به گزارش سرویس ترجمه پردیسان آنلاین، جمعیت سالمندان جهان به‌سرعت در حال افزایش است و روز جهانی سالمندان فرصتی برای بازاندیشی در نقش این گروه در ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع است. سازمان ملل شعار «سالمندان، محرک اقدامات محلی و جهانی: آرزوهای ما، سلامت ما، حقوق ما» را برای سال ۲۰۲۵ انتخاب کرده است و بر این نکته تأکید دارد که سالمندان نه‌تنها نیازمند حمایت، بلکه شایسته مشارکت فعال در تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و آینده‌سازی هستند.
در بسیاری از کشورها، سالمندان در شوراهای محلی، انجمن‌های داوطلبانه و در عرصه‌های کارآفرینی و آموزش نقش‌آفرینی می‌کنند. با این حال، چالش‌هایی همچون تبعیض سنی، نابرابری دیجیتالی، دسترسی محدود به خدمات درمانی و طراحی نامناسب شهری مانع از تحقق کامل ظرفیت‌های این گروه می‌شود.
سالمندان امروز، برخلاف نسل‌های گذشته، آرزوهایی فراتر از زنده‌ماندن دارند. آن‌ها خواهان زندگی با کیفیت، ارتباط اجتماعی، مشارکت فرهنگی و فرصت‌های یادگیری هستند. در نظرسنجی‌های جهانی، بسیاری از سالمندان ابراز کرده‌اند که می‌خواهند در تصمیم‌گیری‌های محلی مشارکت داشته باشند، تجربه‌های خود را منتقل کنند و در فعالیت‌های داوطلبانه نقش ایفا کنند.
تحقق این آرزوها نیازمند سیاست‌گذاری‌هایی است که سالمندان را نه به‌عنوان گروهی آسیب‌پذیر، بلکه به‌عنوان منابع انسانی ارزشمند ببینند. برنامه‌هایی همچون «شهر دوستدار سالمند» که توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) طراحی شده‌اند، نمونه‌هایی موفق از این رویکرد هستند که در بیش از ۱۷۰۰ شهر در سراسر جهان اجرا شده است.
این چهارچوب که بر پایه هشت حوزه کلیدی از جمله حمل‌ونقل، مسکن، فضاهای عمومی، مشارکت اجتماعی، احترام، اشتغال، ارتباطات و مراقبت‌های درمانی بنا شده است، به شهرها کمک می‌کند تا محیطی فراگیر و پاسخگو برای سالمندان فراهم کنند. برای مثال در بارسلونا، ایستگاه‌های مشاوره سالمندی در محله‌ها راه‌اندازی شده است که خدمات روان‌شناسی، حقوقی و اجتماعی ارائه می‌دهند.
در توکیو، برنامه‌هایی برای آموزش مهارت‌های دیجیتال به سالمندان تدوین و اجرا شده است که هدف آن توانمندسازی آن‌ها در استفاده از فناوری‌های نوین و ایجاد ارتباط بهتر و مؤثرتر بین نسل سالمند و جوان است. این برنامه‌ها شامل آموزش کار با تلفن‌های هوشمند، استفاده از اینترنت و اپلیکیشن‌ها است که به سالمندان کمک می‌کند تا از امکانات دیجیتال بهره‌مند شوند و از انزوا خارج شوند. همچنین، برخی نوآوری‌ها مانند ربات‌های هوشمند نیز برای حمایت از سالمندان در فعالیت‌های روزمره و تسهیل ارتباطات اجتماعی به کار گرفته شده‌اند که باعث افزایش استقلال و کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود.
در مونترال نیز اقدامات عملی برای ارتقای کیفیت زندگی سالمندان انجام شده است. از جمله اصلاح مسیرهای پیاده‌روی به گونه‌ای که مناسب و ایمن برای تردد سالمندان باشد و نصب نیمکت‌های استراحت در فواصل منظم برای رفاه آن‌ها در هنگام پیاده‌روی است. همچنین، یکی از مهمترین اقدام‌ها ارائه حمل‌ونقل عمومی رایگان برای افراد بالای ۶۵ سال است. این طرح که از سال ۲۰۲۳ عملی شده است، به سالمندان این امکان را می‌دهد که با دریافت کارت مخصوص OPUS به‌صورت رایگان از اتوبوس، مترو، ترانزیت و قطار شهری استفاده کنند. هدف از این طرح تسهیل تردد سالمندان، کاهش انزوای اجتماعی و تشویق آن‌ها به مشارکت فعال‌تر در جامعه است. این اقدام همچنین به کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی و بهبود کیفیت هوای شهر کمک می‌کند. مدیریت شهری مونترال همچنین برای اطلاع‌رسانی و دسترسی آسان‌تر سالمندان به این خدمات، اپلیکیشن‌های مرتبط و کمپین‌های اطلاع‌رسانی به‌کار گرفته است.
شهرداری پونه هند با همکاری دانشگاه‌های محلی، مسیرهای پیاده‌روی با کف‌پوش نرم، رمپ‌های کم‌شیب و ایستگاه‌های استراحت مجهز به دستگاه‌های سنجش فشار خون ایجاد کرده است. این اقدامات بخشی از پیوستن پونه به شبکه جهانی شهرهای دوستدار سالمند سازمان جهانی بهداشت است.
استراتژی «شهر دوستدار سالمند» لیدز
شهر لیدز یکی از بزرگ‌ترین مراکز شهری شمال انگلستان، در سال ۲۰۲۵ با انتشار «برنامه اقدام و استراتژی شهر دوستدار سالمند» برای دوره پنج‌ساله ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰، گام بلندی در مسیر تبدیل‌شدن به یکی از بهترین شهرها برای سالمندی در اروپا برداشته است. این برنامه با مشارکت مستقیم سالمندان، سازمان‌های محلی، سازمان‌های بهداشتی و دانشگاه لیدز تدوین شده و هدف آن ایجاد محیطی برای زندگی سالم، مستقل، متصل و با کرامت برای افراد بالای ۵۰ سال است. در این سند، سالمندان به‌عنوان یکی از گروه‌های مهم دریافت‌کننده خدمات و همچنین «سرمایه‌های اجتماعی» معرفی شده‌اند که نقش آن‌ها در شکل‌گیری سیاست‌های شهری باید تقویت شود.
یکی از محورهای اصلی این استراتژی، بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی با در نظر گرفتن نیازهای سالمندان است. شهرداری لیدز اعلام کرده است در سال‌های آینده، اتوبوس‌ها و ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی به رمپ‌های کم‌شیب، صندلی‌های راحت‌تر و سیستم‌های صوتی و تصویری برای اطلاع‌رسانی مجهز خواهند شد، همچنین مسیرهای پیاده‌روی در مناطق پرتردد با کف‌پوش‌های ایمن، نیمکت‌های استراحت در فواصل منظم و روشنایی شبانه تقویت می‌شوند تا سالمندان بتوانند با آسودگی در شهر حرکت کنند.
در حوزه سلامت، برنامه‌هایی برای ارتقای دسترسی سالمندان به خدمات درمانی و مراقبت‌های خانگی طراحی شده است. کلینیک‌های محلی موظف شده‌اند زمان‌های ویژه‌ای برای مراجعه سالمندان اختصاص دهند و خدمات مشاوره روان‌شناسی، تغذیه و توان‌بخشی را در قالب بسته‌های حمایتی ارائه کنند. همکاری با دانشگاه لیدز برای توسعه سامانه‌های پایش سلامت دیجیتال آغاز شده است تا سالمندان بتوانند وضعیت جسمی خود را از طریق اپلیکیشن‌های ساده پیگیری کنند و در صورت نیاز، با مراکز درمانی ارتباط برقرار کنند.
شهرداری لیدز در بخش آموزش و مشارکت اجتماعی، برنامه‌هایی برای آموزش مهارت‌های دیجیتال به سالمندان راه‌اندازی کرده است تا آن‌ها بتوانند با برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های دیجیتال کار کنند و از خدمات آنلاین شهری بهره‌مند شوند. مراکز فرهنگی و کتابخانه‌های عمومی موظف شده‌اند برنامه‌های ویژه‌ای برای سالمندان از جلسات کتاب‌خوانی و کارگاه‌های هنری گرفته تا نشست‌های گفت‌وگوی بین‌نسلی طراحی کنند. این اقدامات با هدف تقویت حس تعلق، کاهش انزوا و افزایش مشارکت اجتماعی سالمندان انجام می‌شود.
میزبان جهانی روز سالمند ۲۰۲۵؛ نقطه آغاز یک کنوانسیون بین‌المللی
شهر نیویورک، مقر اصلی سازمان ملل متحد، قرار است در یکم اکتبر ۲۰۲۵ میزبان رسمی و مرکزی مراسم جهانی روز سالمند باشد و رویدادی را با شعار اصلی سازمان ملل برگزار کند. این مراسم توسط کمیته مردمی سالمندی در نیویورک برگزار می‌شود و به‌عنوان مهمترین گردهمایی بین‌المللی در حوزه سالمندی شناخته می‌شود.
در این مراسم، نمایندگان دولت‌ها، سازمان‌های مدنی، دانشگاه‌ها و مهم‌تر از همه، خود سالمندان از سراسر جهان حضور خواهند داشت و پنل‌های تخصصی با حضور سالمندان فعال در حوزه‌های حقوق بشر، سلامت عمومی، آموزش و سیاست‌گذاری برگزار خواهد شد. آن‌ها تجربیات خود را درباره مشارکت در شوراهای محلی، مبارزه با تبعیض سنی و نقش سالمندان در تاب‌آوری اجتماعی ارائه خواهند داد.
یکی از محورهای اصلی این مراسم، آغاز رسمی گفت‌وگوها برای تدوین یک کنوانسیون بین‌المللی الزام‌آور درباره حقوق سالمندان خواهد بود. این کنوانسیون قرار است چهارچوبی حقوقی برای حمایت از سالمندان در برابر تبعیض، محرومیت و خشونت فراهم کند و دولت‌ها را به اقدام عملی در زمینه سلامت، مشارکت اجتماعی و کرامت انسانی سالمندان متعهد سازد.
در حاشیه مراسم، نمایشگاه‌هایی از پروژه‌های موفق سالمندان در حوزه‌های فرهنگی، هنری، آموزشی و اجتماعی برگزار خواهد شد؛ پروژه‌هایی که در آن سالمندان و جوانان از کشورهای مختلف در قالب گروه‌های بین‌فرهنگی به گفت‌وگو درباره آینده جوامع خواهند پرداخت. کارگاه‌هایی نیز برای آموزش مهارت‌های دیجیتال، مراقبت‌های خانگی و ارتباطات بین‌نسلی در نظر گرفته شده است.
مبارزه با تبعیض سنی و تضمین مشارکت اجتماعی
یکی از چالش‌های کمتر دیده‌شده در حوزه سالمندی، تبعیض سنی و نگاه نادرست به سالمندان به‌عنوان افراد ناتوان یا غیرمفید است که گاه در سیاست‌گذاری‌ها نیز دیده می‌شود. سازمان ملل در سال‌های اخیر تلاش کرده است با تدوین چهارچوب‌های حقوقی از جمله «اصول سازمان ملل درباره سالمندان»، حقوق این گروه را در زمینه‌های استقلال، مشارکت، مراقبت و کرامت انسانی تضمین کند.
در سطح محلی، ایجاد شوراهای مشورتی سالمندان، برنامه‌های آموزش حقوق شهروندی و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و هنری سالمندان می‌تواند به تقویت جایگاه اجتماعی آن‌ها کمک کند. شهر کیتوی اکوادور در سال جاری با راه‌اندازی «خانه‌های مشارکت سالمندان» در محله‌های کم‌برخوردار، بستری برای گفت‌وگو، آموزش و تصمیم‌گیری جمعی فراهم کرده است. این مراکز نه‌تنها خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌دهند، بلکه سالمندان را در طراحی پروژه‌های محلی، از فضای سبز گرفته تا برنامه‌های فرهنگی، مشارکت می‌دهند.
هر خانه مشارکت، فضایی چندمنظوره است که در آن سالمندان می‌توانند در جلسات گفت‌وگو، کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تصمیم‌گیری محلی شرکت کنند. در جلسات هفتگی، سالمندان با نمایندگان شهرداری، سازمان‌های محلی و جوانان محله درباره مسائل روزمره، نیازهای اجتماعی و طرح‌های توسعه‌ای گفت‌وگو می‌کنند. یکی از ویژگی‌های برجسته این برنامه، مشارکت مستقیم سالمندان در طراحی و اجرای پروژه‌های محلی است. برای مثال در محله لا فلوریدا، گروهی از سالمندان با همکاری دانشجویان معماری و فعالان محیط‌زیست، طرحی برای بازسازی فضای سبز محله ارائه دادند که شامل مسیرهای پیاده‌روی ایمن، نیمکت‌های استراحت، باغچه‌های مشارکتی و نورپردازی شبانه بود. این پروژه نه‌تنها اجرا شد، بلکه به‌عنوان الگوی موفق در سایر محله‌ها نیز مورد استفاده قرار گرفت.
کپنهاگ نیز با تمرکز ویژه بر حمل‌ونقل عمومی و طراحی محیط شهری، مسیرهای دوچرخه‌سواری وسیع و پیاده‌روهای عریض و بدون مانع ایجاد کرده است تا دسترسی آسان و ایمنی بالایی برای افراد سالمند فراهم شود. همچنین این شهر با توسعه فضای سبز گسترده و ایجاد پارک‌های چندنسلی، جایی برای تعامل سالمندان با نسل‌های دیگر ایجاد کرده تا احساس تنهایی و انزوا کاهش یابد.
در کپنهاگ، مراکز اجتماع سالمندی در محله‌ها خدمات متنوعی از جمله آموزش مهارت‌های دیجیتال، مشاوره سلامت روان، و برنامه‌های تفریحی و ورزشی تخصصی برای سالمندان ارائه می‌دهند. شهرداری در همکاری با مؤسسات بهداشتی، برنامه‌هایی جهت حمایت از مراقبت‌های خانگی طراحی کرده است که سالمندان بتوانند با نظارت دقیق و پشتیبانی‌های لازم، در محیط خانه خود زندگی مستقل و با کیفیتی داشته باشند. این اقدامات باعث شده کپنهاگ به عنوان یکی از شهرهای پیشرو در ارتقای سطح زندگی سالمندان شناخته شود و تجربه موفق آن الگویی برای دیگر شهرها در سراسر جهان باشد.
میزبانی وین از رویدادهای متمرکز بر سالمندان
شهر وین میزبان یکی از مراسم سازمان ملل متحد به مناسبت روز جهانی سالمندان بود. این رویداد که در بیست‌وششم سپتامبر ۲۰۲۵ در دفتر سازمان ملل در وین برگزار شد، بر نقش سالمندان در سلامت همگانی، عدالت اجتماعی و تاب‌آوری جوامع تمرکز داشت. این مراسم بخشی از برنامه‌های دهه جهانی سالمندی محسوب می‌شود و با حضور نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی، سازمان‌های شهری، دانشگاه‌ها و مهم‌تر از همه، خود سالمندان برگزار شد.
بر خلاف بسیاری از رویدادهای نمادین، در این مراسم سالمندان فقط مخاطب نبودند و در جایگاه‌های کلیدی به‌عنوان سخنران، مشاور، تسهیل‌گر و نماینده گروه‌های مختلف حضور داشتند. در پنل‌های تخصصی، سالمندان تجربیات خود را درباره مشارکت در شوراهای محلی، مراقبت‌های بین‌نسلی و فعالیت‌های داوطلبانه ارائه دادند. برخی از آن‌ها از کشورهای در حال توسعه آمده بودند تا درباره چالش‌های سالمندی در مناطق کم‌برخوردار سخن بگویند و برخی دیگر از شهرهای پیشروی اروپایی، تجربیات موفق خود را در زمینه آموزش دیجیتال، کارآفرینی در سالمندی و طراحی شهری فراگیر به اشتراک گذاشتند.
یکی از بخش‌های برجسته مراسم، «میزگرد سیاست‌گذاری شهری با حضور سالمندان» بود که در آن نمایندگان شهرداری‌های مختلف اروپا به گفت‌وگو با سالمندان پرداختند، دغدغه‌های آن‌ها را شنیدند و راه‌حل‌هایی عملی و مبتنی بر تجربه ارائه دادند. هدف اصلی این مراسم، افزایش دیده‌شدن سالمندان در سیاست‌گذاری‌های شهری و بین‌المللی بود. وین با میزبانی این رویدادها، بار دیگر جایگاه خود را به‌عنوان یکی از شهرهای پیشرو در حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی و طراحی شهری فراگیر تثبیت کرد.
