به گزارش پردیسان آنلاین از خراسان جنوبی، در گستره پهناور شرق ایران ثروت‌های طبیعی در سکوتی باشکوه آرمیده‌اند، خراسان جنوبی استانی با میراث غنی و ظرفیت‌هایی بی‌نظیر، سال‌ها است در سایه کم‌توجهی مانده، گوهری خاموش که اکنون زمان درخشش آن فرا رسیده است، از سنگ‌های قیمتی تا آثار جهانی، از طبیعت بکر تا مردمانی سخت‌کوش، این سرزمین آماده است تا روایت تازه‌ای از توسعه و شکوفایی را آغاز کند.
این استان کویری و پهناور نه تنها به دلیل جاذبه‌های طبیعی و تاریخی‌اش شناخته می‌شود، بلکه یکی از غنی‌ترین منابع سنگ‌های زینتی و قیمتی کشور را نیز در دل خود جای داده است، از عقیق شجر در فردوس گرفته تا یاقوت و گارنت در زیرکوه و قائنات، هر قطعه سنگ نه‌تنها جلوه‌ای از زیبایی طبیعت است، بلکه فرصتی طلایی برای توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال و جهش تولید با مشارکت مردم به شمار می‌آید.
خراسان جنوبی با دارا بودن ذخایر غنی سنگ‌های زینتی، نه‌تنها ظرفیت یک صنعت پرسود و پایدار را دارد، بلکه می‌تواند نمادی از مشارکت مردم در جهش تولید باشد؛ بررسی وضعیت موجود نشان می‌دهد که صنعت گوهرسنگ‌ها در استان هنوز به مرحله بلوغ کامل نرسیده است و بخش عمده تولیدات به‌صورت خام و بدون فرآوری به بازار عرضه می‌شود در حالی که فرصت بزرگی برای سرمایه‌گذاری و ایجاد ارزش افزوده وجود دارد.
هفت‌رنگ فردوس یک شجر در دنیا بی‌نظیر است، این سنگ با زمینه عقیق بنفش یک نمونه منحصر به فرد محسوب می‌شود، به نحوی که هرکدام از این عقیق‌ها همچون اثرانگشت غیرقابل تکرار هستند و در هیچ جای جهان، نمونه آن را نداریم، اما به صورت سنتی و روزانه ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم استخراج سنگ به صورت خام انجام می‌شود و با قیمت ناچیز کیلویی ۵۰۰ هزار تومان تا دو میلیون تومان فروخته می‌شود.
یا سنگ آمیتیس شهرستان فردوس در خراسان جنوبی، با آمیتیس وارداتی برزیل برابری و رقابت می‌کند، اما این سنگ در برزیل بلافاصله بعد از استخراج بهسازی می‌شود، ما بدون هیچ‌گونه بهسازی با همان رنگ و طرح در فردوس این سنگ را استخراج می‌کنیم در صورتی که اگر این محصول را صادر کنیم، درآمد میلیون دلاری برای کشور و ارزش افزوده زیادی برای مردم خراسان جنوبی خواهد داشت.
نکته کلیدی این است که موفقیت این صنعت در گرو تعامل میان دولت، بخش خصوصی و مردم است، آزادسازی پهنه‌های معدنی و حمایت از کارگاه‌های فراوری تنها گام ابتدایی است؛ آنچه این فرصت‌ها را به واقعیت اقتصادی تبدیل می‌کند، سرمایه‌گذاری مردمی، آموزش تخصصی و بازاریابی هوشمند است.
هنر گوهرتراشی؛ از آموزش نسل جوان تا اقتصاد پایدار
مهدیه ملایی، از فعالان حوزه سنگ‌های زینتی و کارگاه گوهرتراشی است که سابقه دیرینی در این حرفه دارد، وی با اشاره به سابقه دیرینه معدن‌کاری در ایران به خبرنگار پردیسان آنلاین اظهار می‌کند: ایران یکی از قدیمی‌ترین کشورهای معدن‌خیز جهان است و از دل کوه‌هایش، هزاران سال سنگ‌هایی استخراج شده است که نه تنها در ساخت‌وساز، بلکه در زیبایی و معنویت مورد استفاده قرار گرفتند.
وی ادامه می‌دهد: معادن مهم سنگ‌های زینتی ایران از جمله فیروزه نیشابور، عقیق خراسان و سنگ‌های قیمتی خراسان جنوبی و کرمان است و در شهرهایی مانندهمچون طبس، نیشابور و فردوس نه تنها منبع درآمد، بلکه بخشی از هویت فرهنگی مردم محسوب می‌شود.
به گفته این فعال حوزه سنگ‌های زینتی، خانواده‌هایی نسل‌به‌نسل در این صنعت فعالیت کردند و هنر گوهرتراشی ریشه در فرهنگ، مذهب و زیبایی‌شناسی ایران دارد، این هنر شامل سبک‌های دامله (گرد)، فست (زاویه‌دار) و کاروینگ (حکاکی) است و اوج هنر جواهرسازی ایران در دوره‌های صفویه، زندیه و قاجار محسوب می‌شود.
این فعال حوزه معدن با اشاره به چالش‌های فعلی صنعت گوهرتراشی تاکید می‌کند: با وجود ظرفیت بالا، تحریم‌ها، محدودیت‌های بانکی، هزینه‌های تولید بالا، پیچیدگی صدور مجوز برای کارگاه‌ها و نبود آموزش استاندارد، رشد این صنعت با موانع جدی روبه‌رو است، به نحوی که بسیاری از سنگ‌های قیمتی بدون فرآوری از استان خارج یا صادر می‌شود و نبود واحدهای فرآوری مدرن موجب کاهش ارزش افزوده و رقابت‌پذیری در بازار جهانی شده است.
ملایی با اشاره به ظرفیت‌های خراسان جنوبی گفت: مناطق مهمی همچون سه‌قلعه، خور، خوسف، سربیشه، دهسلم و مزار کاه‌ی، محل فعالیت کارگاه‌های گوهرتراشی هستند و روستای خور به عنوان روستای ملی گوهرسنگ‌ها معرفی شده و اولین بازارچه تخصصی گوهرتراشی در آن در حال احداث است.
وی می‌گوید: با راه‌اندازی بازارچه تخصصی در روستای خور، برگزاری گردهمایی‌های تخصصی در بیرجند، همکاری با دانشگاه و آموزش و توانمندسازی نسل جوان در هنر گوهرتراشی، امید داریم که این صنعت به مرکز اشتغال، کارآفرینی و توسعه پایدار در استان تبدیل شود و ظرفیت‌های طبیعی، فرهنگی و اقتصادی خراسان جنوبی به بهترین شکل شکوفا شوند.
سیاست‌های حمایتی دولت برای سنگ‌های زینتی
احمد برآبادی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی به خبرنگار پردیسان آنلاین عنوان می‌کند: بیش از ۶۰۰ کارگاه گوهرسنگ در سطح استان فعال است که سالانه حدود ۲۰۰ هزار قطعه سنگ قیمتی و نیمه‌قیمتی به ارزش ۲۰۰ میلیارد ریال در این کارگاه‌ها تولید می‌شود.
وی می‌افزاید: این تولیدات بیشتر در مرحله خام‌فروشی قرار دارد و فراوری محدودی در داخل استان انجام می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان جنوبی ادامه می‌دهد: عقیق شجر، جاسپر، سیترین، اوپال، گارنت، تورمالین و یاقوت از جمله مهم‌ترین سنگ‌های موجود در استان است که در شهرستان‌های فردوس، سرایان، بشرویه، خور، سربیشه، زیرکوه و قائنات یافت می‌شود.
همچنین محمدرضا هاشمی، استاندار خراسان جنوبی از آزادسازی ۳۰ هزار هکتار از پهنه‌های معدنی استان خبر می‌دهد و عنوان می‌کند: این اقدام گامی مؤثر در راستای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و توسعه بخش معدن استان است.
وی خاطرنشان می‌کند: با توجه به خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها، باید به سمت صنایعی همچون گوهرسنگ‌ها حرکت و جایگزینی مناسب برای بخش کشاورزی سنتی فراهم کنیم، ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای در هر شهرستان با محوریت بخش خصوصی از اولویت‌های مهم این حوزه است.
هفت‌رنگ فردوس یک شجر در دنیا بی‌نظیر است، این سنگ با زمینه عقیق بنفش یک نمونه منحصر به فرد محسوب می‌شود، به نحوی که هرکدام از این عقیق‌ها همچون اثرانگشت غیرقابل تکرار هستند و در هیچ جای جهان، نمونه آن را نداریم، اما به صورت سنتی و روزانه ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم استخراج سنگ به صورت خام انجام و با قیمت ناچیز کیلویی ۵۰۰ هزار تومان تا دو میلیون تومان فروخته می‌شود
استاندار خراسان جنوبی با تأکید بر معرفی گوهرسنگ‌ها به‌عنوان سوغات و هویت تازه خراسان جنوبی خاطرنشان می‌کند: همان‌طور که زرشک و زعفران به برندهای شناخته‌شده استان تبدیل شده است، گوهرسنگ‌ها نیز باید در کنار این محصولات قرار گیرد تا نام خراسان جنوبی در بازارهای داخلی و خارجی بیش از پیش بدرخشد.
هاشمی با اشاره به کاهش نرخ بیکاری استان به ۴.۶ درصد و کسب رتبه دوم کشور در اشتغال می‌گوید: همان‌گونه که در حوزه اشتغال موفقیت‌های چشمگیری به دست آمده است، می‌توان با هم‌افزایی و همدلی، صنعت گوهرسنگ‌ها را نیز به یکی از پیشران‌های اصلی اشتغال استان تبدیل کرد.
وی تاکید می‌کند: تشکیل بانک اطلاعاتی جامع، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و ورود دانشگاه‌ها و تشکل‌های مردمی به این عرصه می‌تواند این مسیر را تسریع کند و اگر حمایت دولت، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و نقش‌آفرینی نهادهای مردمی در کنار هم قرار گیرد، خراسان جنوبی می‌تواند به قطب اصلی گوهرسنگ‌ها در کشور تبدیل شود.
استاندار خراسان جنوبی عنوان می‌کند: توسعه این صنعت نه تنها به اشتغال پایدار کمک خواهد کرد، بلکه جایگاه استان را در اقتصاد ملی و عرصه صادرات بین‌المللی ارتقا می‌دهد.
ظرفیت‌های معدنی خراسان جنوبی؛ گنجینه‌ای برای توسعه اقتصادی و گردشگری
خراسان جنوبی به واسطه ذخایر عظیم و تنوع بالای معادن، جایگاه ویژه‌ای در میان استان‌های پیشرو کشور در بخش معدن دارد؛ حمید شادنوش، معاون امور معادن و صنایع معدنی اداره کل صمت استان با اشاره به اهمیت ارتقای صنایع فراوری و توسعه زیرساخت‌ها به خبرنگار پردیسان آنلاین می‌گوید: این اقدامات فرصت مناسبی برای رشد اقتصادی و توسعه محلی فراهم می‌کند.
وی می‌افزاید: خطه پهناور خراسان جنوبی دارای ۸۶۵ معدن است که از این تعداد ۵۴۲ معدن فعال و ۳۲۲ معدن غیرفعال یا تعطیل موقت به ثبت رسیده است.
معاون امور معادن و صنایع معدنی اداره کل صمت خراسان جنوبی ادامه می‌دهد: میزان ذخایر کشف شده تاکنون ۷ میلیارد و ۷۳۷ میلیون تن ماده معدنی است و این حجم گسترده، زمینه اشتغال مستقیم ۱۴۶۷۲ نفر را در بخش معدن فراهم کرده است.
شادنوش خاطرنشان می‌کند: خراسان جنوبی با اختصاص حدود ۱۵ درصد از ذخایر معدنی کشور، رتبه نخست را در ذخایر زغال‌سنگ، خاک صنعتی، بنتونیت و پتاس به خود اختصاص داده و با حدود ۵۰ نوع ماده معدنی کشف شده، دارای مواد شاخصی همچون طلا، مس، آهن، سرب، روی، بنتونیت، خاک صنعتی، سنگ‌های تزئینی، کرومیت، منیزیت، پتاس و فلورین است؛ این تنوع بالای معدنی، ظرفیت خراسان جنوبی را برای سرمایه‌گذاری، تولید ثروت و توسعه صنایع معدنی بیش از پیش تقویت می‌کند.
وی تصریح می‌کند: استان دارای سه معدن فعال با ذخایر ۱۰ هزار تن است که استخراج آن‌ها هنوز به روش سنتی انجام می‌شود، این معادن علاوه بر ایجاد اشتغال، قابلیت بالایی برای صادرات و معرفی خراسان جنوبی به عنوان قطب سنگ‌های زینتی کشور دارد.
معاون امور معادن و صنایع معدنی اداره کل صمت خراسان جنوبی با تأکید بر اهمیت توسعه معادن و صنایع معدنی اظهار می‌کند: پیشرفت در این حوزه، نه تنها به ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی کمک می‌کند، بلکه خراسان جنوبی را به مرکز تجاری و صنعتی مواد معدنی کشور تبدیل خواهد کرد.
نگاهی به تجربه کشورهای موفق در حوزه سنگ‌های زینتی نشان می‌دهد که ایجاد برند معتبر و توسعه بازارهای داخلی و خارجی، می‌تواند صنعت گوهرسنگ‌ها را به یک منبع پایدار اشتغال و درآمد تبدیل کند.
خراسان جنوبی با تنوع منابع معدنی، نیروی انسانی ماهر و ظرفیت بالای کارگاه‌های کوچک و متوسط، اکنون در نقطه‌ای قرار دارد که می‌تواند جهش تولید را با مشارکت مردم عملیاتی کند و نمونه‌ای موفق از تحقق شعار سال در ایران باشد.
هر قطعه سنگ زینتی در این استان، نه‌تنها یک محصول معدنی است، بلکه یک فرصت سرمایه‌گذاری، اشتغال و توسعه پایدار اقتصادی است که اگر به درستی مدیریت شود، می‌تواند موجب درخشش نام خراسان جنوبی در نقشه اقتصاد ایران و جهان باشد.
گزارش از رضا بهنام
