به گزارش سرویس ترجمه پردیسان آنلاین، مقابله با چالش‌های اقتصادی در شهرها و توسعه پایدار شهری، مستلزم مجموعه‌ای از سیاست‌های هدفمند و مشارکت‌جویانه است و بر پایه حمایت از کارآفرینی اجتماعی، پشتیبانی از کسب‌وکارهای کوچک محلی و تسهیل گردش ثروت درون‌محله‌ای استوار است. در بسیاری از شهرهای جهان، سازمان‌های محلی و شهرداری‌ها با سرمایه‌گذاری مستقیم در سازمان‌های جامعه‌محور و ابتکارات مردمی، توانسته‌اند مسیر توسعه اقتصادی را به‌گونه‌ای طراحی کنند که منافع آن به‌صورت ملموس در سطح محله احساس شود. این سرمایه‌گذاری‌ها اغلب بر اساس اولویت‌هایی انجام می‌شوند که توسط گروه‌های محلی تعیین شده‌اند و همین امر موجب افزایش اثربخشی و مشروعیت اجتماعی پروژه‌ها شده است.
از سوی دیگر، شکل‌گیری مشارکت‌های راهبردی میان دولت‌های شهری، بخش خصوصی و جامعه مدنی، نقش مهمی در اجرای موفق پروژه‌های اقتصادی ایفا کرده است. این همکاری‌ها نه‌تنها منابع مالی و فنی را تجمیع می‌کنند، بلکه با تضمین مالکیت اجتماعی پروژه‌ها، موجب تقویت و ارتقای اعتماد عمومی می‌شود. در این چهارچوب، حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط، بخش‌های غیررسمی و اصلاح فرایندهای خرید دولتی با هدف شفاف‌سازی و دسترسی برابر، به‌عنوان محرک‌های اصلی نوآوری و اشتغال در سطح محله شناخته می‌شوند. این سیاست‌ها با کاهش موانع ورود به بازار و افزایش رقابت سالم، به پویایی اقتصادی و تاب‌آوری اجتماعی کمک کرده‌اند.
نمونه‌های موفق از شهرهای بزرگ نشان می‌دهند که تمرکز بر شمول اقتصادی جامعه‌محور می‌تواند به نتایج ملموسی در رشد اقتصاد شهری، تقویت انسجام اجتماعی و ارتقای عدالت شهری منجر شود. تلفیق پایداری زیست‌محیطی با مشارکت اجتماعی از احداث مزرعه خورشیدی با سرمایه‌گذاری جامعه‌محور تا ایجاد مناطق صنعتی و توسعه شبکه‌های انرژی غیرمتمرکز می‌تواند به نتایج پایدار و انسانی منجر شود. مشارکت واقعی ساکنان، سرمایه‌گذاری هدفمند و سیاست‌های شفاف می‌توانند موتور محرک توسعه پایدار باشند. در این مسیر، تلفیق اقتصاد سبز، کارآفرینی اجتماعی و مالکیت جمعی، چهره‌ای نو از شهرسازی انسانی و عدالت‌محور ترسیم کرده است.
سرمایه اجتماعی و توسعه از دل جامعه لارنس وستون؛ بریتانیا
محله لارنس وستون در شمال غربی شهر بریستول، یکی از نمونه‌های موفق توسعه اقتصادی محله‌محور در بریتانیا به‌شمار می‌رود. این منطقه با اجرای برنامه «بیگ لوکال» توانسته است با مشارکت مستقیم ساکنان، مسیر توسعه را بر اساس نیازهای واقعی جامعه طراحی و اجرا کند. هدف اصلی این برنامه، حفظ و گردش ثروت درون‌محله‌ای و ارتقای کیفیت زندگی در مناطق محروم است.
یکی از اقدامات برجسته در لارنس وستون، احداث مزرعه خورشیدی با سرمایه‌گذاری جامعه محلی و همکاری با تعاونی انرژی بریستول و شورای شهر است. این پروژه به تولید انرژی پاک کمک کرده و درآمد حاصل از آن به‌صورت مستقیم در پروژه‌های اجتماعی محله سرمایه‌گذاری شده است. درآمد حاصل از فروش برق این مزرعه به شبکه ملی به‌صورت شفاف در صندوق توسعه محله‌ای ذخیره و صرف پروژه‌هایی همچون بازسازی مراکز اجتماعی، حمایت از جوانان جویای کار و ارتقای خدمات سلامت روان می‌شود. این مدل مالکیت جمعی در منطقه‌ای که سال‌ها با محرومیت و بی‌اعتمادی سازمانی روبه‌رو بوده، توانسته است حس تعلق، مسئولیت‌پذیری و اعتماد اجتماعی را به‌طور چشمگیری تقویت کند.
فرایند طراحی و اجرای این پروژه به‌طور کامل مشارکتی بوده است؛ ساکنان در جلسات عمومی، کارگاه‌های مشورتی و نظرسنجی‌های محلی، درباره مکان احداث، نحوه مدیریت و اولویت‌های تخصیص درآمد تصمیم‌گیری کرده‌اند. این مشارکت فعال موجب شده است پروژه از نظر فنی موفق باشد و از مشروعیت اجتماعی بالایی نیز برخوردار شود. ساکنان محله در تدوین سیاست‌های برنامه‌ریزی شهری نیز مشارکت فعال داشته‌اند. آن‌ها موفق شدند مقرراتی را تصویب کنند که تخصیص مسکن‌های جدید را به افراد بومی اولویت دهد و ورود کسب‌وکارهایی را تسهیل کند که نیازهای واقعی جامعه را پاسخ می‌دهند. این سیاست‌ها موجب حفظ ساختار اجتماعی محله و جلوگیری از جابه‌جایی اجباری شده است.
مزرعه خورشیدی لارنس وستون در کنار تولید انرژی، به‌عنوان فضای آموزشی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و مدارس محلی از آن برای آموزش مفاهیم انرژی‌های تجدیدپذیر، محیط‌زیست و اقتصاد اجتماعی بهره می‌برند. دانش‌آموزان در قالب بازدیدهای میدانی از مزرعه، با فرایند تولید برق خورشیدی، نحوه عملکرد پنل‌ها و سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی آشنا می‌شوند و در کارگاه‌های عملی، مفاهیم بهره‌وری انرژی و تأثیرات زیست‌محیطی آن را تجربه می‌کنند، همچنین این فضا به‌عنوان بستری برای پروژه‌های تحقیقاتی دانش‌آموزی و برنامه‌های آموزشی بین‌رشته‌ای در حوزه علوم، فناوری و مطالعات اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
افزون بر این، لارنس وستون در حوزه آموزش و اشتغال، کارگاه‌های مدیریت مالی، باشگاه‌های کاریابی و خدمات مشاوره‌ای محلی راه‌اندازی کرده است. این برنامه‌ها به کاهش بدهی خانوارها، افزایش مهارت‌های شغلی و ارتقای نرخ اشتغال در محله کمک کرده‌اند، همچنین جوانان با حمایت از طریق برنامه‌های کارآفرینی، توانسته‌اند کسب‌وکارهای کوچک خود را راه‌اندازی کنند.
یکی از اقدامات کلیدی، راه‌اندازی کارگاه‌های مدیریت مالی توسط سازمان‌های محلی و همکاری با مؤسسات خیریه است. این کارگاه‌ها به آموزش اصول بودجه‌بندی خانوار، مدیریت بدهی، پس‌انداز و استفاده هوشمندانه از خدمات بانکی اختصاص دارند و به کاهش فشار مالی و افزایش ثبات اقتصادی خانوارها کمک می‌کنند.
باشگاه‌های کاریابی محلی با همکاری مراکز آموزشی منطقه، خدماتی همچون نگارش رزومه، آمادگی برای مصاحبه، جست‌وجوی فرصت‌های شغلی و اتصال به کارفرمایان محلی ارائه می‌دهند. این همچنین دوره‌های مهارتی کوتاه‌مدت در حوزه‌هایی همچون خدمات اجتماعی، ساخت‌وساز، فناوری اطلاعات و مراقبت‌های بهداشتی برگزار می‌کنند که با اعطای گواهی‌های معتبر، امکان ورود سریع‌تر به بازار کار را فراهم می‌سازد.
برنامه‌های کارآفرینی همچون «مرکز کارآفرینی جوانان» با حمایت مالی از طریق صندوق مالی محله و مشاوره تخصصی از سوی کارآفرینان محلی، بستری برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک برای جوانان فراهم کرده‌اند. این برنامه‌ها شامل آموزش در زمینه مدل کسب‌وکار، بازاریابی دیجیتال، ثبت قانونی فعالیت و دسترسی به وام‌های خرد است و در نتیجه آن، ده‌ها کسب‌وکار خرد در حوزه‌هایی همچون فروش آنلاین، خدمات خانگی، صنایع‌دستی و خوراکی‌های محلی توسط جوانان محله راه‌اندازی شده است که نه‌تنها به اشتغال‌زایی کمک کرده‌اند، بلکه حس مالکیت و اعتماد به نفس اقتصادی را در میان نسل جوان ارتقا تقویت داده‌اند.
لارنس وستون همچنین با ایجاد مراکز اجتماعی چندمنظوره، فضاهایی برای تعامل اجتماعی، آموزش، مشاوره و فعالیت‌های فرهنگی فراهم کرده است. این مراکز با مدیریت جامعه‌محور، به تقویت پیوندهای اجتماعی و ارتقای سرمایه اجتماعی محله کمک می‌کنند. تجربه لارنس وستون نشان می‌دهد که با اعتماد به ظرفیت‌های محلی، مشارکت واقعی ساکنان و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توان مسیر توسعه اقتصادی را به‌گونه‌ای طراحی کرد که هم‌زمان با عدالت اجتماعی، پایداری و انسجام محله‌ای را در پی داشته باشد.
اقتصاد خلاق و گردشگری محله‌محور تونس؛ تونس
شهر تونس، پایتخت کشور تونس، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری خود، رویکردی منحصربه‌فرد در توسعه اقتصاد شهری اتخاذ کرده است. این شهر با سرمایه‌گذاری در میراث فرهنگی، فضاهای خلاقانه و رویدادهای هنری، توانسته است اقتصاد محلی را تقویت و گردش ثروت را درون محله‌ها حفظ کند.
یکی از اقدامات کلیدی در تونس، مرمت و احیای بافت تاریخی شهر قدیم مدینه است. این منطقه که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، با بازسازی کاروانسراها، بازارها و خانه‌های تاریخی، به مرکز جذب گردشگر و فعالیت‌های فرهنگی تبدیل شده است. این پروژه‌ها با مشارکت ساکنان محلی و هنرمندان اجرا شده‌اند و به ایجاد اشتغال در حوزه‌های صنایع‌دستی، راهنمایی گردشگری و خدمات محلی انجامیده‌اند.
شهرداری تونس در کنار مرمت فیزیکی، با حمایت از جشنواره‌های فرهنگی، نمایشگاه‌های هنری و برنامه‌های موسیقی خیابانی، فضاهای عمومی را به بسترهایی برای تعامل اجتماعی و فعالیت اقتصادی تبدیل کرده است. این رویدادها موجب افزایش حضور گردشگران داخلی و خارجی و رونق کسب‌وکارهای محلی شده‌اند.
از جمله مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی در شهر قدیم تونس، جشنواره «مدینه نور» است که با تلفیق سنت و نوآوری، چهره‌ای تازه از میراث تاریخی شهر را به نمایش می‌گذارد. این جشنواره با نورپردازی خلاقانه، اجراهای هنری و موسیقی خیابانی، هزاران بازدیدکننده داخلی و خارجی را به قلب مدینه جذب می‌کند. جشنواره مدینه نور در سال‌های اخیر به‌صورت سالانه برگزار می‌شود و فضای تاریخی شهر را به یک نمایشگاه زنده از فرهنگ اسلامی تبدیل می‌کند. در این رویداد، بناهای تاریخی همچون مسجد زیتونه، بازارهای سنتی و کاروانسراهای قدیمی با نورپردازی‌های هنری و پروجکشن‌های تصویری جان تازه‌ای می‌گیرند. هنرمندان محلی و بین‌المللی در قالب اجراهای موسیقی سنتی، نمایش‌های خیابانی و تئاترهای تعاملی، مخاطبان را به تجربه‌ای چندحسی از تاریخ و فرهنگ تونس دعوت می‌کنند.
نمایشگاه‌های صنایع‌دستی در بازارهای شهر برگزار می‌شوند که در آن هنرمندان محلی آثار خود را در زمینه‌های سفال، منسوجات سنتی، جواهرسازی و خوشنویسی عرضه می‌کنند. این نمایشگاه‌ها نه‌تنها بستری برای فروش محصولات فرهنگی هستند، بلکه به تعامل مستقیم هنرمندان با گردشگران و انتقال دانش سنتی کمک می‌کنند.
برنامه‌های موسیقی خیابانی نیز در نقاط مختلف تونس، از جمله میدان‌های تاریخی و گذرگاه‌های اصلی، اجرا می‌شوند. گروه‌های موسیقی سنتی تونسی همچون مالوف و زوکرا، با سازهای بومی و لباس‌های محلی، فضایی زنده و پرشور ایجاد می‌کنند که هم برای ساکنان و هم برای گردشگران جذاب است. این اجراها اغلب با مشارکت جوانان محلی برگزار می‌شوند و به‌عنوان بستری برای کشف استعدادهای هنری و تقویت هویت فرهنگی محله عمل می‌کند.
افزون بر این، در تونس برنامه‌های آموزشی برای توانمندسازی زنان، جوانان و اقلیت‌ها در حوزه‌های صنایع‌دستی، بازاریابی دیجیتال و گردشگری پایدار اجرا می‌شود. یکی از برنامه‌های شاخص، دوره آموزشی «معماران اقتصاد زنانه» است که توسط پلتفرم «مهارت‌هایی برای آفریقا» برگزار می‌شود و با تمرکز بر توانمندسازی اقتصادی زنان، به آموزش مهارت‌های کارآفرینی، دسترسی به منابع مالی دیجیتال و طراحی مداخلات بازارمحور می‌پردازد. این دوره با هدف رفع موانع ساختاری همچون نابرابری در مالکیت، دسترسی به بازار و منابع مالی، به زنان کمک می‌کند تا کسب‌وکارهای پایدار و مستقل راه‌اندازی کنند.
برنامه‌ای با عنوان «گردشگری پایدار و اکوتوریسم» در ژوئن ۲۰۲۵ در تونس برگزار شد که توسط وزارت محیط‌زیست تونس، با حمایت مالی آژانس اسپانیایی همکاری بین‌المللی برای توسعه (AECID) اجرا شد. این کارگاه منطقه‌ای با حضور ۴۳ شرکت‌کننده از کشورهای مدیترانه‌ای، به آموزش طراحی پروژه‌هایی پرداخت که حفاظت از تنوع زیستی را با منافع ملموس برای جوامع محلی تلفیق می‌کنند. تمرکز ویژه این برنامه بر توانمندسازی زنان و جوانان در طراحی و اجرای پروژه‌های گردشگری پایدار بود. تونس با تلفیق فرهنگ، گردشگری و کارآفرینی خلاق، توانسته است مدلی انسانی و پایدار از توسعه اقتصادی محله‌ای ارائه دهد که بر پایه هویت فرهنگی، مشارکت اجتماعی و نوآوری بنا شده است.
توسعه هدفمند ایندیاناپولیس با صدای مردم و سرمایه اجتماعی؛ ایالات متحده
شهر ایندیاناپولیس در ایالت ایندیانای آمریکا با اجرای برنامه «لیفت این دی» در محله «فار ایست‌ساید»، گام‌های مؤثری در جهت توسعه اقتصادی محله‌محور برداشته است. این برنامه با اختصاص بودجه‌ای بالغ بر ۳.۵ میلیون دلار، به‌صورت مستقیم از اهداف توسعه‌محور جامعه حمایت می‌کند. ساکنان این محله از طریق جلسات عمومی و نظرسنجی‌ها، اولویت‌های خود را در زمینه توسعه اقتصادی، اشتغال، مسکن و خدمات اجتماعی مشخص می‌کنند. این مشارکت مستقیم موجب شده است بودجه تخصیص‌یافته در راستای نیازهای واقعی جامعه هزینه شود.
یکی از محورهای اصلی برنامه لیفت این دی، بازسازی زیرساخت‌های محله‌ای است. بهبود خیابان‌ها، ایجاد فضاهای عمومی، توسعه مراکز خدماتی و ارتقای امنیت شهری از جمله اقدامات انجام‌شده در محله فار ایست‌ساید هستند که به افزایش کیفیت زندگی و جذب سرمایه‌گذاری کمک کرده‌اند.
ایندیاناپولیس در حوزه اشتغال، برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای، کارآفرینی جوانان و حمایت از کسب‌وکارهای نوپا را اجرا می‌کند. این برنامه‌ها با همکاری مراکز آموزشی، سازمان‌های غیرانتفاعی و بخش خصوصی، فرصت‌های شغلی جدیدی برای ساکنان محله ایجاد کرده‌اند. ائتلاف اجتماعی فار ایست‌ساید یکی از سازمان‌های کلیدی در اجرای برنامه‌های اشتغال و آموزش در این محله است. این مرکز با استفاده از بودجه «لیفت این دی»، برنامه‌های دونسلی ارائه می‌دهد که والدین و فرزندان در کنار یکدیگر در فرایند توانمندسازی اقتصادی مشارکت دارند. این رویکرد موجب افزایش ثبات خانوادگی، کاهش نرخ بیکاری و ارتقای سطح تحصیلات در محله شده است.
افزون بر این، ایندیاناپولیس با اصلاح فرایندهای اداری و تسهیل صدور مجوز، فعالیت کسب‌وکارهای خرد و غیررسمی را تسهیل کرده است. این اقدام موجب افزایش مشارکت اقتصادی و کاهش موانع ورود به بازار شده است. برنامه لیفت این دی با تمرکز بر مشارکت اجتماعی، تخصیص هدفمند منابع و حمایت از کسب‌وکارهای محلی، توانسته است مدلی موفق از توسعه اقتصادی محله‌ای ارائه دهد که بر پایه اعتماد و همکاری بنا شده است.
