پایین آغاز شود.

دکترای شهرسازی تاکید می‌کند: شهرسازی مشارکتی، یکی از اصلی‌ترین موارد توجه به اکثریت جوامع در مدیریت و برنامه‌ریزی است.

شبانی می‌گوید: شهرسازی مشارکتی شهر را مجموعه‌ای از ذی‌نفعان می‌داند و تمام این ذی‌نفعان باید در جلسات مدیریت شهری حاضر شوند و به این معنا نیست که تصمیمات و مدیریت شهر تنها به عهده مدیران باشد.

وی اضافه می‌کند: زمینه‌های ایجاد فضای گفت‌وگو با مشارکت در راستای تحقق شهرهای مردم‌محور با فرهنگ‌سازی، آموزش و ایجاد سازوکارهای مشارکتی باید مهیا شود.

دکترای شهرسازی با بیان اینکه شورای اسلامی شهر یکی از نشانه‌های شهرهای مردم‌محور است، خاطرنشان می‌کند: شوراهای اسلامی شهرها یکی از مهم‌ترین ساختارهایی است که مشارکت شهروندی را در کشور در یک چهارچوب قانونی و نظام‌مند معنادار می‌کند.

شوراهای شهر زمینه گفتمان مشارکتی را در کنار مدیریت شهری مهیا کرده است

شبانی می‌گوید: شوراهای اسلامی شهرها گفتمان مشارکتی را در کنار مدیریت شهری مهیا کرده است و سازوکاری برای تأثیرگذاری ایجاد می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: شوراهای شهر برآمده از یک نظام انتخابی از طرف شهروندان هستند و سعی کرده‌اند تا فضای ارتباط با جامعه شهروندی و نظام مدیریتی را تسهیل کنند، همچنین با این اقدام اتفاقات خوبی در شهرهای حکومت جمهوری اسلامی رقم خورده است.

دکترای شهرسازی تاکید می‌کند: زیرساخت‌های فرهنگ مشارکت و منظر ذهنی مشارکت‌جو در ساختارهای شهری مهم‌تر از ایده برنامه‌ریزی مشارکتی یا شهرهای مردم‌محور بوده و از مهم‌ترین نیازهای شهروندان است.

شبانی می‌گوید: تلاش شده است به شکل‌های مختلف از جمله شورای اسلامی شهر برای مشارکت سهمی قائل شویم، اما مسیری طولانی تا رسیدن به نقطه ایده‌آل (شهرهای مردم‌محور) داریم، زیرا در حال حاضر فرهنگ‌سازی، آموزش و زمینه‌سازی‌های مناسب برای جامعه شهروندی مشارکت‌جو مهیا نشده و این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و زیرساخت‌های مشارکتی است.

وی اضافه می‌کند: فرهنگ‌سازی مشارکت از آموزش رده‌های پایین از جمله مدارس آغاز شده است و به آموزش شهروندی در فرهنگسراها ختم می‌شود.

به گزارش پردیسان آنلاین، شهرهای مردم‌محور با تمرکز بر مشارکت عمومی و توجه به نیازها و نظرات شهروندان، می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی و ایجاد جوامع پایدار کمک کنند، همچنین هرچه ارتباط بین شهروندان و محیط اطراف آن‌ها بیشتر باشد، گرایش آن‌ها به مشارکت فعال برای افزایش رفاه جامعه بیشتر می‌شود، از این‌رو مشارکت عمومی به یکی از ابزارهای مؤثر و عنصر کلیدی در فرایند تصمیم‌گیری در حوزه‌های فعالیتی با هدف ارتقای کیفیت زندگی شهروندان به‌ویژه در کشورهای تحت توسعه تبدیل شده است.

با این حال، برای موفقیت این رویکرد، باید به چالش‌های موجود توجه کرده و راهکارهای مناسبی برای مقابله با آن‌ها اندیشیده شود، همچنین ایجاد بسترهای مناسب برای مشارکت عمومی، تأمین منابع مالی و آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این راستا مؤثر واقع شود.

گزارش از: سروش زارع