به گزارش پردیسان آنلاین ؛قم دومین شهر گردشگری مذهبی و زیارتی ایران است شهری کوچک که به واسطه وجود بارگاه حضرت معصومه سلام الله علیه و مسجدمقدس جمکران پذیرای سالانه ۲۰ میلیون گردشگر داخلی و خارجی است گردشگرانی که بعد از زیارت معنوی به سمت بازارهای اطراف حرم مطهر و مسقف قدیمی روانه می شوند تا سوغاتی را خریداری کنند.

بازار به عنوان یکی از عناصر اصلی شهر های ایرانی به خصوص بعد از اسلام و به عنوان مرکز اصلی شهر و ارتباط دهنده محلات به دروازه های ورودی و خروجی شهر به اطراف شهر،در همه زمینه های اجتماعی ،اقتصادی،فرهنگی،فیزیکی نقش مستقیم داشته است.

اما بازارهای سنتی یکی از مهم ترین فضاهای موجود در شهرها هستند که به رغم گذشته تاریخی که دارند و با توجه به رشد مجتمع های لوکس تجاری هنوز مهم ترین عنصر برای خرید مردم محلی و گردشگران به شمار می رود؛ گرچه شکل معماری و روابط درون آن ها تغییر یافته اما همچنان به عنوان یکی از مهمترین و اثر گذارترین مکان ها در شهرها به شمار می روند.

بازارهای سنتی یکی از اهداف مهم گردشگران برای خرید سوغاتی به عنوان رهاوردی پر ارزش و خاطره انگیز به ویژه صنایع دستی می باشد بازارهایی که یک ترکیب واحد یکپارچه و پیوسته از عناصری است که در پیوند مستمر و متداوم در گذر از تاریخ حاصل شده است، بازار قدیم قم در بافت تاریخی شهر واقع شده و محلات اولیه شهر در قبل و بعد از اسلام در این حوزه از شهر گسترش یافته است .

بازارهای سنتی و زیبای قم با دارا بودن عناصر شاخصی، دارای عملکردهایی چون مذهبی- سیاسی- تجاری آموزشی و فرهنگی هستند اما در قرن معاصر بنا به دلایلی از جمله خیابان کشی نقش این مجموعه در شهر کمرنگ شده است به جرات می توان گفت بازار نو و بازار کهنه از سری بازارهای سنتی قم هستند که نقش مهمی در جذب گردشگران و ارتقای اقتصاد استان دارند.

هرچند با توجه به این که بازارها ثبت ملی شده و در آثار تاریخی کشور به دلیل شاهکار معماری و تاریخی در آثار ملی کشور خودنمایی می کنند اما آن طور که باید و شاید در بهسازی و حفظ این بازارها اقدامات مطلوبی صورت نگرفته که هیچ حتی این بازارها به دلیل ایمن نبودن و این که هر زمان و لحظه ایی مستعد آتش سوزی باشند .

به رغم جاذبه ایی برای گردشگران با غفلت مسئولان و خود بازاریان ممکن است خاطره تلخ حادثه شوم ساختمان بزرگ پلاسکو و یا بازار سنتی و زیبای تبریز و شعله های آن را در قم زنده کند. بازار مسقف تبریز به عنوان بزرگ‌ترین سازه‌ی آجری جهان و یکی از عناصر هویتی موثر بر فرهنگ و اقتصاد تبریز، از ابتدای شکل‌گیری تا به حال با چالش بزرگی به نام گرمایش در فصل زمستان و آتش‌سوزی‌های ناشی از استفاده از روش‌های ناایمن و نادرست برای گرم کردن مغازه‌ها مواجه بوده است.

تیتر آتش سوزی بازار تبریز و یا شعله های شوم پلاسکو هرگز قدیمی نمی شود شعله های بازار تبریز حاصل انفعال بیش از حد میراث فرهنگی و محدودیت های ایجاده شده از سوی این اداره بود که بازار تبریزرا به عنوان دومین سازه آجری جهان را دستخوش آتش سوزی کرد اگرمدیریت بحران؛ بازاریان و میراث فرهنگی غفلت کنند و دست روی دست گذاشته و هشدارهای آتش نشانی را نادیده بگیرند خطر تکرار پلاسکو وبازار تبریز بیخ گوش قمی ها؛ بازاریان و گردشگران است.

چندی بود قم زیرسایه شوم کرونا گردشگران خود را از دست داده بود اما اکنون که قم سرخوش از حضور گردشگرانی از کشورهای همسایه است و اقتصاد شهرهم از همین خرید و گشت و گذار می چرخد جای تاسف است که وضعیت بازارهای زیبای سنتی قم که ویترین جذابی برای گردشگران داخلی و خارجی است رو به تخریب و یا به دلیل ایمن نبودن قربانی شعله های آتش شود.

آتش نشانی قم هشدارهای متعددی را به مسئولان مرتبط مدیریت بحران و حتی خود بازاریان داده وآنها را نسبت به ایمن سازی مغازه ها و محل کسب و کار خود برحذر کرده اما گویی نه گوش شنوایی وجود دارد و نه عبرتی از شعله های مهیب ساختمان پلاسکو و بازار تبریز در قم دیده می شود چرا که بازار تاریخی کهنه که در آن محل فعالیت چندین مغازه نجاری و غیره است و از سویی بازار نو و بازار ننه عباس که از بازارهای سنتی قم به شمار می روند به دلیل وجود کابل های برق نا ایمن هرلحظه ممکن است با حادثه ایی روبرو باشد که آدمی را یاد این ضرب المثل می اندازد« یک لحظه هوسرانی یک عمر پشیمانی» یا یک لحظه عفلت و دنیایی خسارت.

وقتی بازاریان قمی هم از عامل کسب وروزی خود غافل هستند

برای بررسی بیشتر این که بازارهای سنتی قم مستعد حادثه و نا ایمن هستند به سمت یکی از بازارهای مهم و سنتی قم رفتم بازار نو که این روزها با توجه به حذف روادید بین ایران و کشور همسایه عراق شاهد حضور گردشگران است و جنب و جوش قبل از بحران کرونا در این بازار قابل درک است.

به سمت یکی از بازاریان میروم پیرمردی قدیمی که مغازه کوچکی دارد و مغازه از حضور مشتریان شلوغ است از او درباره وضعیت بازار می پرسم می گوید: تاسیسات برق این بازار ایمنی لازم ندارد اقداماتی برای بهسازی بازار و کف سازی صورت گرفت اما برای ایمن سازی اقدام مطلوبی انجام نشده است.

از این بازاری که طبق گفته وی ۱۳ سال سابقه فعالیت پارچه فروشی در این بازار دارد می پرسم چرا شما بازاری ها نسبت به ایمن سازی مغازه ها کاری نکرده ایددر حالی که آشفته می شود بیان می کند: بحران کرونا به اندازه کافی به ما ضربه زد و ما آسیب بسیاری دیدیم مغازه بیمه است مگر چقدر درآمد دارم که برای ایمن سازی و نصب شیر اطفا حریق اقدام کنم.

با این پاسخ این بازاری پی می برم که “از ماست که برماست” بازاریانی که رزق و روزی آنها از همین بازار قدیمی و زیبا می چرخد حاضر نیستند برای نصب دستگاه اطفای حریق اقدامی انجام دهند.

به سمت بازار نه نه عباس می روم و با یکی از بازاری ها صحبت می کنم مغازه وی درست نزدیک کابل های در هم پیچیده برق است می پرسم برای ایمن سازی بازار آیا فکری کرده اید؟ عنوان می کند: مگر بدون اجازه میراث فرهنگی می توانیم اقدامی انجام دهیم هر اقدامی برای این بازار و برای مغازه ایی که انجام می دهیم باید طبق ضوابط میراث فرهنگی جلو رویم .

وی که خود را محسن فرهنگیان معرفی می کند می افزاید: فعلا مغازه من بیمه است و باید شهرداری و میراث فرهنگی به فکر چاره باشند.

با یک نگاه اجمالی به این بازار و نگاهی عمیق به وجود کابل هایی که مانند کلاف کاموا در هم پیچیده و از سویی دیگر این که  دراین بازار محلی برای فروش انواع پوشاک است و همیشه در طول سال هم از حضور قمی ها و گردشگران مملو است بی شک خاطره تلخ ساختمان پلاسکو و همان پوشاک به ذهنم آمد راستی چرا غفلت ؟ چرا ایمن سازی و طرح آن مانند توپ فوتبال در میدان بازاریان؛ مدیران شهری و میراث فرهنگی می چرخد و با توجه به این که خطر آتش پلاسکو و بازار تبریز می تواند شعله های عبرتی برای بازارهای سنتی قم باشد گوش کسی بدهکار نیست؟

برای ایمنی بازار باید خود بازاریان همکاری کنند

به سمت مدیرکل مدیریت بحران استانداری  قم می روم و از او درباره وضعیت بازارهای سنتی قم و نا ایمن بودن آن و هم چنین هشدارهای چندین سال آتش نشانی و عبرتی که باید از شعله های بازار تبریز گرفت می پرسم وی می گوید: در راستای ایمنی سازی پاساژها، مجتمع‌های تجاری و بازار قدیمی قم، جلسات متعددی با حضور اصناف قم در کارگروه آتش نشانی قم برگزار شده است و در این راستا دستورالعملی در استان تدوین و به عنوان الگویی در کشور مطرح شد ولی تا کنون همکاری خوبی برای اجرای این دستوالعمل توسط واحدهای صنفی قم انجام نشده است.

تشکیل کمیته برای ایمنی بازارهای قم

محسن اروجی می افزاید: با وجود پیگیری‌های سازمان آتش نشانی قم برای نصب شیرهای اطفاء حریق دراین مکان‌ها به دلیل اینکه اهمیت این موضوع در زمان بروز حادثه توسط واحدهای صنفی درک نشده این پیگیری‌ها به نتیجه دلخواه نرسیده است برای ایمنی بازارهای قم کمیته ایی تشکیل شده و یک سری اقداماتی هم صورت گرفته وما همه موارد را به هیئت امنای بازاریان ابلاغ کردیم .

به گفته وی، آموزش واحدهای صنفی، ساماندهی وضعیت برق مجتمع‌ها و بازارهای تجاری، ایجاد گروه‌های ایمنی با استفاده از ظرفیت واحدهای صنفی مستقر در آن و همچنین همکاری و تأمین زیرساخت‌های ایمنی توسط هیأت امنای این مجتمع‌ها از جمله اقدام‌هایی است که برای ارتقای سطح ایمنی بازارهای استان باید انجام داد.

مدیریت بحران استانداری قم توپ را در میدان هیئت امنای بازاریان قم می اندازد و معتقد است که باید برای ایمن سازی بازاریان و هیئت امنای آن همکاری کنند.

بدون اجازه میراث فرهنگی حق دخل و تصرف نداریم

با نائب رئیس اتاق اصناف قم به گفت وگو می نشنیم و از وی درباره اقدامات صورت گرفته برای ایمنی بازار می پرسم بیان می کند:  یک سری پاساژهایی داریم که از سوی آتش نشانی ناایمن معرفی شدند مثل پاساژ صفایی روبروی مسجد امام که به بازار فرش فروشان معروف است آتش نشانی اعلام کرده که نا امن واز نظر ایمنی کلی ساختمانی هم خطرناک است بازار قم هم نا امن است وصلاح نیست مردم در آن ترددی داشته باشندچند جلسه با آتش نشانی و مسئولان مربوطه استان برگزار کردیم.

سید ابراهیم صحفی می افزاید: مکانهایی مانند بازارهای سنتی قم به دلیل این که تاریخی و سنتی هستند کسی اجازه دخل و تصرف درآن ندارد چون ضوابط میراث فرهنگی به دنبال دارد لذا هیچ بازاری حق تخریب، تصرف و یا بهسازی مغازه خود را ندارد خیلی مشکلات در زمینه سیم کشی برق و کابل داریم  که باعث نا امنی  برای بازاریان و مردم هستند.

به گفته وی؛ جلسات مکرری را برگزار کردیم و قرار شده که بازدیدهای دوره ای با همکاری آتش نشانی از مکانهای تجاری و بازارهای قم اعم سنتی و پاساژها صورت گیرد هم چنین قرار است با همکاری هیئت امنا برای ارتقای ایمنی بازارهای قم اقداماتی صورت گیرد.

با توجه به گفته های یکی از اعضای هیئت امنای بازار قم مشخص می شود به دلیل این که بازار نو و کهنه و دیگر بازارهای سنتی قم در آثار ملی کشور ثبت و ضوابط قانونی در دخل و تصرف در این بازارها وجود دارد برای بررسی اجمالی از دست اندرکاران اداره میراث فرهنگی جویای این امر مهم می شوم.

درخواست اعتبار از وزارت میراث فرهنگی برای ایمن سازی و ساماندهی بازار های قم

از علیرضا ارجمندی مدیرکل میراث فرهنگی؛صنایع دستی و گردشگری استان درباره اقدامات این اداره برای ایمن سازی بازارهای قم می پرسم که در پاسخ می گوید: برای ایمن سازی و ساماندهی بازار های قم اعتباراتی از وزارت خانه میراث فرهنگی درخواست کرده ایم وبعداز تخصیص اعتبار لازم قرار است اقدامات مطلوبی در این زمینه صورت گیرد ولی با توجه به وضعیت موجود از لحاظ بودجه ایی شاید ما بتوانیم نصف آنچه را که درخواست داشتیم را جذب نماییم.

قرار شد برای بررسی کامل تر موضوع با معاونت میراث فرهنگی این اداره کل مصاحبه نمایم که متاسفانه موفق نمی شوم ولی با یک بررسی سرانگشتی از آخرین وضعیت بهسازی و ساماندهی مکانهای تاریخی پی می برم که این اداره کل در سال ۹۸ برای ساماندهی و بهسازی بازارهای کهنه و چهارسوق از محل اعتبارات بازآفرینی ۴ میلیارد ریال هزینه کرده است .

طبق اطلاعات به دست آمده نیز مشخص است از سال ۹۸ تاکنون جلسات متعدددی این اداره کل با بازاریان و هیئت امنای آنها تشکیل داده است ودر این جلسه میراث فرهنگی ابراز نگرانی خود را نسبت به وضعیت پاساژ حجت و دیگر بازارهای قم نسبت به وجود کابل های بسیار و هم چنین وضعیت تیمچه بازار قدیمی ترین و مهم ترین طاق جهان را اعلام کرده است.

شهر قم مبدع طرح ایمنی بازارها که اجرا نشده است

مدیرعامل سازمان آتش نشانی قم در گفت وگو با خبرنگار پردیسان آنلاین می گوید: با توجه به اهمیت ساماندهی و ارتقای وضعیت ایمنی بازارها، این موضوع در دستور کار قرار گرفت و با بازدیدها و مطالعات کارشناسی صورت گرفته، این طرح در قم تدوین و به سازمان شهرداری‌های کشور پیشنهاد داده شد؛ این طرح پس از تصویب توسط سازمان شهرداری‌های کشور برای اجرا به شهرداری‌های سراسر کشور ابلاغ شد که متأسفانه تاکنون در سطح بازاری‌های استان اجرایی نشده است.

عباس جعفری می افزاید: تهدیدات جدی در بازار قدیم نسبت به حوادث احتمالی وجود دارد و این بازار وضعیت مناسبی از نظر ایمنی برخوردار نیست ضمن اینکه اقدامات ناایمن بسیاری زیادی نیز در آن در حال انجام است که ممکن است این اقدام‌ها منجر به حادثه شود.

لزوم ورود دستگاه قضا برای الزام پاساژها و بازاریان

به گفته وی؛ از دستگاه قضا هم برای الزام پاساژها و بازاریان و هم چنین هیئت امنا برای ایمن سازی بهره گرفتیم در حالی که بازارهای سنتی قم محل تردد همشهریان و گردشگران است هشداردهند و خطرناک هستند در بحث حوادث نکته ای که باید به آن توجه کنیم این است که هیچ حادثه ای اتفاق نخواهد افتاد مگر این که اقدام نا امنی از سوی فرد و یا شرایط نا امنی در ساختمان و یا محیطی رخ دهد.

عدم همکاری بازاریان برای ایمن سازی بازارها

جعفری با انتقاد از عدم همکاری بازاریان درادامه بیان می کند: با وجود اینکه طرح به هیأت امنای بازارهای استان ابلاغ شده است ولی به دلیل اینکه اهمیت ارتقای ایمنی بازارها برای اصناف به خوبی درک نشده اقدام مؤثری دراین زمینه انجام نشده در صورتی که دستورالعمل تدوین شده برای ارتقای ایمنی بازارها در قم اجرایی شود، به طور قطع شاهد ارتقای چشم گیر ایمنی این مکان‌ها در برابر حوادث اضطراری از جمله آتش سوزی خواهیم بود. حال با درک عمیق به گفته بازاریان؛ میراث فرهنگی و آتش نشانی باید گفت تاریخ قابل بازسازی نیست مسئولان به هوش باشید خطر تکرار پلاسکو وبازارتبریز مانند بمب ساعتی بیخ گوش قمی ها است و دود آن همه را فرا خواهد گرفت…